Cluj-Napoca je město kontrastow
Wliwy wšelakorych ludow su hišće dźensa wočiwidne a wuprudźeja wosebity šarm
Cluj-Napoca, němsce rěka tele město Klausenburg a madźarsce Kolozsvár, je druhe najwjetše Rumunskeje. Wone je stolica wokrjesa Cluj w Sedmihródskej, hdźež měješe po legendach Dracula swoju domiznu. W meji wotmě Federalistiska unija europskich narodnych mjeńšin (FUEN) w Cluju-Napoce swój lětuši kongres, na kotrymž smědźach so jako zastupjerka Serbskich Nowin wobdźělić.
Město leži wosrjedź horin na zapadźe Sedmihródskeje nad rěku Someşul Mica a je wobdate wot lisćowych lěsow a łukow, hdźež so předewšěm wowcy pasu. Prjedy hač docpěješ nutřkowne město z historiskimi twarjenjemi a hasami w přitulnej atmosferje, maš so přez měšćanske štwórće twarjenjow z komunistiskeho časa prawdźepodobnje předrěć. Ćim wjetšu dožiwiš potom překwapjenku w centrumje, kotryž je wosebje derje hladany a wuhotowany. Kontrasty města a jich wobydlerjow su mi za čas přebytka wjacekróć napadnyli.
Z njewšědnym kolesom jězdźić njeje za Daniela Popelu žadyn wulki ...
„Ja jědu z kolesom“, tónle serbski hit z 1970tych lět mi we hłowje chodźi, ručež na swojim groćanym haplu sedźu. Jako pak widźach prěni króć koleso, z kotrymž Daniel Popela jězdźi, běch dospołnje zamylena.
W jednej ruce dźerži Daniel Popela swoje jězdźidło, w tamnej stejak za gitaru. Na njón staji wón swoje „koleso“, kotrež njeje wyše hač srěni pos. Air-, solo- abo monowheel, takle fachowcy gumijowu wobruč z retomasom elektroniki mjenuja. Po bokomaj stej kruće přičinjenej pedalej, a hdyž Daniel nastroj zaswěći, rejuja po nimaj pisane dypki. A hižo steji wón na pedalomaj a šuska po dworje staršiskeho domu w Jaseńcy.
Spjelnjeja sej són a lětaja z płujadłom
Skedźbnje pokrywataj Michael Kloß a Wolfgang Reinecke płujadło z wulkimi pisanymi płatnami, zo byštaj je na to do hangara storčiłoj. Rjany lětarski dźeń so nachila. Čłonojo Aeroteama Klukš přežiwjeja w lětnich měsacach nimale kóždy kónc tydźenja na Klukšanskim lětanišću, zo bychu swojej pasiji hołdowali.
Problem najprjedy raz rozrisany
Mjeztym je tež poćežowaca naležnosć wokoło ležownosćow Klukšanskeho lětanišća zrjadowana, kotraž běše čłonam towarstwa naposledk wulke starosće naparała. Problem je, zo słuša ležownosć lětanišća cyłkownje 60 ludźom, wot kotrychž ju piloća wotnajimaja. Dotal běchu so stajnje ze wšěmi dojednali. Jako pak dźěše njedawno wo to zrěčenja ponowić, staj nadobo dwaj wobsedźerjej přewulke žadanja stajałoj. Město 80 eurow chcyštaj naraz 2 000 eurow na lěto měć.
Wulki kompleks wšelakich twarjenjow swědči wo zašłosći ...
Pohladnicy powědaja wo dawnych časach, swědča wo podawkach a ludźoch. Alfons Handrik wotkrywa nam swět, na kotryž smy w minjenych lětach nimale pozabyli.
W Rakečanskej domizniskej stwě wuhladaš mjez druhim sto lět staru pohladnicu wo wsy. Na njej widźiš na lěwej stronje cyrkej a něhdyši hród, hdźež je dźensa rybarska šula. Na prawej stronje dopomina pomnik na struchły podawk w meji 1813. Tehdy bě na Dubiču mjez Rakecami a Wysokej 9 000 Prusow a Rusow přećiwo 14 000 Francozam wojowało, při čimž 3 000 wojakow zahiny. Sto lět po surowej bitwje mjez napoleonskimi wójskami a zwjazkarskimi mocami postajichu tam dźesać metrow wysoki pomnik z łužiskeho zornowca, kotryž je wobdaty ze sylnym rjećazom z lateho železa.
Drježdźanski dźiw
Ponowjeny kulturny palast we wutrobje města nad Łobjom wšěm swoje wrota šěroko wotwěra
Knihi lochce namakaš, dokelž su po temach rjadowane. Wusměrjene pytanje je móžne při kompjuteru.„... A harmonisce wysoki duch nas narěči / Z tychle nadobnych stołpow / A pohnuwa zmysł k swjatočnym začućam ...“
Tak rjenje kaž 1798 k znowawotewrjenju dźiwadła we Weimaru njezamó w awgusće 2017 nichtó rěčeć. Friedrich Schiller hižo dołho pobrachuje. Tola hodźało so to by, abo? „A tola to stare městno hišće je, / Kolebka młódneje mocy, / žiwjenski puć někotrehožkuli rosćaceho talenta ...“
Protestanća tež wšitke swjate dny měć chcyli
Serial Serbskich Nowin w jubilejnym lěće reformacije8. dźěl
Zo je reformacija w serbskim ludźe „wotdeleka“ postupowała, je zdźěla rozšěrjene měnjenje, ale je najskerje jenož w nuansach wěrne. Jasnje wopisuje to dr. Jens Buliš, kiž zwěsća, „zo bě zawjedźenje reformacije častodosć mjenje duchowny proces a prašenje pobožnosće hač problem knjejstwa“. Serbski burski lud drje měješe lědma wliwa na to, kak so přichodnje we wosadnej cyrkwi prěduje abo kemše swjeća.
