Swědki serbskeho žiwjenja w starych Wojerecach
Wuchodźowanje k městnosćam narodneho žiwjenja w měsće, hdźež budźe 25. měrca hłowna zhromadźizna Domowiny
Wojerecy hrajachu w stawiznach serbskeho ludu a Domowiny wospjet wažnu rólu, wo čimž swědča w měsće nad Čornym Halštrowom tež mnohe twarjenja, pomniki a městnosće. 25. měrca schadźuja so tam delegaća třěšneho zwjazka druhi króć k hłownej zhromadźiznje Domowiny, a to na žurli lutowarnje na Hrodowej hasy.
Napřećo schadźowanišću wuhladamy lěta 2015 rjenje dowobnowjene dwuposchodowe twarjenje, kotrež je w našich stawiznach wuznamnu rólu hrało. Na přeprošenje zapósłanca Sakskeho krajneho sejma Arnošta Barta-Brězynčanskeho zeńdźe so 13. oktobra 1912 w tehdyšim towarstwowym domje 60 delegatow z 31 serbskich towarstwow Hornjeje a Delnjeje Łužicy, kotřiž zastupowachu 2 890 sobustawow, a wobzamknychu Zwjazk serbskich towarstwow załožić. Na namjet Wochožanskeho fararja Bogumiła Šwjele dachu jemu mjeno Domowina. 9. februara 1913 zetkachu so tam znowa zastupnicy serbskich towarstwow, zo bychu Domowinu dozałožili.
Jejka wóskować je jej wodychnjenje a zdobom wosebity přihot na ...
Na łužiskich jutrownych wikach zetkawaš zwjetša ludowych wuměłcow, kotřiž jejka wuměłsce pyša. Tu a tam na wsach pak mamy tež ludźi, kiž dopokazuja swoju wušiknosć při debjenju jejkow. Jedna z nich je Adelheid Pjacyna z Konjec. W dojutrownym času syda wona přewšo rady w swojej komorce w pincy domskeho, zo by jejka wóskowała. Tam přińdźe k měrej a móže wodychnyć. Často přichadźeja tež zajimcy, zo bychu z njej zhromadnje pisane debjenki zhotowili. „Chcu jim techniku spřistupnić a dale dać“, mać třoch dźěći rozkładuje. Tež lóštna zhromadnosć so jej lubi. „Cyłe lěto so na tónle wosebity čas wjeselu“, wona wuzběhnje. Tak přebywachu pola Pjacec w Konjecach hižo Američenjo runje tak kaž přećeljo z bliskeje wokoliny. Tež wnučki z Berlina abo Drježdźan su so na wóskowanju wuspytali a při tym swoje wjeselo měli.
Pohladnica a powědki wo a z Bušenki swědča wo njewšědnych ...
Pohladnicy powědaja wo dawnych časach, rěča wo podawkach a swědča wo ludźoch. Alfons Handrik wotkrywa nam swět, na kotryž smy w minjenych lětach husto pozabyli.
Čim starša je pohladnica, ćim wjace wona wo zašłosći přeradźa. Horliwy zběraćel němych swědkow stawiznow, Šunowčan Gerat Šmeling, ma w swojej wobšěrnej zběrce tajku z lěta 1909, kotraž powěda wo žiwjenju w Bušence – małym sydlišću wosrjedź lěsa sewjernje Smjerdźaceje. Prěnjotnje naspomnjene bu tele sydlišćo 1782 w cyrkwinskich knihach Ralbičanskeje wosady jako Nowa Smjerdźaca, štož pokazuje na pochad prěnich sydlerjow. Tehdy wjedźechu wottam puće přez Róžant do směra na Njeswačidło, přez Pěskecy do Halštrowa, dale do Kamjenca kaž tež do Wóslinka a Kulowa. Njezadźiwa tuž, zo bě tam trěbna hospoda, kotraž njeskićeše klóšterskim wóznikam a wikowarjam jenož pohosćenje, ale tež zastaranje konjow.
Róžojtočerwjena, to je barba lěta 2017
Kóžde poł lěta přewjeduja modowu přehladku Fashion Week. Što pak wona je a hdźe so wotměwa? Wězo, w Berlinje. Přiwšěm tam dožiwiš, zo so žony po puću druhich prašeja, dokal drje dźe na sławnu Fashion Week.
