„Serbski Slavín“ na „Budyskim Vyšehradźe“

Freitag, 10. September 2021 geschrieben von:

Wuchodźowanje po Mikławšku k rowam biskopow a wyšich duchownych

Na zornowcowej skale sewjerozapadneho dźěla stareho Budyšina je sławny Mikławšk, z rozwalinu něhdyšeje katolskeje cyrkwje a z pohrjebnišćom. Hdyž běchu katolscy wojacy wjercha Wallensteina 2. meje 1634 nuzowani před sylnišim sakskim wójskom Budyšin wopušćić, komander čěskich cofacych zóldnarjow přikaza cyłe město zapalić, při čimž so tež Mikławska cyrkej wupali. Kěrchow južnje cyrkwje a nětko jeje rozwaliny bě hižo w dźensnišej wulkosći 1455 biskop Kaspar von Schönberg po­swjećił. Lěta 1852 bu nowonatwarjena kapałka za pohrjebne słužby a jako ćěłownja poswjećena.

W běhu lětstotkow su na Mikławšku wjele serbskich wosobinow a duchowych tachantstwa pochowali. Před sto lětami pisachu tuž, předewšěm w čěskich a serbskich nowinach, wo Mikławšku jako „Budyskim Vyšehradźe“ a „Serbskim Slavínje“. Na Vyšehradźe, druhim najwažnišim hrodźe złoteje Prahi, je pohrjebnišćo Slavín za wuznamne wosobiny čěskeho ludu, kaž staj to na přikład komponistaj ­Bedřich Smetana a Antonín Dvořák.

Miłkečanski park wobkuzłuje

Freitag, 10. September 2021 geschrieben von:

Za Ines Heide su wopyty w Miłkečanskim parku tež stajnje z dźěćacymi dopomnjenkami zwjazane a z rozprawami staršeju. Wšako staj so wobaj swój čas hišće wosobinsce na bywšich wobsedźerjow dopominać móhłoj, kaž wona ­powěda.

Wjes Miłkecy běchu lěta 1394 prěni króć jako ryćerske kubło Milkewicz naspomnili. Při tym jednaše so wo wódny hród, kotrehož městno hišće dźensa spóznawaš. Tak móhł stary kamjentny móst něhdy přistup k hrodej zmóžnić, kiž drje wobsteješe jeno z drjewa. Ines Heide a Albrecht Kuhne staj móst kaž tež druhe historiske objekty sporjadkowałoj, abo pomoc zawodow wužiwałoj. „Wšitko sam njezdokonješ, to trjebaš fachowcow“, wonaj měnitaj.

Lěta 2001 staj mandźelskaj park a k tomu słušacy knježi dom kupiłoj. „To bě namaj wažne, dokelž dopominatej mje park a wokolina na dźěćatstwo a runje tak na stawiznički staršeju kaž tež dźěda a wowki“, Ines Heide wuswětla. Pradźěd bě swój čas pohonč na knježim dworje był.

Florian Heilbronner, krajinowy architekt z Berlina, je nowy wobsedźer Ra­dworskeho hrodu. Zo by swoje plany z historiskim twarjenjom na serbskej wsy zwoprawdźić móhł, wšak budźe wón chětro dołhi dych trjebać.

Radworski hród ma noweho wobsedźerja. Kaž w Berlinje bydlacy a skutkowacy krajinowy architekt Florian Heilbronner Serbskim Nowinam wobkrući, je wón historisce wuznamne twarjenje Mjezynarodnemu burnoutowemu fondsej wotkupił. Kaž Heilbronner na naprašowanje dale zdźěli, je hród chětro dodźeržany a „je přezcyłnje wobškodźeny“. Trěbne nuzowe zawěsćenske naprawy je wón hižo do nadawka dał. Tak dyrbi třěchu hrodu dospołnje ponowić dać, wokna sporjedźeć, „zo njebychu so žane zwěrjata wjac do twarjenja dóstali“. Po měnjenju Heilbronnera bě třěcha hrodu „wot wšeho započatka wopačna konstrukcija“, a tak dyrbi ju statiku wobkedźbujo přetwarić. „Planować pak njemóžeš něhdźe při kompjuteru, za to maš na městnje być.“ Mjeztym so inženjerski běrow z Biskopic hižo wo nadawk stara.

