Wostać stajnje kedźbliwi
Dirk Nasdala je předsyda Serbskeje přirady města Wojerec. Wo skutkowanju gremija w starym lěće je so z nim Axel Arlt rozmołwjał.
Što ma Serbska přirada města Wojerec w lěće 2015 za najporadźeniše?
D. Nasdala: Nam je so zešlachćiło, zhromadne dźěło z měšćanskim zarjadnistwom dale polěpšić. We wšědnym dźěle jewi so tam přeco zaso tak mjenowana zawodna sleposć, tomu mamy znapřećiwić. Zwěsćamy tuž, hdźe móhli hišće lěpje zapřimnyć. Poručenja podawamy měšćanskej radźe. Myslu sej, zo docpěwamy tak tež lěpši dźěłowy zakład społnomócnjeneje za serbske naležnosće města Gabriele Linakoweje.
Što žada sej tež lětsa kedźbnosć přirady?
D. Nasdala: Je dźiwne, zo jewja so na najwšelakorišich městnach nowe problemy, zo zarjadnistwo na serbske naležnosće zabywa. Njesměmy to z wočow zhubić. Za lěto 2016 widźu to hižo nastupajo stejnišćo zakładneje šule „Handrij Zejler“. Město chce, wyšošulski centrum w nowym měsće tam zaměstnić, hdźež bě stary Zusowy gymnazij. Dokelž by potom na kromje města twarjenje wyšeje šule swobodne było, su mysle, zo móhła Zejlerjowa šula tam zaćahnyć.
Konsekwentny, drje časej podležacy čłowjek
Štó znaje Serba-politikarja, kiž je telko lět a tak hłuboko kaž Jurij Grós swoje slědy w serbskim narodnym žiwjenju zawostajił. 1. januara před 85 lětami so wón w Serbskich Pazlicach swójbje serbskeho skałarja narodźi. Zo z tejele powójnskeje generacije nowa serbska inteligenca a politiska elita wuńdźe, je za dalše wuwiće serbstwa woznamjenjace.
Rěč – kultura – identita
Na proze do noweho lěta přejemy swójbnym a přećelam zbožo a strowotu. Štóž je zbožowny, je rědko chory abo so spěšnišo wustrowi, su medicinarjo zwěsćili. Lědma štó pak praji, zo słušeja k žiwjenju tež poražki, wšako zbožo na zemi trajne njeje. Poprawom trjebamy jenož runowahu mjez zbožownymi a trapjacymi wokomikami. Kak pak to docpějemy? Z pomocu swójbnych, přećelow a z dźakownosću za wšo dobre. Pjenjezy su wažna zaruka dostojneho žiwjenja. Čim bóle pak za nimi honiš, ćim njezbožowniši sy.
Dalša digitalna encyklopedija špatna ideja
Hornjoserbska wersija digitalneje encyklopedije Wikipedija zhladuje klětu na 10 lět wobstaća. Cordula Ratajczakowa je so z Julianom Nyču, jednym z hłownych awtorow, rozmołwjała.
10 000 zapiskow a 128. městno z 289 rěčnych wersijow internetneho projekta Wikipedia derje klinči. Kak spokojom sće?
J. Nyča: Sym spokojom, zo smy tak daloko přišli. Smy sej takrjec městno w srjedźnym polu nadźěłali, a to tak špatne njeje. Wězo su wulke europske rěče před nami, ale mamy tež wěste lěpšiny přirunujo z němskej wersiju. Tak smy w minjenymaj lětomaj započeli artikle z Noweho biografiskeho słownika zadźěłować. A smy je zdźěla rozšěrili, wšako maš na digitalnym swěće městna dosć. Tež domiznowěda je sylnje zastupjena. Nimale kóžda serbska wjes ma zapisk, wězo rozdźělneje kwality. Namakaš pak w serbskej Wikipediji nastupajo regionalne temy zdźěla wjace informacijow hač w němskej.
Kelko sobuskutkowacych sće sej w minjenych lětach zdobyli?
Swětło ma wulku symbolisku móc
Přiznawam: Prawdźepodobnje sym w tymle prašenju dosć konserwatiwny. Ale: Nochcu žane x-mas-partyje. Nochcu njepřestajnje dudlowane ameriske hodowne šlagry, zo bych lóšt dóstał nakupować. Njejsym přećel rumpodicha, kotrehož dožiwjamy we wabjenju. Tež pisanym zabłyskowacym swěcam na jědlach njepřihłosuju. Snano je strašne tajke něšto rjec. Wšako je dosć ludźi, kotřiž móhłrjec runje to z tymile dnjemi zwjazuja.
Připóznaty swojeje pilnosće a přećelnosće dla
Za wšěch je patoržica wosebity wjeršk w rjedźe swjedźenjow lěta. Za Chróšćana Gerata Pöpela pak je to wosebity wjeršk – wón dźě swjeći jutře 85. narodniny.
