Štóž tele dny po serbskich wsach jědźe, słyši drje wšudźe ­harowanje w konjencach a na dróhach widźi transportery abo připowěšaki za konje. Najlěpše to znamjo, zo so naj­wjetši cyrkwinski swjatk bliži – jutry. Za někotrych muži su přihoty na jutry jara wažne, předewšěm za tych, kotřiž ­ w křižerskim procesionje wosebity nadawk wukonjeja. Jedyn z nich je Křesćan Mjechela z Pěskec, kotryž ze swojim přećelom Měrkom Smołu na čole Njebjelčanskeho křižerskeho procesiona jěcha a to hižo dobrych dwaceći lět. Wobaj woswjećištaj před třomi lětami slěborny jubilej.

Z křižerskeje rozprawy lěta 2004 drje njewuchadźa, zo měješe Njebjelčanski křižerski procesion noweho chorhojnika. Tola tehdy je 20lětny młodostny tónle nadawk wot swojeho wuja přewzał. Do dźensnišeho jón Křesćan Mjechela z Pěskec spušćomnje wukonja. Zastojnstwo chorhojnika je Mjechelic swójbje mjenujcy wěc wutroby, wšako běchu je hižo dźěd, nan a wuj Křesćana Mjechele hordźe wukonjałoj.

Z musicalom na Chróšćanski jubilej

Donnerstag, 17. April 2025 geschrieben von:

Njewšědne zetkanje mjez Łužicu a galaksiju Galakos a zhladowanje na „Pupk swětnišća“

Srjedu tydźenja su so šulerjo 3. a 4. lětnika Chróšćanskeje zakładneje šule „Jurij Chěžka“ na tři dny do Njeswačanskeje młodownje podali. Nic pak na rjadownisku jězbu, ale na probowe lěhwo za musicalowy projekt „Pupk swětnišća“.

Maja wšelaku podpěru

Na produkciji za jewišćo wobdźěla so wšěch 74 šulerkow a šulerjow Chróšćanskeje šule. Ale nic jenož woni – šulska ­nawodnica Sabina Hejdušcyna, wučerka Alena Dubawina a šulska asistentka Lu­cija Bukowa, kotřiž tworja organizaciski team, wučerki Ludmila Donatowa, Si­mona Šěnowa, Hilža Kandtowa, Marija Wjeńkowa a Marija Ćěslina a dalši na šuli skutkowacy projekt podpěraja. Sabina Hejdušcyna je Załožbje za serbski lud dźakowna, zo Chróšćansku gmejnu a šulu financielnje podpěruje. „Tajka ideja trjeba tójšto pjenjez, zo by so zwoprawdźić hodźała“, wona rjekny, „a tež gmejna zwoprawdźenju projekta rozsudnje přinošuje.“ Redakcija Serbskich Nowin, Němsko-Serbske ludowe dźiwadło, Serbski ludowy ansambl a studijo LUCIJA steja kubłanišću po boku.

Rěčne hnězdo: Započatk

Donnerstag, 17. April 2025 geschrieben von:

Projekt „Zorja“ stara so hižo druhe lěto wo zachowanje maćeršćiny

Je jedyn z tutych dnjow spočatk apryla. Słónčko hižo z nalětnjej ćopłotu hrěje, ale na štomach ani jeničke łopješko njewisa. Tajka haper- lejska wutora je prawa partnerka za jězbu do Dešna. Depsčańska droga čo. 26 je adresa, kotruž smój do nawija zapodałoj. Mały to statok, po burskim wašnju ­Delnjeje Łužicy z čerwjenych cyhelow twarjeny. Při dróze wulke swětłomódre wrota, pódla nich durje w samsnej barbje. Z praweho boka duri je listowy kašćik připrawjeny; oranžojće-žołto-čerwjeny, běłe napismo: Zorja.