„Pjeršćenjo, pjeršćenjo, dyrbiš pućować“

Freitag, 10. September 2021 geschrieben von:

Tysac lět stara debjenka z Hornjeje Łužicy powěda na digitalnej jězbje wo wušiknym rjemjeslniku

W Sakskim krajnym zarjedźe za archeologiju je so něhdźe lěttysac stary słowjanski pjeršćeń na digitalnu jězbu podał. Serbske Nowiny smědźachu debjenku při tym přewodźeć.

Běše raz pjeršćeń. Před něhdźe 1 000 lětami bě jón wušikny rjemjeslnik ze slěbra zhotowił, formujo kónčki debjenki na wuško, kotrež na ličbu šěsć dopomina. „Tule družinu pjeršćenjow mjenuja w archeologiji spanjowe (Schläfenringe)“, rozkładuje Susanne Schöne z krajneho zarjada za archeologiju. Prjedy nošachu tajke na rubišku abo kožanym pasu, pak jednotliwe pak wjacore tajke wokoło spanja.

Pohladnicy powědaja wo dawnych časach, swědča wo podawkach a ludźoch. Alfons Handrik wotkrywa nam swět, na kotryž smy minjene lěta nimale ­pozabyli.

Pohladnica wo Bolborcach z lěta 1905 wotbłyšćuje połoženje žiwnosćerjow a chěžkarjow tehdy ryzy serbskeje wsy z něhdźe 300 wobydlerjemi. Wot lěta 2007 słušeja Bolborcy do Budyšina. Motiwy z pohladnicy tam dźensa hišće nańdźemy. Wužiwanje a wobsydstwo pak stej so změniłoj. Tak bě „Serbska korčma“ při hłownej dróze na Słonu Boršć stajnje derje wopytana. Hosćo dachu sej tam dobru jědź słodźeć. Korčmar Traugott Nowotnick wa­bješe w januaru 1931 z nawěškom na tradicionalne zymske kózłopiwo, zwjazane ze swinjorězanjom a tak z wotpowědnym poskitkom połćika a krupjaneje kołbasy. Hosćenc bu 1. oktobra 1957 zawrjeny. Po tym zaměstnichu w domje předawarnju Konsuma, dźensa je tam bydlenje. Při puću stejacy tykowany dom je hižo dlěši čas na předań.

Wysoko w powětře ...

Freitag, 10. September 2021 geschrieben von:
Foto: Sophia Budarjec
Wysoko w powětře dźěłaja mužojo z komory. Wysoke žerdźe stajeja jako škit wokoło twarjenja. Tež Lotka bě na wopyće a lězeše wysoko na róšty. Róštytwarc Christian ju kruće dźeržeše, zo Lotka dele njepadny. Myški pak mužojo trjebaja, hdyž žerdźe tam a sem noša. Z wysokosće Lotka tež dožiwja, zo njeje dźěło bjez stracha. Wšitko dyrbi fungować, zo rjemjeslnik móže so do dźěła dać. Mužojo dźěłaja při najwjetšej horcoće, w dešćiku a druhdy tež we sněze. Lube dźěći, jeli raz róšty we wašej domiznje widźiće, potom wěsće, kak strašne tute dźěło je. Lotka praji: Dźakuju so za rjany wid na Łužicu. Sophia Budarjec

W Čornym Chołmcu byli

Freitag, 10. September 2021 geschrieben von:

Na slědach Krabata w Čornym Chołmcu běchu wuknjacy Worklečanskeje zakładneje šule „Michał Hórnik“. W poslednim šulskim tydźenju dojědźechu sej šulerjo wšitkich sydom rjadownjow do Krabatoweho młyna. Tam běchu za nich dohromady šěsć stacijow spřihotowali. Sobudźěłaćerjo młyna jim na přikład na napjate wašnje stawizny Krabata předstajichu, wučomnik Juro powědaše wo wan­drowskich a Čorny młynk wo tym, čehodla běše tak hrozny. Mjez druhim su tež puć do kuzłarskeje knihi z mjenom „koraktor“ wuhó­dali. Na kóncu dachu sej holcy a hólcy Worklečanskeje šule hišće słódny plinc zesłodźeć. Za wšěch běše to jara zajimawe a zabawne dožiwjenje. Tekst a foće: Jurij Bjeńš

