Posledni wobchod – pjekarnju – w Běłym Chołmcu zawrěli
Anke Moose bě kreatiwna žona bjez stracha. Dźěći ležachu konditorce a pjekarskej mišterce stajnje jara na wutrobje. Wona bě poslednja wobsedźerka pjekarnje w Běłym Chołmcu.
„Nochcyše hišće wumrěć. Wona so nadźiješe, zo móže swoju chorosć přewinyć“, dopomina so jeje bywši šulski direktor a dźensniši chronist Werner Thomas (93) w Běłym Chołmcu. Tola rak w jeje płucach bě sylniši. Anke Moose wjedźeše pjekarnju w Běłym Chołmcu w štwórtej generaciji. Z jeje smjerću skónči so 123lětna tradicija. Pjekarnju loni kónc awgusta zawrěchu.
Rewija z ludowymi spěwami a šlagrami
Wječorny ptačokwasny program Serbskeho ludoweho ansambla bjez přemodernych ekskursow, ale na wirtuelnej wodźe
Po dosć eksperimentalnymaj inscenacijomaj minjeneju lět je Serbski ludowy ansambl swój nowy wječorny ptačokwasny program jako skerje tradicionalny připowědźił – a přewjele lubił z tym njeje. „Lubosć na žołmach“ rěka rewija, kotraž skići wšo, štož je někotryžkuli wopytowar loni snano parował. Rejwarjo baleta a chórisća wustupuja zdźěla serbsce zdrasćeni, při čimž wjacore regiony wobkedźbuja. Hudźbnje jewja so znate ptačokwasne spěwy z ludu – zdźěla w formje medleyja – a sep serbskich šlagrow z časa, jako tčeše Serbski rozhłós takrjec hišće w dźěćacych črijach. Choreografije Mije Facchinelli wotbłyšćuja předewšěm folklorny bok ansambla, dopominaja pak hdys a hdys tež na „złote“ 1920te lěta, jako swing młodźinu po tysacach do klubow metropolow wabješe. Jednanje, wospjet z pjera Jěwy-Marje Čornakec, słuži w prěnim rjedźe tomu, spěwarjam a rejwarkam změnu kostimow zmóžnić.
„Płački a směški – wšo w jednym měšku“
Na wopominanje Jana Skale, njezapomniteho publicista, redaktora, žurnalista a basnika, składnostnje jeho 80. posmjertnin, kiž je 22. januara 1945 na tragiske wašnje w pólskich Dziedzicach zahinył, stej Domowinska skupina Njebjelčicy a Serbski sejm hižo 11. januara do ródneje wsy přeprosyłoj.
„Dozynki“ wudospołnjeja a rozšěrjeja dokumentarisku ...
Zběrka zdobom jězba po stawiznach a kompendij serbskeje poezije
Spěwaj wojakow z 18. abo 19. lětstotka?
W Předźenaku 15. nowembra 2024 we wotrězku wo staroserbskimaj spěwomaj zdźěli so čitarjej, zo jedna so wo „dalši mytos …, zo stej spěwaj ‚Serbja so do Němcow hotowachu‘ a ‚Naše gólcy z wójny jědu‘ srjedźowěkowskeho pochada …“. Staj to spěwaj „wojakow z 18. abo 19. lětstotka“.
Tole ja cyle hinak widźu. Štóž měni, zo mějachu Serbja, słužacy w němskich uniformach, hdy swobodu, wójnske pěsnje zanjesć z tekstom, w kotrymž Serbja w bitwje Němcow poražeja, tón drje je němske kasarny dotal jenož wotwonka widźał. Zajimowali bychu mje fakty, kiž za tele časowe zarjadowanje pěsnjow rěča.
Wšo dobre do noweho lěta 2025!
Kónc lěta 2024 a započatk noweho lěta 2025 njejstej za mnje wosobinsce lochkej byłoj. Mějach mjenujcy ze swojim doktorskim dźěłom jara wjele prócy a wušparanja. Termin wotedaća so dźeń a njesmilnišo bliži – jelizo chcu k doktorskemu pruwowanju a zakitowanju disertacije w předwidźanym terminje nastupić, dyrbju wuslědk swojeje 4lětnjeje prócy nanajpozdźišo srjedź měrca hotowy a wućišćany wotedać. Měrny hodowny čas, silwester a nowe lěto wužiwach tuž k tomu, zo bych poslednje kapitle disertacije na swojim starym ličaku hysterisce wotklepał. Z horcej jehłu šite teksty sym pak jedyn po druhim našej wowce nosył, zo by mi prawopisne zmylki, njelepe stilistiske wobroty a sorabizmy, kotrež su mjeztym moju čěšćinu dospołnje skóncowali, korigować pomhała. Ze sorabizmami nježortuju, woprawdźe je mi wowka hustodosć prajiła, zo mój słowoslěd někak spodźiwnje wupada. Naša wowka bě mjenujcy wučerka čěšćiny a jeje wóčko žane zmylki njepřewidźi.
