Měrił so na powědarjow wjesneho šibałstwa
Nowa słuchokniha w Ludowym nakładnistwje Domowiny wušła
Z wjesnymi šibałcami je so něhdy na wsach mjerwiło. Modernizowanje wjesneho žiwjenja njeje jeno wonkowny napohlad mjenje abo bóle uniformowało, ale tež žiwjenske wašnja na spodźiwne wašnje wuhładkowało. To słucharjej słuchoknihi „Wjesni šibałcy“ swita. Daloko derje znaty bywši rozhłosownik Marko Grojlich je nětk dźakowano Ludowemu nakładnistwu Domowina předpołožił „žortne powědki z narańšich Serbow“, z kónčiny, hdźež je awtor-zestajer doma.
Nochcu so wadźić z tymi, kotřiž twjerdźa, zo słuchoknihi drje literaturu spřistupnjeja, ale zdobom wot čitanja wotwjedu. Tež tole ma kaž wšo na swěće znajmjeńša dwě stronje: To je na jednej stronje zeznajomnjenje z literaturu na hinaše wašnje a zdobom časowy trend, złožować so na słuchanje město na čitanje. Što waži tole wosebje w Serbach, hdźež ličba běžnje čitacych ludźi runjewon njepřiběra?
Marko Grojlich je jako rozhłosownik sam začuwał, kak wažne tež je běžnje na serbske słowo słuchać.
Počesćenja jubilarej
Składnostnje 80. narodnin Jurja Kocha wuprajeja so slědowace wosobiny:
Detlef Kobjela, komponist z Budyšina: Jurij Koch je za mnje wusahowacy a originelny serbsko-němski spisowaćel z europskim wuznamom. Jeho wobšěrne tworjenje je jara rozdźělne, mnohostronske a poćahuje so wobsahowje kaž tež formalnje na skoro wšitke žanry poezije, dramatiki, prozy, lyriki a žurnalizma. Prěnje zetkanje z tekstami Kocha mějach w 1960tych lětach, jako spěwachmy jeho wot Bena Njekele skomponowany hudźbno-lyriski fejeton „Źěnsa“, kotryž skićeše žiwjenske začuće tehdomnišeje młodźiny.
Jean Kudela, přećel Serbow z Parisa: Knihi Kocha přeco z wulkim zajimom čitam, dokelž pytnješ w nich mjez linkami, zo je wón jara njewotwisny čłowjek, swobodnje myslacy spisowaćel. Jemu je so samo w NDRskim času zešlachćiło runje na to skedźbnić, štož druzy zamjelčachu. Mam jeho za čłowjeka, kiž je wobswětoškitej w serbskim pismowstwje městno spožčił. Najwažniši to tučasny serbski spisowaćel.
Swoju dušu do zornowca zadypali
Na 10. mjezynarodnu wuměłsku dźěłarničku w překrasnej přirodnej kulisy Miłočanskeje skały zhladowane
Ekstremnišu njemóžeš sej atmosferu wokoło Krabatoweho kamjenja, na połpuću mjez Krěpjecami a Miłoćicami ležaceho, předstajić. Štyrnaće dnjow – kónc awgusta/spočatk septembra – je tu dźesać wuměłcow akademiskeho formata ze štyrjoch narodow 10. mjezynarodnu dźěłarničku postajało. Třo dalši z Łužicy so jim přidružichu a zamóchu tohorunja wirtuoznje z drjewom wobchadźeć. Z hamorom a błóckom zadobywachu so akterojo při swojim filigranym dźěle do wuzwolenych zornowcowych kruchow. Do toho pak bě hara jich pneumatiskich hamorow daloko słyšeć. Slědowace dny mějachu wuměłcy z drišćacymi kutowymi točakami, znate pod mjenom Flex, połnej ruce dźěła. Do wjacehłósneho chóra dźěłowych gratow zarjadowachu so rjećazowe piły drjeworězbarjow. W tymle disharmoniskim koncerće je šumjenje metalotwórcow lědma napadnyło.
