Cyłe swoje žiwjenje hudźbje wěnował
W Małej Nydeji swjeći dźensa we Łužicy a za jeje mjezami znaty dudak, dudytwarc a bywši powołanski herc Serbskeho ludoweho ansambla Korla Tilich wosomdźesaćiny. Narodźił je so wón w Spalach pola Kulowa. W swójbje hajachu serbske ludowe wuměłstwo a tradicije. Jeho ze Spal pochadźaca mać Hana Tilichowa chodźeše wšědnje we Wojerowskej narodnej drasće, bě znata jako wuběrna škrabarka jutrownych jejkow a wušiwarka. Nan dźensnišeho jubilara bě so w 1931 wotbagrowanej Bukojnje narodźił, kotraž ležeše wosrjedź nětčišeho Hórnikečanskeho jězora. Wottam pochadźeja tež předchadnicy nana ministerskeho prezidenta Stanisława Tilicha.
Wšitko w porjadku?
Wobraz Sakskeje a Budyšina w němskej zjawnosći a po wšej Europje drje njemóhł tuchwilu špatniši być. Samo w zwjazkowym sejmje su přećiwo ćěkancam měrjace so namócnosće w Clausnitzu a woheń w Budyšinje rozjimali, kotremuž někotři hišće hołdowachu. Tuchwilu zdawa so Sakska być centrum tajkich namócnosćow a antiwukrajneho nastajenja scyła. Po najnowšich woprašowanjach je wona mjeztym najnjewob-lubowaniši zwjazkowy kraj Němskeje.
Ministerski prezident Stanisław Tilich je reagował a sej „sylniši stat“ žadał. Njerozumju to. Lěta dołho su nam knježacy w Drježdźanach prědowali, zo je w Sakskej wšitko w porjadku. Smy takrjec ći najlěpši: Financy stata su wuběrne, bjezdźěłnosć woteběra, kubłanski system je bjezporočny a hospodarstwo ze swojej wulce modernej technologiju je přikładne. Prawicarske tendency w Sakskej? Hdźe tež to! Lěwicarscy ekstremisća su runje tak zli! A nětko tajke něšto!
Knježerstwo je wužadane
Wosrjedź nocy jězdźa awta policije a wohnjoweje wobory nimo domskeho, w kotrymž bydlu. Njebjo je z wohenja rozswětlene. Narano dóstawam mejlku z wobrazom wotpaleneho bywšeho Budyskeho hotela Husarenhof. Jenož něšto pozdźišo słyšu wot muža, kiž bě w bliskej pjekarni, zo běše tam nošna tema rozmołwow před a za předawanskej tejku zapalerstwo. Tenor diskusijow rěkaše: Je načasu, zo wobydlerjo zamołwitosć sami do ruki wozmu, dokelž to politikarjo njezamóža. Znaty bě tak přesłapjeny, zo pjekarnju wopušći. Apetit na čerstwu całtu bě jemu zašoł. Nadźijomnje so w tychle hodźinach mnohim tak dźe.
Wěmy mjeztym, zo bu imobilija wotpohladnje zapalena. Zo su ludźo, kaž policija zdźěli, pódla stali a tomu přikleskowali, je wohidne. Słuša to k před wjace hač 25 lětami wuwojowanej swobodźe, zo pomoc z domizny ćěkacym zapowědźimy? Kajke to zmyslenje jednotliwcow!
Najprjedy raz wšo zawěsćene?
Přichodne financowanje Załožby za serbski lud je zawěsćene. To je powěsć tydźenja, kotraž njeje jenož přez serbske a regionalne medije šła. Naš lud wona wulce zwjesela, wšako móža serbske institucije skónčnje tak dźěłać, kaž su sej to předewzali. A šansy, zo załožba spěchowanske próstwy přizwoli, přiběraja.
Narodne dźěło dale naležnosć wutroby
„Narodne dźěło na wsy je wjace hač měsačne zetkanje“ pisachu Serbske Nowiny jónu wo předsydźe Malešanskeje Domowinskeje skupiny Klawsu Petrencu. Byrnjež so mjeztym něšto lět minyło, předsyduje wón dale dlěje hač 70 lět wobstejacemu narodnemu cyłkej na sewjerowuchodźe Budyskeje župy „Jan Arnošt Smoler“. Angažowany Domowinjan, kiž je skutkowanje Malešanskich skupinarjow bytostnje wobwliwował, swjeći jutře, 20. februara, wosomdźesaćiny.
Domowina a Klaws Petrenc tworitaj we wsy synonymaj nastupajo serbske naležnosće. Najebać němsku mać bu jemu serbskosć do kolebki połožena. Dźěd bě serbski tachantski hajnik w Zdźěri; jako lěkar bě jeho nan z pacientami serbsce rěčał. Hdyž pak so ze suroweje Druheje swětoweje wójny njenawróći, je prěni skupinski předsyda Arnošt Sykor mać a młodeho Klawsa zaměrnje podpěrował.
Po maturje 1955 zapowědźichu młodostnemu w NDR wysokošulski studij na polu strowotnistwa. Da so tuž na medicinskej fachowej šuli wukubłać a dźěłaše dwaceći lět w operaciskej žurli Budyskeje chorownje. Chorosće dla njemóžeše tele swědomite dźěło dlěje wukonjeć.
