Powědarka bajkow Ute Fisch zamóže dohromady 216 bajkow, powědančkow a žortnych podawkow z cyłeho swěta z pomjatka přednjesć. A dalše so hižo znatym přidruža. Lědma smój so posydnyłoj, to Ute Frisch powěda: Bur měješe dweju synow. Kotry z njeju ma jeho namrěwstwo přewzać? Nan swojeju synow pruwuje. Mataj nanej drohotny pjeršćeń, wosebite płatno a samopječeny tykanc swojich njewjestow přinjesć. W serbskej bajce „Złote kubleško“ – zasopowědane a ilustrowane wot Měrćina Nowaka-Njechorńskeho – stanu so dźiwy. „Rjek dyrbi pruwowanja wobstać. Jenož hdyž je wobsteji, dóstanje wón tež myto. Słowjanske bajki su woprawdźe bajkojte a sym jim jara přichilena“, měni 74lětna Ute Fisch z Wórlicy (Hörlitz) pola Złeho Komorowa. Wot lěta 1990 hižo baje agilna žona bajki, zdobom angažuje so wona w europskej towaršnosći za bajki.
Namrěwstwo dźěda
25lětny Fabian Benedikt Langer zhotowja hižo dźesać lět jara wuspěšnje swójsku hudźbu. Wjace hač 80 000 słucharjow ma Wotrowčan měsačnje na swojim accounće BNDC na Spotify. Vanesa Žurec je so z nim wo jeho wulkej rozpalitosći rozmołwjała.
Kak je k tomu dóšło, zo sy započał swójske spěwy pisać?
Do krutych terminow w protyce Spěchowanskeho kruha za serbsku ludowu kulturu słušeja bjezdwěla serbske jutrowne wiki w Budyskim Serbskim domje. Zašły kónc tydźenja bě zaso tak daloko a syły wopytowarjow zbliska a zdaloka hižo wot zažneho dopołdnja sem poskitki kruha wužiwachu. Dohromady 33 debjerkow a debjerjow bě sej na lětuše wiki dojěło. Woni wšitcy prezentowachu ludowe wuměłstwo debjenja jejkow w najwšelakorišich formach a z rozdźělnymi technikami. Prjedy hač běchu so sobotu wiki zahajili, bě jury hižo lětuše najrjeńše kolekcije serbskich jutrownych jejkow woznamjenjała. Tute wustajachu za čas wikow w Serbskej kulturnej informaciji. Bórze pućuja debjene jejka dale do Serbskeho muzeja w Budyšinje, hdźež je tradicionelnje za čas jutrow wustajeja. Někotre impresije z wikow staj našej fotografaj za was zapopadnyłoj. Snano maće tež wy klětu zajim, sej wudźěłki ludowych wuměłčow a wuměłcow wobhladać.
Maximilian Gruber
Tak, kaž dźěći ze swojich črijow wurostu, tak je tež swójbne předewzaće Schuh-Haaser ze swojeho ródneho sydła na Budyskej Flincowej wurostło. A tež wobchod na Sukelnskej njeje wjace narokam wotpowědował. Tuž zwaži sej Clemens Haaser wulku inwesticiju a přetwari bywšu kupnicu Aldi při Drježdźanskej dróze, hdźež maja nětko najlěpše wuměnja za dźěło. Minjenu sobotu je so wotewrjenje woswjećiło. Wothłós bě přemóžacy, so Clemens Haaser wjeseli.
„Esej ma w serbskim pismowstwje dołhu tradiciju ... Je idealna móžnosć, swoje zhladowanje na něšto z jasnymi, snano tež překwapjacymi myslemi předstajić. Esej njedyrbi doskónčny wusud wobsahować, ale dyrbi swójsku poziciju wotbłyšćować. Wšo to wubudźi nadźijomnje nowe impulsy, přihłosowanje a znapřećiwjenje a rozmołwu.“ Tónle wurězk ze zawodnych słowow Marki Macíjowej, wudawaćelki antologije „Serbstwo, quo vadis?“, njewopisuje jenož, što so za publikaciju chowa, ale tež, što móhła w nanajlěpšim padźe wuskutkować. Potencial, diskursej wo přichodźe našeho ludu přisporjeć – telko smě so na tymle městnje hižo rjec – zběrka bjezdwěla ma, kaž so na prezentacijomaj knihi w Budyšinje a Choćebuzu wopokaza. Paleta temow, kotrychž so dohromady 19 awtorkow a awtorow dótkaju, je dosć šěroka.
Poprawom sym najprjedy wo něčim druhim pisać chcył. Hladajo pak na podawki, kotrež so runje w Němskej a po cyłym swěće stawaja, njemóžu mjelčeć. Njemóžu mjelčeć w času, hdyž w Americe swojohłowny prezident knježi a kóždy dźeń z druheje strony oceana přichodne hiobske poselstwo přichadźa, hdyž w mnohich kónčinach swěta wójna howri, w Němskej po wólbach nowa politiska realita nastawa a w Čěskej po nazymskich wólbach najskerje hinak njebudźe … Bamž w chorowni wo žiwjenje wojuje, prawicarske nadpady na Serbow přiběraja, socialny njeměr w towaršnosći dźeń a bóle rosće. W tajkej situaciji by kóždy čłowjek swój hłós zběhnyć měł a swoje měnjenje zmužiće wuprajić.