Znowa čitała ... „Po wsy horje, po wsy dele“
W serbskej literaturje chowaja so mnohe drohoćinki, na kotrež je trjeba znowa skedźbnić, zo njebychu so pozabyli. Wotpowědne impulsy chce awtorka serbskim čitarkam a čitarjam z rjadom „Znowa čitała“ dawać.
Na Budyskej šuli běše Jan Wornar w 1960tych lětach mój sportowy wučer. Ale wězo znajach jeho tehdy tež jako dobreho přećela mojeju staršeju, kiž bydleše ze swojej swójbu njedaloko nas w nowotwarje we wuchodnym předměsće, a jako serbskeho awtora z Płomjenja. Jan Wornar by loni 7. decembra swoje 90ćiny woswjećił. Narodźił je so jako syn skałarja w Hórkach a tam je wotrostł. Do šule chodźeše w Chrósćicach, Warnoćicach a Budyšinje. Po maturje studowaše w Lipsku sport a slawistiku. Wot lěta 1958 bě wučer na Serbskej polytechniskej wyšej šuli w Budyšinje a wot 1974 w Róžeńće-Ralbicach, po tym zo bě so do Noweje Wjeski přesydlił. Jan Wornar zemrě po ćežkej chorosći 20. meje 1999 w Drježdźanach a bu w Chrósćicach pochowany.
Naprašowanje Maćicy Serbskeje dopomhało
W słowakskich Košicach pomjatnu taflu za serbskeho wučenca Jana Boka znowa wotkryli
Serbski wučenc w Słowakskej
Jan Bok pochadźeše z delnjołužiskeho městačka Wětošow, hdźež bě so 1569 jako syn překupca narodźił. Po studijach teologije, filozofije a swobodnych wuměłstwow w Frankfurće nad Wódru a we Wittenbergu skutkowaše čas žiwjenja w Hornjej Madźarskej, dźensnišej Słowakskej. Spočatnje bě gymnazialny wučer w Prešovje, po tym zastawaše wšelake wysoke zastojnstwa w Košicach, mjez druhim jako sudnik a měšćanosta. Wón zemrě 1621 w Uherskim Brodźe, hdźež je tež pochowany.
Ze swojim wobšěrnym skutkowanjom zańdźe Jan Bok do stawiznow jako wusahowacy pedagoga, wučenc, basnik, politikar a humanist europskeho formata. Mjezynarodnje znaty je jako Bocatius, štož je łaćonska forma jeho swójbneho mjena, kaž bě za jeho čas mjez wučenymi z wašnjom.
Česćenja Jana Boka
Hač do dźensnišich dnjow Jana Boka česćuja. Tak dopomina na njeho wot lěta 1999 w ródnym Wětošowje mjedźana tafla na wonkownej muri Serbsko-němskeje dwójneje cyrkwje.
Jendźelšćina jónu hinak
Na našej Radworskej wyšej šuli je z dobrej tradiciju, zo smědźa so šulerjo 9. lětnika na rěčnej jězbje do Jendźelskeje wobdźělić. Cyłe lěto nas jězba hižo zaběraše. A hižo dołho do wotjězda běchmy jara napjeći. Jónu, dokelž jědźemy zhromadnje ze šulerjemi ze Załomja, Kumwałda a Worklec a zdruha, dokelž njewědźachmy, što nas wočakuje a hač naše zamóžnosće w jendźelšćinje za rozmołwu dosahaja.
Skónčnje běchmy so načakali a bě nowember. Njedźelu rano jara zahe wotjědźechmy. Naš puć wjedźeše nas přez cyłu Němsku, Nižozemsku a Belgisku do Francoskeje. W přistawnym měsće Calais podachmy so na přewoznu łódź. Žołmy běchu na tutym wječoru wysoke, tak zo bě někotrym z nas chětro hubjenje. Wokoło 22.30 hodź. do města Broadstairs dojědźechmy a padnychmy w hóstnych swójbach wučerpani do łoža. Broadstairs je małe město při morju w juhowuchodźe hrabinstwa Kent.
Won, wondo swěta – dožiwjenja w New Yorku
P o tym zo běch w juniju zašłeho lěta swoju maturu złožiła stejach, kaž zawěrno wjetšina młodych abiturientow,
před prašenjom: Kak ma nětko dale hić? Poprawom zdaše so mi puć studija najwěsćiši a najjednoriši, přiwšěm pak běše žedźba za prawym dyrdomdejom wulka. Přewšo napjata běch tuž, jako docpě mje powěsć přećelki wo wupisanju městna jako serbska pěstońča w New Yorku. Bjez wulkeho chabłanja sym so pola swójby přizjewiła a po dlěšim powabjenskim procesu dóstach powěsć, zo směm sej do New Yorka dolećeć a holčku pěstonić.
