Njewotkryta słowjanska bohatosć stolicy
Dopominam so, kak su před nimale dźesać lětami w sakskej stolicy Drježdźanach wotkryli pomnik na česć sławneho ruskeho spisowaćela Fjodora Dostojewskeho (1821–1881), a to w přitomnosći ruskeho prezidenta Wladimira Putina, zwjazkoweje kanclerki Angele Merkel a sakskeho premiera Georga Milbradta. Tehdy knježeše euforija wzajomnosće mjez Ruskej a Němskej. Ta je so minjeny lětdźesatk tež w Sakskej a jeje stolicy chětro do distancow a napjatosćow, podtykowanjow a rozkorow přewróćiła, na čimž je předewšěm „wulka politika“ wina, nic jenož „wulka politika“ Němskeje.
Přiwšěm wobchowachu sej mnozy a mnohe institucije w Sakskej a Drježdźanach swoju přichilnosć, swój respekt napřećo Rusam, kotřiž běchu – runja druhim ludźom njeněmskeho pochada a rěče – saksku stolicu ze swojej přitomnosću a swojim skutkowanjom w zašłosći wobohaćili, wotwěrajo ju wuchodnym a słowjanskim kóncam dalokeho a bliskeho swěta. Runje Drježdźanske hudźbne a činohrajne dźiwadła maja na tym swoje zasłužby, kotrež sahaja tohorunja a předewšěm do doby NDR.
Bohata křinja powědkow w slepjanšćinje
Drohotnu a jónkrótnu rěčespytnu a ludowědnu ediciju w slepjanšćinje z němskim přełožkom je Domowinska župa „Jakub Lorenc-Zalěski“ ze sydłom w Slepom loni nazymu wudała. „Płachta pełna hulicowańkow – Slěpjańska serbšćina w słowje a pismje“ rěka wuběrnje wuhotowana kniha ze 104 stronami, 25 pisanymi a čornoběłymi fotami a w dwěmaj awdijowymaj cejdejkomaj. Najwjetšu zasłužbu na nastaću nowostki z awtentiskim ertnym a pisanym materialom w dźensa jenož hišće mało rěčanej slepjanšćinje ma z Budyšina pochadźaca slawistka Juliana Kaulfürstowa. Wona je wot lěta 2010 do 2015 we wšěch sydom dwurěčnych wsach Slepjanskeje wosady wo tamnišej swojoraznej narěči slědźiła, so z 22 staršimi Serbowkami a z dźewjeć mužemi, kiž slepjanšćinu z dźěćatstwa znaja a ju hišće dźensa rěča, rozmołwjała. Jich wotmołwy a powědanja je w originalnej rěči natočiła a tak zachowała. Wšako ju jenož hišće mało ludźi nałožuje. Najstarša powědarka na cejdejkomaj je Hana Šprjejcowa (lětnik 1919) z Miłoraza, najmłódši je 1942 rodźeny Dieter Redo z Trjebinka. Rownjanka Ema Krawcowa (lětnik 1925) je lěta 2014 zemrěła.
Trěbne wudospołnjenje w mjeńšinowym prawje
Nowostka Petera Kroha z bohatym faktowym materialom
Nimale 500 stron wopřijaca němskorěčna kniha jako „serbske nastorki k politiskej kulturje w Němskej a Europje“ je wušła pod titlom „Mjeńšinowe prawo je čłowjeske prawo“. Awtor dr. Peter Kroh je wnuk wuznamneho serbskeho publicista a europskeho zastupjerja mjeńšinoweho prawa Jana Skale. Kniha je dawno trěbne wudospołnjenje literatury wo mjeńšinowym prawje ze serbskeho pjera. A bjez toho zo přiwótřa awtor swoje pjero na polemiku, je pak to tež kulturnje přednjesena polemika přećiwo mnohim, štož so na tutu temu w Serbach a Europje hišće šěri.
Twórby Geralda Großy w Dešnje
rocks Haslow
Na nazorne wašnje pokazali, zo móže moderny serbski spěw tójšto wjesela wobradźeć
L ipa a jeje přećeljo su minjenu sobotu ze swojim koncertom na Haslowskej Bizoldec žurli woprawdźe do čorneho trjechili. Tole njeje jenož mój facit, ale zawěsće tež tón mnohich na hudźbje a spěwanju zajimowanych a hosći, kotřiž su poskićenja widźeli. „Sym chětro wjesoła, zo běch připadnje w Budyšinje a smědźach mjez wopytowarjemi być. Tajkule młodu generaciju njejsym hišće dožiwiła. To běše jara wokřewjace. Tež, zo su akterojo dramaturgisce wšitko zajimawje spletli ze skečemi a moderaciju. To je so jim zešlachćiło. Chapeau!“, rjekny po koncerće znata serbska dźiwadźelnica Gabriela Marija Šmajdźina Serbskim Nowinam.