Patoržicu 1930 rodźeny wotrosće Gerat Pöpel ze swojej sotru w skromnych poměrach a zastupi 1937 w Chrósćicach do šule. Hačrunjež bě tehdy wšo serbske zakazane a byrnjež nan němskeho pochada był, staj jemu mać a serbska wokolina nabožnu kaž tež narodnu hordosć hižo w dźěćatstwje zašćěpiłoj. Wuchodźiwši 1945 šulu nawukny wón pola nana powołanje pjekarja. Hižo jako młodostny wopokaza so jako dobry sportowc. Předewšěm jeho lochkoatletiske wukony w běhanju na 5 000 a 10 000 metrow běchu přičina, zo bu 1952 na Krajnu sportowu šulu Werdau pola Zwickauwa delegowany. Po jednym lěće zakónči tam wukubłanje jako sportowy wučer a bu jako tajki na runje załoženej Serbskej wyšej šuli w Pančicach-Kukowje zasadźeny.
Njewšědna wšědnosć
Sobotu dopołdnja na Budyskich wikach mjez tachantskej cyrkwju a radnicu: Před předawanišćom ratarskich wudźěłkow z Błótow steji skupinka ludźi. Je słyšeć, zo njejsu žonje a mužej němskeho, ale słowjanskeho pochada. Wjetšinu poskićenych płodow wšak woni znaja. Tola jedna žona dźerži w ruce złotožołty płód. Z tym zahaji wona diskusiju ze swojimi přewodnikami. Što drje tole je? Njejsu sej wěsći. W jednorej němčinje so tuž předawarja prašeja: „Što to je? Jabłuko?“ „Ně, kwita“, jim předawar wotmołwi. Z ramjenjomaj sukajo žona na njeho hlada. Njebě jeho zrozumiła. Nětko předawar we łamanej němčinje praji, myslo, zo jeho žona tak lěpje rozumi: „Njeje jabłuko ... kwita. Móžeš warić ... želej ... słodźi.“ Žona njewěriwje na njeho hlada. Přeco hišće njebě jednotliwe słowa, jedne po druhim jasnje wurjekowane, zrozumiła.
Dorost wabić dale trjeba
Zwjazk serbskich rjemjeslnikow a předewzaćelow (ZSRP) je tež lětsa zaso wuspěšnje skutkował. Zhladujo na aktiwity ZSRP je so Jan Kral z jeho předsydku Moniku Cyžowej rozmołwjał.
Sće z dźěłom zwjazka w minjenym lěće spokojom?
M. Cyžowa: Nimale wšitko, štož smy sej předewzali, smy tež spjelnili. Program ZSRP bě mnohostronski a je čłonstwo skrućił. Wosebje spokojom sym, zo smy delnjołužiskich čłonow dale do dźěła zwjazka zapřijeli.
Što je lětsa wosebite było?
M. Cyžowa: Nimo štyridnjowskeje ekskursije do Pólskeje, hdźež smy so z tamnišimi rjemjeslniskimi poměrami zeznajomili, dožiwichmy kulturnej wjerškaj: wopyt bibliskeje zahrody w Oberlichtenauwje a wulět z kolesami po Hornjej Łužicy ze zhromadnym spěwanjom. Dalekubłanja rjemjeslniskeje komory běchu čłonam zwjazka trěbne impulsy za hospodarski wšědny dźeń.
Sće k předewzaćam w Pólskej a Čěskej styki wudźeržowali?
Čehodla měli so islama bojeć?
W Europje boja so ludźo přiběraceho wliwa islama a jeho wuskutkow na tudyše žiwjenske wašnja. Z tuchwilnej žołmu ćěkancow přichadźa wjele ludźi islamskeho wěrywuznaća do Europy. Kontinent je po swojim wusměrjenju křesćanski a so we wěstych wokomikach tež z tymle predikatom pyši. Ale je tomu woprawdźe tak? Je žiwjenje europskich wobydlerjow na křesćanskich zasadach natwarjene a jewi so žiwjenska nalada a wliw křesćanstwa w zjawnym žiwjenju krajow Europy?
Hospodarsce wysoko wuwite kraje Europy su z raznym wuwićom hospodarstwa kaž tež z dale a wyšim žiwjenskim standardom swojim wobydlerjam zabyć dali, što je chudoba a što rěka so bojeć, hač swoje wšědne žiwjenje zmištruješ. Dobrotow industrijoweje ciwilizacije, kaž nadměrneho konsuma, hońtwy za zbožom, karjery a přijomneho žiwjenja dla su Europjenjo, tež my Serbja, zabyli, što je zmysł žiwjenja.
Proces jena dobrym puću
Na Institutnym dnju je slědźenišćo Serbski institut znowa pokazało, kajke hoberske dźěło wukonja. Přiwšěm ma so z ćežemi bědźić. Janek Wowčer je z jednaćelskim zastupjerjom direktora instituta dr. Hauke Bartelsom porěčał.
Faza přestrukturowanja Serbskeho instituta traje. Kajki je aktualny staw?
H. Bartels: Jara dobry. Njetrjebamy so bojeć, klětu Němskej wědomostnej radźe rozprawjeć. Smy wjele rozsudźili a mnohe ćeže rozrisali. Tež personalne prašenja su jasne. Za wěste naležnosće trjebamy chwile, kaž na přikład za to, etablěrować zhromadne slědźenske projekty za cyłkowny institut. Proces pak je zahajeny a smy na dobrym puću.
Institutny dźeń je pokazał mnohostronskosć dźěławosće slědźenišća. Narěčeli pak sće tež kontrowersy. Što su tuchwilne ćeže?