Imersija, ASLA a němčina

Mnohe jutrowne tradicije, kotrež w Serbach pěstujemy, su hižo prastare. Wot spočatka zašłeho lětstotka su fotografowki a fotografojo wone nałožki tež ze swojej kameru zapopadowali. W fotowym archiwje Serbskeho Instituta smy wšelake zajimawe motiwy nadešli. Herbert Franke na přikład je w lěće 1953 křižerja w Chelnje fotografował, kotryž konjej na stare wašnju hriwy ze słomu zapletuje (foto nalěwo). W Hornjej, srjedźnej a Delnjej Łužicy ludźo hižo jara dołho jejka walkuja. Najwjetši event w tutym zwisku pak je bjezdwěla walkowanje jutrońčku na Budyskim Hrodźišku. Fotograf Kurt Hajna pak je w lěće 1954 tež serbske dźěći w Delnjej Łužicy při pěstowanju tutoho nałožka ze swěcu wotmolował (foto naprawo horjeka). Dalši zajimawy motiw je Hajna 1952 w katolskej Hornjej Łužicy našoł, jako fotografowaše holcy při čěranju jutrowneje wody (deleka srjedźa). Tutón nałožk ma holcam a žonam rjanosć a płódnosć w nalěću a do přichodneho lěta zaručić. Ale mjelčeć při tym dyrbja, přetož „plapotata“ woda njeskutkuje.

Kolony ludźi po dróhach ćahnyli (1)

Freitag, 11. April 2025 geschrieben von:

Před 80 lětami bě Hornja Łužica mjez Budyšinom a Kamjencom krawne bitwišćo – wuraz „Dolina smjerće“ na to dopomina

Wuraz „Dolina smjerće“ je dźensa po­wšitkownje znate zapřijeće, dopominace na wone krawne bitwy, kotrež so bijachu 26. a 27. apryla 1945 mjez Lejnom, Zejicami, Swinjarnju a Pančicami-Kukowom. W nich přisadźi 762 Polakow 9. diwizije pěškow swoje žiwjenje. Za nich su postajili Polacy w Chrósćicach pomnik. Benedikt Cyž je za Serbske Nowiny dokumentaciju po­dawkow w třoch dźělach zjimał.

Křižerstwo ma w swójbje dołhu tradiciju

Freitag, 11. April 2025 geschrieben von:

Za Nowakec z Kulowca je jutrowne jěchanje jasne wuznaće k wěrje a k serbskej maćernej rěči

Póstny čas: Za swójbu Nowakec z Kulowca je to čas přihotow. Mužojo w swójbje jěchaja jutrońčku w serbskim dźělu Kulowskeho křižerskeho procesiona sobu, zo bychu wjesołe poselstwo wo zrowastanjenju Chrystusa po puću do susodneje Ralbičanskeje wosady do swěta njesli. Mać Irena płoka, žehli a wjaza konjace sekle abo čisći křižerske suknje za třoch křižerjow w swójbje. „Přihotujemy so tež dušinje na jutry“, praji mandźelski Bosćij. W tydźenjach do jutrow wopytataj prawi­dłownje křižowy puć w Kulowskej cyrkwi.

Hižo 47. raz woswjeći 64lětny Nowakec nan jutry na chribjeće konja jako ­křižer. Jeho starši syn Markus (42) změje lětsa slěborny wěnčk na křižerskej sukni připinjeny a 38lětny Křesćan přewodźuje nana a bratra lětsa 17. raz w procesionje. Tež za třeću generaciju w swójbje je póstny čas wosebita doba. Emil, dźewjećlětny syn Markusa Nowaka, je sej předewzał, zo chce row njeboheju pradźěda a prawowki na kěrchowje wopytać, runje tak pak žiweju pradźěda a prawowku raz wob tydźeń.

„Krajina w změnje – Łužica“ njeje jenož hesło a zdobom nadawk wubědźowanja wo myto „Kunstpreis“, ale tež titul wustajeńcy, kotraž bu wčera w Budyskej hłownej filiali Ludoweje banki wotewrjena. Předsyda hosćićelskeho instituta Remo Teichert powita hosći wernisaže a wu­zběhny, zo „stawa so wustajeńca hakle přez publikum z wustajeńcu“. Roland Gräfe ze Załožby Rolanda Gräfeho, kotraž myto spožča, přizna, zo „běchmy nastupajo kwalitu a wjelorakosć zapodatych twórbow chětro hnući. 30 z dohromady 37 namjetow wotpowědowaše wupisanju, hladajo na wuběr smy na to dźiwali, cyłu, potajkim tež pólsku Łužicu wobkedźbować – cyle po zaměru załožby, spěchować wuměłstwo a kulturu kaž tež wutworjeć mosty.“ Wuběrna kwalita twórbow bě z přičinu, je z wosebitej přehladku předstajić, kotraž skići po słowach Gräfeho dosć wobšěrny přehlad wo aktualnym stawje tworjaceho wuměłstwa we Łužicy. Kurator a čłon mytowaceje jury Hellfried Christoph dźakowaše so Gräfemu za „priwatny angažement, kotryž je za čas pomjeńšaceho so zjawneho budgeta za kulturu wšo druhe hač samozrozumliwy“.