Chcył hišće domiznisku stwu zarjadować
Hdyž su sej dźensa mnozy dojěli k Alfonsej Kuringej do Kukowa, da drje nic jenož tam stejacych a lubje hladanych starožitnosćow a pomnikow dla. Wot młodosće dźě so wón tomu z wjele lubosću wěnuje, a to je wočiwidna wizitka muža, kiž swjeći 80. narodniny.
Rodźenemu 18. małeho róžka 1936 w Pančicach-Kukowje, njejsu jubilarej lětdźesatki njesprócniweho skutkowanja wosebje tež na narodnym polu lědma wotwidźeć. Skromnosć, disciplina a spušćomnosć formowachu jeho žiwjenje: Nawuknywši powołanje blidarja studowaše wón pjeć lět na Serbskim pedagogiskim instituće w Budyšinje. Jako wučer za serbšćinu a rušćinu wuwučowaše w Ralbicach, Chrósćicach kaž tež Worklecach.
Lěkar, kiž je pěsnił, pisał a molował, swjeći stoćiny
W ródnym Radworju swjeći dźensa w žohnowanej starobje serbski lěkar a něhdy tež aktiwny Domowinjan, čłon Towarstwa Cyrila a Metoda a Kulowskeho Bratrowstwa dr. Achim Nawka w kruhu wulkeje swójby, znatych, přećelow a wosadnych stoćiny. W mjenje Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny wupřa jemu Jan Nuk wšo najlěpše. Jubilar narodźi so jako šeste dźěćo za serbstwo zasłužbnej Nawkec wučerskej swójbje w Radworju. Nan Michał bě mjez zahoritymi Serbami, kotřiž běchu 13. oktobra 1912 we Wojerecach Domowinu załožili, a bě chór Meja dirigował. Mać pochadźeše ze znateje Andrickec wučerskeje swójby.
Kaž jeho bratřa chodźeše Achim Nawka na Budyski gymnazij. Po maturiće wukubła so na oficěra. Tole pak so na zbožo serbskeho lista staršeho bratra Antona jemu dla nahle skónči. 1940 započa narodninar we Wienje medicinu studować, z čimž po wójnje w Praze pokročowaše a studij 1950 dokónči. Samsne lěto woženi so z Marju Brězanec z delnich Sulšec, kotraž bě tohorunja na lěkarku studowała a je so po lěće 1970 dołhi čas w swojej Radworskej praksy swědomiće wo pacientow starała.
Žiwa wjesna legenda 80 lět
Senior serbskich braškow Pawoł Kinderman z Worklec swjeći dźensa w kruhu swojich lubych, přećelow a mnohich znatych wosomdźesaćiny. Jako wjelelětny braška, něhdyši sobustaw wosadneje a cyrkwinskeje rady kaž tež Towarstwa Cyrila a Metoda je narodninar swoje nabožne a narodne nastajenje přeco zjawnje wuznawał a zastupował.
Hižo jako 17lětny wučomnik ćěslistwa w tehdy znatej Njeswačanskej Kumpanec firmje bě so Pawoł Kinderman z brašku stał. Wosebje jeho a susodźic Brězanec mać stej młodostneho k tejle čestnej słužbje pohonjałoj. Tehdyšej młodaj Chróšćanskaj kapłanaj Beno Špitank a Jurij Herman staj jeho tohorunja podpěrałoj. A tak je 1954 prěni raz braščił, spočatnje najprjedy 13 lět jako nježenjenc. Bohudźak tehdy derje spóznachu, zo bu jemu do kolebki połoženy talent, ludźi zabawjeć, z nimi wustojnje bjesadować a přiwšěm w pozadku wšitko organizatoriske kwasneje hosćiny w horšći měć. Pozdźišo wšak zamó to wšitko zdokonjeć z pomocu swojeje mandźelskeje Hany, kotraž jeho we wšěm podpěrowaše.
Kompjuterowa hra zwjazuje
Krabat II – serbsku kompjuterowu hru předstajeja w šulach jako medijopedagogiski projekt. Milenka Rječcyna je so z nawodu Budyskeho studija Sakskeho wukubłanskeho a wupruwowanskeho kanala (SAEK) Michałom Cyžom rozmołwjała.
Sće hižo a budźeće dale w serbskich šulach hru Krabat II předstajeć. Čehodla?
M. Cyž: Tale hra skići wjacore płoniny, na kotrychž móža so šulerjo wukmanjeć. To je mjez druhim na rěč słuchać abo teksty čitać. Hrajerjo trjebaja za rozrisanje hódančkow wulku sćerpnosć. Zdobom trenuja wosebje ći mjeńši, swoje zamóžnosće na žadanja z wobrazowki z pohibom ruki resp. porstow a z wužiwanjom myški reagować.
Sće so tež z wučerjemi rozmołwjeli. Kotre wuslědki z toho sobu bjerjeće?
Nichtó njeměł šansu zapasć
Sakska statna ministerka za kultus Brunhild Kurth (CDU) překwapja. Z čim? Wona wabi z wobydlerskimi rozmołwami za aktualnu kubłansku politiku. Njewšědne to postupowanje sakskeho ministerstwa do rozsuda wo nowelěrowanje zakonja, takrjec ludej „na hubu hladać“. Dobry to rozsud ministerki, potrjechenych – a to je wjetšina wobydlerstwa, mjenujcy šulerjo, wučerjo, starši, dźědojo, wowki a dalši – do diskusije wo nowym šulskim zakonju zapřijeć.