W šamotowni dźěłachu kolektiwy z čestnym mjenom serbskich wosobinow. Wot lěta 1953 wobsteješe brigada „Kurt Krjeńc“. Dale běchu brigady z čestnym mjenom narodneho wuměłca Měrćina Nowaka-Njechorńskeho, basnika Handrija Zejlerja, žurnalista Jana Skale a antifašistki dr. Marije Grólmusec. Před twornju bu 5. julija 1982 wopomnišćo za Kurta Krjeńca wotkryte. Wšitke mjena kaž tež wopomnišćo so po přewróće wotstronichu.
Wukrajni dźěłaćerjo w zawodźe
Dźěłaćerki a dźěłaćerjo z pólskeho Rzeszówa kwalifikowachu so na fachowych dźěłaćerjow za wohnjokrute maćizny. Woni bydlachu we Wětrowje, wožachu so kóždu njedźelu z busom na Božu mšu do Chrósćic. Pozdźišo přińdźechu dalši wukrajni dźěłaćerjo z Algeriskeje. Młodźi mužojo z maturu wukubłachu so tohorunja na fachowych dźěłaćerjow a dźěłachu jako tajcy. Třeća skupina něhdźe 40 wukrajnikow bě z Kuby. Woni wostachu tu krótko do přewróta 1989/1990. Někotři Polacy so we Wětrowje woženichu a tuž zadomichu.
lternatiwny poskitk k tradicionelnemu ptačemu kwasej je kolektiw Wakuum lětsa w Choćebuzu prezentował. Queerne a pisane to zarjadowanje, na kotrymž samo serbska drag-kralowna wustupi. Wo ideji, zarjadowanju samym a perspektiwach do přichoda je so Maximilian Gruber z čłonku kolektiwa Rahel Zelnakec rozmołwjał.
Kak je ideja za prěni queerny serbski ptači kwas nastała?
Ideja je we hłownym tak nastała, zo smy chcyli serbsku drag-kralownu Jos Panasch na někajkim zarjadowanju dožiwić. Při brainstormingu je potom jedne do druheho wjedło a tak je so nam myslička zrodźiła: Čehodla njeměli ptači kwas swjećić? To by so tola idealnje hodźało. Tak smy wjacore ideje hromadźe zwjedli – wot dźiwadłoweho předstajenja hač do drag-show w serbskim rěčnym rumje. Na kóncu bě to pisana ideja, kotraž je so tak w kolektiwje zrodźiła.
konsuma so wzdać
Hdy sy sej poprawom posledni por črijow abo najnowše cholowy kupił/a?
A kak často sy w nich chodźił/a? Za čas póstneho časa móhli wšitcy tróšku mjenje kupować a tak cyle připódla tež našemu wobswětej něšto dobreho načinić.
Praktisce móhło to takle fungować:
jenož to kupić, štož woprawdźe trjebaš (budźeš so stróžić,
kak połny twój kamor poprawom hižo je)
nic kóžde hrabnjenčko je zajimawe, a nimo toho njeje ani wo telko tuńše, kaž sej to mysliš
sedźenja so wzdać
Nó, kelko hodźinow wob dźeń takle sedźiš? Jeli sy šuler/ka abo student/ka abo w běrowje dźěłaš, potom zawěsće wosom hodźinow abo wjace. Zo njeje to za ćěło strowe, je wšěm jasne. Spytaj tola raz w póstnym času, zo mjenje sydaš.
Praktisce móhło to takle fungować:
kóždy dźeń znajmjeńša 10 000 kročelow běžeć
w běrowje časćišo raz stejo dźěłać
(pod blido hodźi so wulkotnje walkpad, potom móžeš připódla hišće
kročele zběrać)
ze šule/uni/
dźěła domoj
nic hnydom
na konopej,
ale najprjedy raz
won na čerstwy
powětr
Popjelnu srjedu je wšo zaso
nimo... Čas póstnic je so spěšnje minył a tež w redakciji přeco hišće rady na pisane dopomnjenki lětušeje sezony wróćo zhladujemy.
Tójšto tradicionelnych wjerškow su nam noricy a norojo lětsa zaso wobradźili. Wšojedne hač w Lipsku,
Kulowje abo druhdźe – wjesołe mjezwoča a dobra nalada běchu runje prawy wjesoły witamin
na ćmowych
zymskich dnjach a tydźenjach.
Někotre z našich highlightow smy wam na tutej stronje zestajili a nadźijamy so, zo so runje tak rady na wjesoły „helaw“ dopominaće, kaž my!