Hanka, budź wjesoła
Něšto k nastaću woblubowaneho spěwa
Spěw Handrija Zejlerja „Hanka, budź wjesoła“ znaje drje kóždy Serb. Braškojo, kaž něhdy Maks Mertin ze Šćeńcy, su jón na kóždym kwasu zakantorili. A 1930, jako běchu serbske tačele na předań, bě spěw mjez prěnimi, kiž běchu so natočili. Ale k jeho nastaću namakamy w literaturje lědma něšto. Tež w přispomnjenjach w Zhromadźenych spisach Handrija Zejlerja (ZSZ IV, 123) so jenož wo wotchilenjach w Mukowym wudaću pisa.
Słuchohra za młódšich připosłucharjow ze subtekstom za ...
Njewumysleny zmij bjez apetita na čłowječe mjaso, buršikozna princesna, kotraž ma etiketu aristokratije dospołnje sytu a romantiski ryćer z pozdatnje njespjelnjomnej amuroznej ambiciju tworja njewšědnu trójku, kotraž so chcyjo nochcyjo zwjaza, zo by zajateho naslědnika tróna z putow ursupatora wuswobodźiła. „Kaž w bajce“ njeje tuž najšpatniši titul za dyrdomdejsku słuchohru „za zmužitych wot wosom lět“, kotruž je Załožba za serbski lud jako dwójnu CD wudała. Přebajkojty pak wot Měrćina Wjenka po přikładźe eposa napisany scenarij přiwšěm njeje – za to jewja so we fiktiwnym srjedźowěkowskim swěće někotryžkuli skerje dorosćenym zrozumliwy žort a přewjele referency na towaršnostny diskurs našeho časa. Figury z charakterizowacymi mjenami – tak rěka zmij Miškor Beteigeuze Popjelius, princesna Bachtana (z přizwukom na druhim „a“) a ryćer Mužisław – wotpowěduja jenož spočatnje strukturelnym stereotypam a so w běhu jednanja dale wuwija. Klišeje drje awtor zapleće, ale to jenož, zo by je dekonstruował.
Je z 20 lětami swójski statok kupił
Silvio Rinke z Chasowa je sej swój són spjelnił
Swójski statok z runje 20 lětami wobsedźeć, je za wjele młodych ludźi lědma předstajomne – Silvio Rinke z Chasowa je sebi tutón són spjelnił. Dźensa je 22 lět stary a dźěła jako ratar w Radworskej agrar tzwr. Paralelnje twari krok po kroku swójski dwór, na kotrymž chce hižo bórze stadło wowcow dźeržeć.
Dołha tradicija w swójbje
Hižo generacije je swójba Rinke z ratarstwom zwjazana. Tež jeho dźěd dźěłaše wjele lět w ratarskim prodrustwje (LPG) a wza młodeho Silvija husto sobu na traktorach a k mašinam. „W dźěćatstwje hižo wědźach: To je mój powołanski són“, powěda Silvio. Ze 16 lětami zakónči šulu a započa 2019 wukubłanje na ratarja. Tři lěta pozdźišo, 2022, wukubłanje zakónči. Za njeho njebě to ćežki rozsud – bě to skerje spjelnjenje dźěćatstwa.
Wšědny dźeń połny zamołwitosće
Lubosć k drasće w swójbje zakótwjena
Na wopyće w drastowej stwičce, kotraž je w Kulowskim Jakubecowym wustawje zarjadowana
„Komorku serbskeje drasty“ su w hornim poschodźe Jakubecec wustawa w Kulowje zarjadowali. Wot decembra 2024 je w małej rumnosći wupožčowarnja narodneje drasty za Kulow a wokolinu zaměstnjena. Wo nju so towarstwo Bratrowstwo z.t. stara. Ze Serbskeho komunalneho programa Swobodneho stata Sakskeje dóstawa srědki za zhotowjenje abo zwuporjedźenje dźělow drasty. „Chcemy na tute wašnje tež lubosć a česćownosć za narodnu drastu zachować. Tohodla sposrědkujemy tež nadrobnu wědu wo njej. Ideelna hódnota je nam wažna. A tež narodna drasta je wuraz serbskosće a wuznaće k ródnym korjenjam“, měnitej iniciatorce Kristin Belkotowa a Sonja Hrjehorjowa.
„Kulturna bohatosć mje prosće fascinuje“
Nic jenož serbske ludowe instrumenty a narodna drasta su Marće Zahrodnikec z Ćiska wuraz jeje serbskosće
Marta Zahrodnikec z Ćiska w Serbskim folklornym ansamblu Slepo dudy hraje. Spočatk lěta je 26lětna Serbowka za wólby do 2. Serbskeho sejma kandidowała – a bu wolena. Što ju pohnuwa, so za serbsku politiku, kulturu a serbske žiwjenje angažować, wo tym je so Milan Pawlik z njej rozmołwjał.
Sy lětsa prěni raz za wólby 2. Serbskeho sejma kandidowała a to hnydom wuspěšnje. Što je će k tomu pohnuło?
M. Zahrodnikec: Na politiske a towaršnostne wobstejnosće swarjeć móže kóždy. Štóž pak chce, zo so něšto změni, njech so sam angažuje. Pozitiwnej přikładaj w tutym zmysle wšak mam w swójbje: Mać hižo wot prěnich wólbow w lěće 2018 Serbskemu sejmej přisłuša, nan je wjesny předstejićel w Ćisku. Zo sym za wólby 2. Serbskeho sejma kandidowała, pak zwisuje tež z tym, zo chcych, zo tež młodźi ludźo w tutym cyłku skutkuja. Chcych prosće, zo maja młodźi Serbja w tutym parlamenće jasny hłós, kotryž jich specifiske naležnosće zastupuje.
