Swět a wěra z basnistwom zwjazanej
Martin Louka a Milan Hrabal pohnuwataj ćichi pjatk ludźi wšelakeho nastajenja, z potajnstwom wěry so rozestajeć
Zyma drje njeje, ale pochmurjene njebjo da ćěło huškać. Sněh pokrywa puć na horu, kotryž wjedźe k Jězusowemu rowej. Njejsym pak w Romje, hdźež je rědki sněh ludźi lětsa překwapił, abo w Jerusalemje, ale w nam njedalokim Jiřetínje pod Jedlovou, w susodnej Čěskej. Tež tam maja křižowy puć, kotryž wjedźe k rowej, kotryž nam Jězusowe ćerpjenje zbliža.
Po puću ze mnu je čěski basnik a přećel Serbow Milan Hrabal. Byrnjež kćeny njebył, zwjazuje jeho a swójbu zwisk z Křižowej horu, kotraž cyły, při stopje hory Jedlova ležacy Jiřetín a jeho domjacy, njedaloki Varnsdorf přesahuje. „Něhdy, jako běchu naju dźěći małe, smy z přećelom a jeho synom kóžde lěto patoržicu na horu pućowali a row Jězusa wopytali. Po tym smy zwěrjatam wobradźili. Dožiwjenja to, kotrež su nam wotwisnosć mjez čłowjekom a přirodu zbližili“, Hrabal powěda, „hižo tehdy je so nam wuwědomiła wosebita atmosfera, kotruž tudyši křižowy puć wuprudźa.“
Foto: SN/Maćij BulankWjesołe jutry ! (29.03.18)
Zasypany a pozabyty swětonahlad pohanstwa zdobywa sej rum w ...
Pohanstwo (Heidentum), wosebje za čas srjedźowěka a z tym zwjazane žiwjenje słowjanskich kmjenow je tema, kotraž mnohich awtorow zaběra. Tež w realnym swěće mamy dźensa ludźi, kotřiž přiwisuja starej wěrje.
Hdźež „błudnička“ bórze wopytowarjow wita
Areal Stary lud při Dešnjanskim domizniskim muzeju wobsteji pjeć lět
Areal z mjenom Stary lud je w dwurěčnej Łužicy znata městnosć, rěčiš-li wo prjedawšim wobsydlenju našeje domizny. Za wonymaj dwěmaj słowomaj chowa so zajimawy dohlad do słowjanskeho srjedźowěka, kotryž skići Dešnjanski domizniski muzej swojim wopytowarjam pod hołym njebjom. Projektowy nawoda wobłuka pod hołym njebjom Peter-Kornelius Kusch mjenuje Stary lud archeologisce korektnje „sydlišćowy wurězk. Mamy pjeć jamowych chěžow podobnje tym, kajkež twarjachu sej Słowjenjo w dobje wot kónca sedmeho, spočatka wosmeho hač do dwanateho lětstotka“, wón wuswětla. Njeje to tohodla dospołne sydlišćo, dokelž dyrbjeli za tajke dwójce abo trójce telko jamowych chěžow nastajeć. „Srědki drje běchu wobmjezowane, wunošk pak njeby wo wjele wjetši był“, přispomnja Kusch, kotrehož w scenje přiwisnikow słowjanskeho srjedźowěka prosće „Jazca“ mjenuja.
Dźěd, wulkowuj a nan z jubilejom, wnučk ze zelenym wěnčkom z ...
Mjez lětušimi křižerjemi wuhladamy zaso tójšto ze slěbornym wěnčkom jako znamjo, zo 25. raz sobu jěchaja. Wjele žadniši je złoty jubilej. Wšitke dalše su skerje wuwzaća, ale za to ćim zajimawše.
W Chróšćanskim křižerskim procesionje mamy lětsa wjacorych naspomjenjahódnych jubilarow. Nimo křižerjow Bena Cuški z Worklec a Měrćina Matki z Kozarc ze złotym wěnčkom na sukni pak zasłužatej sej poraj z Nukničanskeho Kralec dwora wosebitu kedźbnosć. Je drje jónkrótne w Serbach, zo wot časa pózdnjeho srjedźowěka, potajkim dlěje hač štyri lětstotki, wulki štyristronski statok wosrjedź Nuknicy Kralecy wobhospodarjeja. A dołhož je móžno wróćo zhladować, su so jutrońčku stajnje z Kralec dwora křižerjo do procesiona w Chrósćicach zarjadowali. Lětuša wosebitosć je, zo wužohnuja tam dejmantneju jubilarow, bratrow Měrćina a Jana Krala.
Po puću bolosće a wěry
Milan Hrabal
II.
Křiž na chribjeće čłowjeka
Po šwikanju a z ćernjemi krónowanju
bjerje Jězus křiž na ramjo.