Serbow mjezynarodnje připóznaty genius
K 200. narodninam narodneho zbudźićela, wědomostnika a wudawaćela Serbskich Nowin Jana Arnošta Smolerja
Sławny serbski narodowc Jan Arnošt Smoler narodźi so 3. nalětnika 1816 we Łuću jako najstarše ze štyrjoch dźěći wjesneho wučerja Jana Korle Smolerja. Po maturiće na Budyskim gymnaziju studowaše wón najprjedy ewangelsku teologiju we Wrócławju, pozdźišo ze stipendiatom pruskeho krala Bjedricha Wylema IV. słowjansku filologiju (rěčespyt a literarnu wědomosć). Čěski narodowc a profesor fiziologije Purkyně jeho spěchowaše. Smoler bě we Wrócławju tež wědomostny pomocnik znateho němskeho basnika a profesora germanistiki Hoffmanna von Fallerslebena. Smolerjowe najwuznamniše dźěło je dwuzwjazkowa serbsko-němska zběrka „Pjesnički hornych a delnych Łužiskich Serbow“, kotruž zhromadnje z Leopoldom Hauptom w lětomaj 1841 a 1843 wuda. Smoler bě Maćicu Serbsku 1847 sobu wutworił, bě pozdźišo jeje předsyda, nimo toho redaktor jeje časopisa kaž tež dalšich serbskich a słowjanskich medijow.
Wudaće zběrki Smolerjowych pěsničkow prestiž serbskeje kultury ...
Nimale žadyn dalši Serb njeje telko česćaceho dopomnjeća dóstawał kaž Jan Arnošt Smoler. Nekrologi, wopomnjenske artikle w nowinach a časopisach kaž tež basnje hódnoćeja jeho skutkowanje. W nich wuzběhuja spisarjo předewšěm Smolerjowe zasadźenje wo zachowanje serbskosće kaž tež jeho wojowanja serbsku kulturu jako němskej, čěskej abo pólskej kulturje runohódnej připóznawać. Smoler bě kubłanski čłowjek, kotryž prócowaše so wo duchowne wobnowjenje we wědomosći a wuměłstwje a wo nastaće serbskeje byrgarskeje wysokeje kultury.
Rěč zhromadnje nałožuja
Bramborgecy čuja so serbskej kulturje zwjazani
Popołdnjo wot napoł pjećich je kruće w rukach swójby „Tu so wšitcy zetkamy. Je to jenička chwila za cyłu swójbu“, měni Jacqueline Bramborg z Němcow ze swojim mandźelskim Berndom a synami Jonasom, Jakubom a Janekom. „Tu móžemy wšitke prašenja, ćeže a starosće, kotrež nas tłóča, rozrěčeć.“ Tu a tam padnu we wšědnym wobchadźe tež serbske słowa. Janek je do swójby nosy.
Mějachmy dobre nazhonjenja
Z časa zažneho dźěćatstwa wuknje Janek serbsce. Započał je z tym we WITAJ-pěstowarni „Pumpot“ w Němcach, kotraž je w nošerstwje Serbskeho šulskeho towarstwa. „Dźakowano Jakubej, kotryž je wot lěta 2001 we Wojerowskej zakładnej šuli Handrij Zejler při Worjole serbsce wuknył, mějachmy dobre nazhonjenja. A tola njebě nam rozsud z Janekom lochki“, powěda Jacqueline Bramborg. „Z mandźelskim mějachmoj wobmyslenja a prašachmoj so: Je to Janekej přidatne poćeženje? Budźe přežadany? Budźemoj jako staršej pomhać móc?“
Strowe zežiwjenje wšědnje wažne
Ze zbytkami jědźe měli wšitcy zmysłapołnje wobchadźeć - někotre pokiwy zežiwjenskeje fachowče k temje podawamy wam tule:
Hižo wjacore lěta zaběra so Rafaela Wićazowa z Miłočanskeho Křesćansko-socialneho kubłanskeho skutka (CSB) ze strowym zežiwjenjom. K tomu słuša za fachowču na tutym polu tež wužiwanje zbytkow jědźe, kotrež kóžda hospoza doma ma. W šěsćtydźenskim póstnym času móžeće so intensiwnje z tym zaběrać, što so wšědnje wot snědanje hač do wječerje na blido staja.
Kóžde wosme žiwidło preč ćisnjemy
Wjetšina z nas nima runjewon zaćišć, zo wjele žiwidłow preč zmjeta. Tola ličby praja něšto druhe. Kóžde wosme žiwidło ćisnjemy preč. Přičiny toho su wšelakore. Wěste pak je, zo tole zwjetša činić njetrjebamy. 40dnjowy póstny čas hač do jutrow je dobra składnosć, wo tym rozmyslować. Posćić so rěka za mnohich ludźi wjace činić, hač so jenož wjele jědźe wzdać. Posćić so měło tomu słužić, sej měr popřeć. Je to přiležnosć, so na ćežišća žiwjenja koncentrować.
Nałožk ptačeho kwasa swěru wšudźe pěstuja
Na dostojne wašnje su na mnohich městnach we Łužicy lětsa znowa ptači kwas swjećili, abo jón hišće woswjeća kaž Malešanska pěstowarnja, kotraž je w nošerstwje Serbskeho šulskeho towarstwa, zajutřišim, njedźelu w 15 hodź. w Budyšinku. Tam předstaja mjez druhim nowu drastu ewangelskich Serbow, kotruž su sej hakle njedawno pola šwalče Petry Kupcyneje we Worklecach wotewzali.