„Štó da sym?“
Čitanska proba z dopomnjenkow Bjarnata Nowaka składnostnje jeho 100. narodnin
„Štó da sym?“ rěka druha knižka žiwjenskich dopomnjenkow z pjera Bjarnata Nowaka (1925– 2022). Jeho syn Handrij Nowak je wone zapiski składnostnje stotych posmjertnych narodnin nana – 20. awgusta 2025 – nětko w swójskim nakładźe wudał. W titlu edicije zakótwjene prašenje zwobraznja nutřkowny konflikt, kotryž Bjarnata Nowaka do skutkowanja za swój lud, za serbsku rěč a kulturu pohonjowaše: jako wučerja, jako načolneho a 1964 wotsadźeneho funkcionara Domowiny, jako intendanta Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła abo jako nawodu Folklorneho centruma w Domje za serbske ludowe wuměłstwo.
Serbske Nowiny poskićeja čitarjam tule wurězki z někotrych kapitlow jako nastork a přeprošenje na premjeru knižki, kotraž budźe 21. awgusta w Smolerjec kniharni.
Łódź „Wilhelm Gustloff“
Z Truxorom so swěru wo strowe wodźizny staraja
Zelderec firma, za amfibiske jězdźidła a mašiny, zastaruje dźensa kupcow po cyłym swěće z dźělemi specielnych mašinow. Truxor je mjeno jězdźidła, kiž je žiwjenje Siegmunda Zeldera a jeho žony Raphaele na přeco změniła.
Skedźbnje jězdźi Truxor – to je multifunkcionalna amfibiska mašina - po kraju a płuwa po wodźe. „Nastroj wukonja na zemju jeničce 40 gramow ćišća, to je mjenje hač čłowjek“, rozkładuje Siegmund Zelder, jednaćel Kulowskeho zawoda Zelder amfibijowe jězdźidła tzwr ze sydłom we Wojerecach. Truxor waži jeno 1,4 tony. Ze swojimi 20 aplikacijemi wukonja wón wšě dźěła, kiž su při hladanju wodźiznow trěbne. W rěkach, hrjebjach, hatach, jězorach a samo w bahnach a na mokrych łukach jón zasadźuja. Truxor mjez druhim wódne rostliny w zarosćenych wodźiznach syće a błóto z nich srěba. Při tym přirodu na jónkrótne wašnje škita. Dokelž je mašina jara lochka, móža ju jednorje na připowěšak nakładować a dowjezć, hdźežkuli ma so zasadźić. Tole redukuje kóšty.
Wuchodźowanje po žiwym srjedźowěku
Mjez turizmom a fantaziju: Na slědach serije Game of Thrones w měsće Dubrovniku
Citat ze znateje serije Game of Thrones rěka: „Ženje njezabudź, štó sy. Zbytk swěta to tež nječini. Noš to kaž brónidło, potom njemóže će nichtó z tym zranić.“
Mnozy fanojo wědźa: Sławne sceny z Königsmunda njebuchu w studiju wjerćane, ale w chorwatskim měsće Dubrovniku. Štóž tam po wuskich hasach chodźi, hnydom spóznawa: To njeje jenož kulisa – to je woprawdźity, žiwy srjedźowěk.
Za tych, kotřiž prěni raz wo tym słyša: Game of Thrones je episka fantasy-serija, bazěrowaca na knižnym rjedźe „A Song of Ice and Fire“ Georgea R. R. Martina. Wona hraje w fiktiwnym srjedźowěkowskim chudym swěće, wosebje na kontinentomaj Westeros a Essos. W srjedźišću jednanja steja wojowanja mócnych zemjanskich swójbow wo železny trón – symbola knjejstwa nad kralestwom Westerosa.
Po 17 lětach nowy powołanski nadawk našoł
W lěće 1995 sće šulu zakónčił. Kak so na tutón čas dopominaće?
H.Bulank: Za mnje njebě to lochki čas, dokelž běch tehdy ćežko chory. Lěkarjo dołho njewědźachu, što ze mnu je. Wot 5. lětnika sym po šuli domoj přišoł a so lehnył a spał, dokelž běch wučerpany. Na gymnazij njejsym chodźił, byrnjež w šuli dosć dobre wukony měł. Po šuli rěkaše: Što budźeš wuknyć? Započach wukubłanje na elektrikarja pola Špitankec w Zejicach. 1996 lěkarjo skónčnje wědźachu, što mam a su mje operowali. Po tym sym skoro lěto wupadnył. 1999 sym wuwuknył.
Kak je po wukubłanju dale šło?
Jurij Wićaz – dwójny eksilant a smalacy serbski reporter po ...
Wšudźebył a žurnalist Jurij Wićaz (1899-1974) słuša do najswobodnišich serbskich duchow w nowowěku. Nowowudaće putaceje lektury z jeho pjera lubi wjele wosebitych hodźin čitanja.
Dobry žołdk – to běše po měnjenju Jurja Wićaza za jeho čas na Balkanje jedne z hłownych wuměnjenjow wuspěšneho dźěła jako korespondent. Redakcija Praskeje agentury Centropress bě młodeho serbskeho žurnalista kónc lěta 1927 do Běłohroda pósłała, a tam słušeše „nowinarska bursa“ w kofejowni „Moskwa“ prawidłownje do wšědneho dnjoweho porjada, hdźež sej žurnalisća při škleńčce rakije politiske nowinki a anekdoty wuměnjachu. Tomu so w bliskej pinčnej korčmje zhromadny aperitif přizamkny: połon. Potom chwatachu ženjeni na wobjed domoj, nježenjency kaž Wićaz do hosćencow. Tam su balkanske jědźe z winom poliwali.