Sym tón wuzwoleny
sym pokleće
kiž so lěta wětrej spěraše
a dešć z Božeho njebja piješe
Hdyž prěni króć ze sekeru do mnje rubnychu
prošach chłódne železo
pósłach sylzy
město słowow surowym rukam
wobarach so
mjelčicy podarmo
kaž je to dónt
štoma w rukomaj čłowjeka
Zatamach Sudźicy
zo njepřisudźichu mojej smjerći
twar kolebki
Njetamam hižo –
nětk přimaju so druhe ruki
mojeho zwohidźeneho ćěła
a kładu je na swoje
Tak zhromadnje dźemoj
čłowjek a ja
hozdźam přichoda napřećo
Ja – symbol ćerpjenja
wón – putnik do wěčnosće
Sym tón wuzwoleny
kotrehož dótkaja so ruki
z nadźiju
zadwělowanja ale kruće
Sym tón
kiž swoju winu
prěje
Słyšiće?
Sym jenož štom
kiž zemrě za sławu Božu!
přełožk: Róža Domašcyna
wurězk z cyklusa basnjow
Młynk z ćěłom a dušu
Johannes a Sebastian Unger wjedźetaj ze swojim dźědom Rätzec młyn w Spytecach. Tón ma přez generacije styki do Serbow
Jutrowny chlěb? Johannes Unger suknje z ramjenjomaj. „Wosebiteje muki za to njeje. Bjeru za njón normalnu muku družiny 505 abo wosuškowu muku. Rózynkow dla. Jutrowny chlěb poskićeja tež z cokorom poćehnjeny. Jenož ma wosušk hišće wjace přičinkow“, wuswětla jednaćel Rätzec młyna w Spytecach. Tam mlěja pšeńcu a rožku, zhotowjeja muku tež w biokwaliće, předźěłuja stare družiny kaž krupnik (Dinkel), dwuzorno (Emmer) a jednozorno (Einkorn), jednu z najstaršich družin pšeńcy. Wot šampanskeje rožki bychu rady hišće wjace wzali. Tu je so Rätzec młyn jako hłowny předźěłar w Sakskej wutworił. W biosferowym rezerwaće Hornjołužiska hola a haty wukonjeja tójšto přeswědčowanskeho dźěła, zo bychu ratarjo stare družiny plahowali. Wone trjebaja mjenje hnojiwa a mjenje pryskanskich srědkow, nimaja pak tajki wulki wunošk a njejsu tak resistentne přećiwo wětřikej.
Kak sej jejko prawje zwariš? abo Što sym něhdy wopak činił?
Tři mjeńšiny, štyri abo pjeć? Najprjedy do wody połožić a potom warić abo nawopak? Zwarjene jejko pod zymnej wodu dźeržeć abo nic? Na prašenju, kak sej swoje jutrowne abo hinaše jejko perfektnje zwariš, su hižo mandźelstwa zwrěšćili. Čłowjek móže so tež do syteje wole při tym smjeć, kaž nam humorist Loriot nazornje dopokazuje. Kmane nazhonjenja zběrać pak dyrbi kóždy sam.
Gabriel Mommér pola „The Voice Kids“
Priwatne telewizijne sćelaki poskićeja dźěćom a młodostnym mjeztym wjacore programy, w kotrychž móža swoje hudźbne talenty juroram a wulkej zjawnosći předstaijć. 11. februara zahajichu šesty rjad „The Voice Kids“, wubědźowanje za sydom do štyrnaće lět młode spěwarki a młodych spěwarjow na sćelaku Sat 1. Mnozy přihladowarjo na žurli a wězo doma před telewizorami běchu wćipni, kotry młody talent jury wokoło Marka Forstera, Neny a jeje dźowki Larissy Kerner a Maxa Giesingera ze spěwom přeswědči a komu dalši wustup zmóžnja.
Nócne procesiony křižoweho puća wjeršk wulkeho pjatka w susodnej ...
Polacy su z tradicijemi dojutrowneho a jutrowneho časa wusko zwjazani a je swěru pěstuja. K tomu słuša w prěnim rjedźe póstny čas, kiž traje tam wot popjelneje srjedy hač do wulkeho pjatka.
Pólska katolska powěsćernja KAI je při woprašowanju zwěsćiła, zo 92 procentow wobydlerjow kraja póstny čas a z nim zwjazane wobrjady a zawjazki akceptuje. K tomu słuša spowědź runje tak kaž wobdźělenje na křižowym puću, zo bychu sćěhowali ćerpjenje Jězusa Chrystusa. Wažne su dale póstne prědowanja, kotrež wosady same organizuja. Duchowni rozłožuja wažnosć a wuznam jutrow, namołwjeja křesćanow k modlitwje, nakazanju a nutřkownemu wobnowjenju. W tym času su ludźo tež napominani bědnym, chudym a wosamoćenym pomhać.
Wulki wothłós ma w susodnym kraju póstna pomocna akcija Carity za nuzu ćerpjacych. W cyłkownje 1 500 wobchodach steja w tym času groćane koše, do kotrychž móžeš něšto z toho darić, štož sy runje kupił, a tak chudych, bjezdomnych a předewšěm syroty podpěrać.