Čěskej holcy serbšćinu wuknjetej

Freitag, 10. September 2021 geschrieben von:
Fota: Božena Braumanowa
3

2

1

Šulerjo w Čěskej nimaja jenož šěsć njedźel lětnich prózdnin, ale wosom. Dwanaćelětna Anna z wjeski Čtveřín a wosom­lětna Viktorka z Prahi (na foće  wotprawa) stej w tychle prózdninach něšto činiłoj, štož kóžde dźěćo nje­čini: Stej do rěčneho lěhwa jěłoj, kotrež běše w Bu­dislavje. Ko­ło­wokoło wsy je krasna přiroda. Anna a Vik­torka pak tam njejstej pu­­ćo­wałoj, ale stej cyły tydźeń na rěčny kurs cho­dźi­łoj. A wěsće, ko­­tru rěč stej wuknyłoj? Serb­šćinu! Haj, wo­­praw­dźe: Wonej stej w Čě­skej našu rěč wu­kny­­łoj! A to sa­mo w sku­pinje z do­rosće­nymi. Wjele serbskich sło­wow stej na­wuk­nyłoj. Žortne je holcomaj sło­wo smažnik, štož ­je serb­­­ske mje­no za mě­­­sac junij. Při tym mje­nuj­cy přeco na „sma­žený sýr“ mysli­tej, na słódny čěski pje­čeny twarožk. Serbsce ličić móžetej Anna a Viktorka hižo hač do miliona. Ze swo­jim wu­čerjom Kryšto­fom (na foće  nalěwo) je skupi­na jónu nawje­čor serbski bingo (foto ) hrała – štó najlěpje serb­ske ličby znaje. To bě na­pjata hra, a konku­renca bě wul­ka.

Pěskecy

Freitag, 03. September 2021 geschrieben von:

Serbske młodźinske kluby  7. dźěl

Foto: Jakub Langa

2019 pobychu

Pěskečenjo zhromadnje

w Bołharskej na dowolu, hdźež přewjedźechu mjez druhim

turu z kwadami.

W hodownym času so

w rumnosćach kluba a wjesneho

towarstwa wjesnjenjo rady zetkawaja, zo bychu sej zhromadnje připili.

Po napinacym dźěle

popřeja sej Pěskečenjo

tež raz we wjetšim kole zasłužene piwko.

W lěću wobarbichu

młodostni sćežor, na kotrymž

sej baćony hnězdo twarja.

Tajke akcije wjesnu

zhromadnosć skrućeja.

Aleksander Wałda

a Toni Nuk njejstaj jenož předsydaj

młodźinskeho kluba Pěskecy. Wonaj tež zhromadnje za Sokoł Ralbicy/Hórki

kopački šnórujetaj.

fota: Aleksander Wałda

Dźensa předstajimy wam dalši serbski młodźinski klub. ­Jakub Langa je so z Pěskečanomaj ­Aleksandrom Wałdu ­a Tonijom­ Nukom rozmołwjał.

Kelko čłonow maće, a kak wulki je podźěl holcow?

A. Wałda: Smy něhdźe dwacećo w klubje. Mjez nami je pjeć holcow.

Štó wšo słuša do předsydstwa, a kak husto je woliće?

Jendźelska

Freitag, 03. September 2021 geschrieben von:

Kraj čaja, přibrjohow, hrodow a korčmow

 Sroki a kulturne kubłanje za moju jendźelsku swójbu  Moja hóstna swójba, Brazilčan Francisco a přistajena Amy  Psaj Coco a Chewie

słušatej runje tak k swójbje.  Sławna katedrala w městačku Ely  Samozrozumliwje maja w Newmarkeće tež „konjacy klub“.  Tež wujěchanje steješe na dnjowym planje.

1

2

3

6

5

4

1. dźěl

Hižo dołho planowach po zakónčenju studija poł lěta po swěće pućować. Nimo zeznaća njeznateje kultury a krajiny kaž tež nowych ludźi mějach pak runje tak dwaj zaměraj – so w jendźelšćinje wukmanić, kaž tež jěchanske kmanosće a wědu wo konjach rozšěrić. Po­prawom chcych do Awstralskeje hić, štož pak pandemije dla móžno njebě. Ale namakach nowy cil – Jendźelsku. A tam njejsym poł lěta „jenož“ z lubej hóstnej swójbu žiwa była, ale pozdźišo tež za mjezynarodnje wustupowacy konjacy skakanski team dźěłała a móžach swój přebytk z tripom po južnej Jendźelskej zakónčić.

Chróšćan Šulerjo

Neuheiten LND