„Wěda njehodźi so jenož z knihow posrědkować“
Wučerka na wuměnku Wórša Wićazowa nadal za dźěći twori a z nimi kreatiwnje dźěła
By-li Wórša Wićazowa tón dźeń w šuli była, by ze swojimi šulerjemi bjezdwěla zaspěwała kanon „Dešćika so lije“ a z nimi wobkedźbowała, kak kapki dešća próšne łopjena štomow a stwjelca trawy wočerstwjeja. Přetož tón dźeń, jako podach so do Chrósćic na wopyt k wučerce na wuměnku, kotraž pak stajnje hišće wuwučuje, je so kaž z kanow lało. Sydnu so do křesła a hižo bjesadujemoj wo jeje druhej najlubšej temje – wo šuli a jeje šulerjach.
Namrěwstwo posrědkować
„Francoska móhła z Elsaskeje wukładne wokno za dwurěčnosć ...
Elsasku maja mnozy tež we Łužicy za kónčinu w Francoskej, hdźež móžeš so z němskej rěču derje dorozumić. Dokelž je domoródna elsašćina wohrožena, pytaja nětko za móžnosćemi ju wožiwić. Wo situaciji w Serbach je so Chantal Uhring ze Strasbourga njedawno bliže wobhoniła. Axel Arlt je z njej rěčał.
Što je Was do Budyšina wabiło?
Ch. Uhring: Sym wučerka za němčinu w Elsaskej a francošćinu na němskej stronje Ryna. Dźěłamy z wučbnicu, w kotrejž je něšto stron wo Serbach. Jich pak dotal znała njejsym. Wobhonich so w interneće a widźach w telewiziji jara zajimawu reportažu sćelaka MDR wo Witaj-kubłanišćach, hdźež prócuja so wo to, serbšćinu zachować. Chcych na městnje dožiwić, kak Němska ze swojej mjeńšinu wobchadźa, hač so jej lěpje dźe hač nam.
Wot 1. januara 2016 přisłuša Elsaska wulkoregionej Alsace-Champagne-Ardenne-Lorraine. Su so Elsasčenjo tomu wobarali?
Molować na běłe złoto
Felicitas Suchec kreatiwna w Mišnjanskej pórclinowej manukaturje
Mišnjanska pórclinowa manufaktura je daloko znata za mjezami Sakskeje a samo Europy. Drohotne sudobja a nadoba z módrymaj, křižowacymaj so mječomaj na spódku su wuraz mišterskeje dokonjanosće a tohodla po wšěm swěće prašane. Wudźěłki z Mišna njebychu byli to, štož su, njebychu-li z najwšelakorišimi dekorami a motiwami pomolowane byli. Runje te sčinja z jednoreho pórclina drohotny.
Mišnjanska manufaktura w swójskim zajimje na to dźiwa, zo so tradicije zhotowjenja a wudebjenja a tak bytostne zakłady drohotneho pórclina zachowuja. Sčasom su so na to wusměrili zdobyć a wukubłać dorost, kotryž by dobre mjeno manufaktury dale wobchował.
Jedna z tych, na kotrychž móhła manufaktura přichodnje twarić, je 21lětna Serbowka Felicitas Suchec ze Sulšec pola Kulowa. Hišće so wona na pórclinowu molerku wukubłuje, ale ma hižo jasne předstawy wo swojim powołanju a pozdźišim dźěle. W třećim lěće wukubłanja, kotrež je nětko zahajiła, steja konkretne nadawki a žadanja na dnjowym porjedźe při dźěle w manufakturje.
Marja Šołćina: To je Boža hnada, někoho hač do smjerće ...
Rentnar a što potom? – wuměnkarsku swobodu wužiwać abo wužadanja přiwzać (3)
Někotři njemóža so tohole časa dočakać, tamni zaso nochcedźa scyła na njón myslić – na zastup do renty. Kajke maja wuměnkarjo žiwjenje abo starosće, chcemy ze seriju „rentnar a što potom?“ bliže wobswětlić.