Duchowny sport za fitnes

Freitag, 11. April 2025 geschrieben von:

Hač do wysokeje staroby šach hrać pomha młody wostać

Hižo wjacore lěta nawjeduje Helmut Klösel cyłodnjowski poskitk na zakładnej šuli we Wulkich Ždźarach. 82lětny praša so bjez konteksta: „Štó wě, za čo rošada słuži? Za srjedźnu hru? Abo za wote­wrjenje?“ Wón chce wot šulerjow, kotřiž cyłodnjowski poskitk „Šach za pokro­čenych“ wopytuja, wědźeć, što su sej ­spomjatkowali. Hibićiwje dźěći na to wotmołwja.

Šach je jedyn z jědnaće cyłodnjowskich poskitkow na zakładnej šuli „Při Hórnikečanskim jězorje“ we Wulkich Ždźarach. 15 šulerjow wobdźěla so kóždu wutoru po wučbje na poskitku „Šach ­za započatkarjow“. Dwanaće šulerjow wobdźěla so na treningu, kóždu srjedu, w pokročenej skupinje hry. Za Helmuta Klösela je najwažniše na swojim poskitku za młodych zajimcow za tak mjenowanu hru kralow, zo su šulerjo zahorići hrajerjo.

Wučer je w hólčecu zajim za hru kralow zbudźił

Poslednje dny Miłoraza

Freitag, 11. April 2025 geschrieben von:

Z kolesom sym ducy ze Slepoho do Miłoraza. Dźeń a wjac štomow je podrubanych, runje w zašłej zymje su nimale wšu holu mjez Slepom a Miłorazom trjebili. Puće, po kotrychž před krótkim hišće kolesowach, hižo njespóznaju, chibazo scyła hižo njeeksistuja.

W Miłorazu mje ani wjac wjesna tafla z napismom „Mühlrose – Miłoraz“ njewita. Ju su hižo před něšto měsacami wotstronili. Wot něhdźe nimale 40 do 50 statokow, kotrež něhdy w Miłorazu ste­jachu, w tutych tydźenjach poslednje zbywace statoki zwottorhaja.

Dróhi we wsy hišće su, tola při puću puste lada na mnje wudźěraja. Tež hdyž statoki hižo njejsu, móžu ke kóždej ležownosći cyle jasnje rjec, hdźe sym jako fararka Bože wotkazanje swjećiła, kotru pohrjebnu rozmołwu sym tam wjedła, hdźe smy so k bibliskim hodźinam zetkali a hdźe sym ke kulojtym narodninam gratulować była.

fota: Vanessa Žurec ...

Freitag, 04. April 2025 geschrieben von:
fota: Vanessa Žurec
Hrajerki a hrajerjo za kickero­wymi blidami běchu stajnje wulce koncentrowani.
Dobyćerske mustwo „Ballistor“ z pokalom turněra (srjedźa), druhe městno „Döner Vorraus“ (nal.) a třeće městno „Der Vagabund“
Mustwo „Cyblink“ wudoby sej myto za najrjeńši kostim

We Wotrowskim młodźinskim klubje je so zašłe dny tójšto stało. Zašłu sobotu na přikład mějachu tam swój tradicionelny kickerowy turněr.

60 mustwow je so na zarjadowanju

wobdźěliło, kotrež traješe wot popoł­dnja w dwěmaj hač do pózdnjeho wječora.

Nalada bě cyły čas jara dobra

a hry při miniaturnych koparskich hrajnišćach běchu chětro zajimawe.

Naposledk móžeše sej mustwo „Ballistor“

ze Zhorjelca prěnje městno wuwojować. Někotre impresije smy za was tu zbě­rali.


Spisanje a performowanje swójskich tekstow nawuknyć – to zmóžnja

akademija Spoken Word. Tuta je projekt młodźinskeje a literarneje iniciatiwy

ANGEPRANGERT­! To je akademija,

Chróšćan Šulerjo

Neuheiten LND