Wěrno zawěsće je, zo dohladachu so tež Serbja na změny w susodnych městach a němskich kónčinach. Běchu wćipni a chcychu někajki podźěl na wšelakich nowosćach měć. Tuž pak tež njezadźiwa, zo wobchowachu sej w serbskich reformowanych wosadach to, štož bě jim wot starodawna swjate a wažne, štož so druhdźe spěšnje zhubi abo radikalnje wotstroni. Na to nowe so poněčim zwučichu a jo přiwzachu.
Na wěsty „luksus“ so hóršił
Dyrbja zamołwitosć za swjedźeń při Starej wodarni na šěrše ...
Swjedźeń při Budyskej Starej wodarni wotměwa so tónle kónc tydźenja mjeztym 25. raz. Wot wšeho spočatka je Tilo Rosjat jeho hłowny organizator. Zamołwitosć pak chětro tłóči, a tak dyrbja ju chcyjo nochcyjo rozdźělić.
Tilo Rosjat ma wiziju: Najenk Budyskeje Stareje wodarnje chce, zo su přichodnje wšitke wěže sprjewineho města, kotrež słowo „woda“ w swojim mjenje noša, do swjedźenja při Starej wodarni zapřijate. Prěnju kročel, tele předewzaće zwoprawdźić, su lětsa hižo činili. Na lětušim 25. swjedźenju při Starej wodarni, kotryž wotměwa so kaž přeco posledni kónc tydźenja w awgusće, wobdźěli so prěni króć tež Budyska Nowa wodarnja. Jeje wotnajerka Gerlind Alius běše so na jednym z mnohich zetkanjow dźěłoweho kruha Woda we wobłuku projekta „Angažowane město“ za sobudźěło wuprajiła.
„Najrjeńši je stajnje premjerny dźeń“
2. septembra wotměje so w Chróšćanskej „Jednoće“ jubilejne zarjadowanje tamnišeje lajskeje dźiwadłoweje skupiny. Alfons Wićaz je so z bywšej nawodnicu skupiny Zalu Cyžowej a nětčišej nawodnicu Gabrielu Lebzynej rozmołwjał.
Knjeni Cyžowa, Wy sće z někotrymi dalšimi před 40 lětami znowazałoženje Chróšćanskeje lajskeje dźiwadłoweje skupiny iniciěrowała. Na čo so wosebje dopominaće?
Z. Cyžowa: Wěm hišće derje, kak smy započeli nowu dźiwadłowu skupinu natwarjeć. Najprjedy běchmy třo, a dalši třo so bórze přidružichu. Nazwučowachmy scenje, kotrejž žněještej dobry wothłós. Wědźachmy, zo smy na prawym puću.
Što sće jako tehdyša nawodnica činiła, zo by so lajske dźiwadło w Chrósćicach dale wuwiło?
Z. Cyžowa: Wažne bě, zo wšitcy w skupinje za jedyn postronk ćahnu a zo so tomu podwoliš, štož sej wjetšina přeje. Wot wšeho spočatka bě tež trjeba, so disciplinowanje na probach wobdźěleć. Wšitcy so na zasadu zwučichu.
Sće na to dźiwali, zdobyć talentowanych hrajerjow?
Dyrdomdejske wodźenje po sprjewinym měsće a dalše poskitki muzeja ...
Budyski Serbski muzej je lětsa přewažnje dźěći na spodobny a wotměnjawy program w lětnich prózdninach přeprosył. Tola tež dorosćeni wědźachu sej wšelke poskitki chwalić.
Zawěrno dyrdomdejske běše dźěćace wodźenje po Budyšinje, kotrež je Serbski muzej w běhu lětušich lětnich prózdnin trójce poskićił. Zhromadnje z Měrćinom Brycku, zamołwitym za zjawnostne dźěło, podachu so swójby, ale tež dźěćace skupiny, kaž hortaj z Chrósćic a Korzymja, na aktiwne pućowanje, wobrubjene ze zajimawostkami wo Budyšinje a łužiskich powěsćach. Chróšćanski hort bě sej sčasom z rjada poskitkow pućowanje po starym Budyšinje wubrał a při tej składnosći sej tež termin zawěsćił, kotryž ležeše zwonka wot muzeja podatych.
Wabi wuspěšnje za dwurěčny region
Zetkanka z młodym serbskim ekspertom za turistiku Bosćijom Benadu
Wuwiće turistiki w dwurěčnym hornjołužiskim regionje, wosebje tež w měsće Budyšinje, leži jemu na wutrobje. „Město ma telko stawizniskich, kulturnych a turistiskich atrakcijow, zo by njezamołwite było, je za turistiku njewotkryć. Dyrbimy ludźi do regiona wabić“, powěda 35lětny Serb Bosćij Benada.
Sedźimoj pod starej Budyskej wodarnju, za njeho nic jenož widźomnym symbolom města nad Sprjewju, ale zdobom jednym za turistow wažnych přiwabliwych objektow. Za młodeho Budyšana, studowaneho managera za turistiku a destinacisko-regionalne wuwiće, njeje jenož tale wěža zajimawa. „Mamy tu dohromady 17 historiskich wěžow. Wone słušeja městu Budyšinej, Swobodnemu statej Sakskej a priwatnikam. Dźe wo to, tež tele objekty za turistiku zwičnić.“