Spokojnje zhladuje wona na swoje žiwjenje. Wone drje njebě runjewon lochke, 81lětna přiznawa. Dźěło w Hrańčanskim prodrustwje a doma je ju jara wužadało. Rano napoł pjećich bě so dźeń za nju započał a traješe hač do pózdnjeho wječora. Wšako měješe štyri dźěći, domjacnosć, zahrodu a skót zastarać. Mandźelski bě bohužel často chory a ležeše druhdy tydźenje dołho w chorowni, tak zo bě Marja Šołćina, rodźena Domaškec ze Salowa, sama na so pokazana. „Susodźa a wjesnjenjo pak su mje podpěrali, za čož sym přewšo dźakowna“, wona praji.
Po přewróće poda so Hórčanka na wuměnk. Wot toho časa měješe za wšitko wjac chwile. Často mysleše na to, jako bě do toho rano zahe stawać dyrbjała, hač drje budźe tole jónu dowižić móc – chwile měć a so tež raz wuspać móc.
Dyrdomdejski projekt sej dale tójšto prócy žada
Na rekultiwowanym arealu brunicoweje jamy plahuja łužiske wino
Jasne kontury ma z płotom škitany areal. Šěsć hektarow wulka rekultiwowana płonina na skłoninje južnje zrosćeneju wsow Paprotneje (Papproth) a Šćeńca (Steinitz), wjesneju dźělow města Drjowka, je winica z mjenom Klěšnik (Wolkenberg). Na třoch terasach je 26 000 winowych pjenkow (winowcow) nasadźenych.
Janšojski festiwal kultury zahorił
Nimale cyła serbska Delnja Łužica na nohach była a hosći z druhich kónčin witała
Na třoch jewišćach su so po njedźelnym swjedźenskim ćahu paralelnje programy wotměwali. Zwjetša předstajichu so tam skupiny, kotrež běchu přihladowarjo hižo w ćahu dožiwili. Jedna z nich bě pólske kwasne towarstwo Wesele Przyprostyńskie. Žony a mužojo w narodnej drasće pokazachu na farskim dworje kwasny nałožk, kaž běchu jón před sto a wjace lětami w Pólskej hajili.
Na hłownym jewišću, natwarjenym na nawsy, su po wustupje Mósćanskeho kwasneho ćaha a Zjednoćenych delnjoserbskich chórow – Gerald Schön je nawjedowaše – najrjeńši mejski štom mytowali. Tón mějachu lětsa w Kokrjowje (Kackrow) w Gołkojčanskej gmejnje. Wubědźowanje je na delnjoserbskich wsach jara woblubowane a słuša k wjerškam wjesneho žiwjenja. Tak tež w 82 wobydlerjow wopřijacym Kokrjowje, na čimž ma po słowach wjesnjanosty Renéja Kochana wohnjowa wobora hłownu zasłužbu.
Přikład integracije němsko-serbskich towarstwow do dźěławosće ...
Krótke wuwjedźenja z pjera wědomostnika-stawiznarja k jubilejej Domowiny w Delnjej Łužicy móža jenož k dalšemu přemyslowanju pohonjeć, hač bohate fakty a historiske podawki minjenych 70 lět posrědkować. Poměrnje wjele je so we wobłuku 100lětneho jubileja 2012 k dźěławosći Domowiny w Hornjej a Delnjej Łužicy publikowało, na přikład ze stron Manfreda Laduša resp. z pomocu přełožerja Erwina Hanuša samo tež w delnjoserbskej rěči (Domowina sto lět). To je kwalitatiwny postup, wobhladamy-li sej hornjoserbsku knihu Franca Rajša, hdźež je Delnja Łužica hišće dospołnje podrjadowanu rólu hrała (Stawizny Domowiny w słowje a wobrazu, 1987). W tym zwisku chcu dodać – a to słuša tohorunja do stawiznow –, zo su sej někotři na čole Zwjazka Łužiskich Serbow na zbožo dźensa wědomi, kak wažne je, před Delnjoserbami resp. w Braniborskej delnjoserbsce rěčeć (To pak su za čas NDR funkcionarojo Domowiny kaž Herbert Funka, dr. Gerd Kral, Jurij Grós a dalši tež hižo wědźeli). A z tym sym hižo při prašenju, kotrež snadź k dalšej diskusiji dowjedźe.