Z tym so wšitko započina. Fashion Week je zapřijeće za mnohe wiki a eventy, kotrež so runočasnje na wjacore dny trajacym zarjadowanju wotměwaja. Wone su zasadnje jeno za fachowych wopytowarjow a za wosoby, kotrež wuprudźeja sylnu prezencu a wulke připóznaće w socialnych syćach. To su tak mjenowani influencerojo. Zjawnosć dožiwja modowu přehladku jako glamuroznu, ze swojimi wosebitymi designerowymi robami a wokomikami na čerwjenym přestrjencu. Woprawdźitosć, kotruž fachowy wopytowar dožiwja, je skerje trochu wostrózbjaca a ze stresom zwjazana. Na kóncu pak wšěm wjeselo wobradźa.
Naša awtorka
Sarah Gwiszcz (29) je designerka ze swójskim wobchodom w Lubnjowje. Wona je absolwentka Akademije Mode Design Berlin. Pod labelom Wurlawy (dźiwje błótowske žony), kotryž je w lěće 2014 załožiła, wuwiwa Delnjołužičanka předewšěm młodu modu. Při tym posłužuje so bohatosće narodneje drasty. Wšako chce serbske tradicije a kulturu do načasnych formow wjesć. Charakteristiske znamjo jeje kolekcijow je módroćišć na bantach, wobrubach a cankach. Designerka zhotowja tež drastowe dźěle za delnjołužisku drastu.
W lěće 2010 wobdźěli so Sarah Gwiszcz ze swójskimi kreacijemi na projekće „Serbsce modern“, wuhotowanym wot Europskeje unije a Braniborskeje. Tři lěta pozdźišo doby na wubědźowanju Kreativ Radar Brandenburg dźěłarničku za kreatiwnje tworjacych. 2014 je wona we wobłuku projekta Laurin dźěłansku drastu za turistisku informaciju w Lubinje, Lubnjowje a Bórkowach kreěrowała.
Bibliju přełožił a tak němsku spisownu rěč wutworił
Serial Serbskich Nowin w jubilejnym lěće reformacije2. dźěl
Na wědomostnym rozestajenju – disputaciji – z prof. Johannom Eckom z Ingolstadta na Lipšćanskej uniwersiće w juliju 1519 zakitowaše Luther ze sobuwojowarjom a přećelom Karlstadtom swoje nahlady. Hdyž pak so Luther tam tež za wučby čěskeho reformatora Jana Husa wupraji, rozhori to sakskeho wójwodu Jurja Brodateho, kiž bě so spočatnje přećiwo wikowanju z wotpuskom wuprajił. Nětko sta so Drježdźanski monarch z přećiwnikom Luthera. W nowembru 1520 wuda bamž klatwowu bulu, kotraž postaješe, zo su Lutherowe wučby zakazane, a jeho knihi kaž tež wón sam měli so spalić. Klatwowu bulu pak we Wittenbergu, Lipsku, Torgauwje a druhdźe zjawnje spalichu.
Hdyž měješe so Mišnjanski biskop Beno na próstwu wójwody Jurja Brodateho 1524 swjatoprajić, spisa Luther traktat „Wider den neuen Abgott und alten Teufel, der zu Meißen erhoben werden soll“.
Leopold Schefer – serbski komponist a spisowaćel?
W Předźenaku z 20. januara 2017 recensuje Manfred Laduš knihu Wernera Měškanka „Da ich auch ein Wende bin – Ze serbskima wócyma pó slědach ‚zelenego wjercha‘“. Přewozmje při tym tež sćěhowace wuprajenje awtora, je takrjec potwjerdźejo: „Na prěnim pućowanju do Jendźelskeje ... je Pücklera serbski komponist a spisowaćel Leopold Šefer přewodźał“. Hižo 2006 běch w Serbskich Nowinach na to pokazał, zo na wuprajenju, zo bě Schefer Serb, (skoro) ničo njeje. A tola błudźi tale legenda nětko hižo na dobre wosomdźesat lět po serbskich medijach. Zwotkel pak so wona bjerje?
Lěta 1934 wozjewi Ota Wićaz prěni raz w Serbskich Nowinach něšto k tematice w nastawku „Łužiski basnik Leopold Schefer a jeho serbska mać a wowka“. Dalši přinošk z jeho pjera nastupajo Schefera namakamy w protyce Předźenak lěta 1937 „Poslednje hody stareje serbskeje fararki“. A hišće jónu spyta Wićaz serbsku zjawnosć na Schefera skedźbnić, wospjetujo po wójnje prěni přinošk w časopisu „Nowa Łužica“ 1947/1948. Potom pak so hižo nichtó za to njezajimowaše.
Njepředawaja jenož, ale dale a bóle tež informuja
Před 25 lětami Lodka w Choćebuskim Serbskim domje załožena
Tójšto je so stawało w prěnich lětach po politiskim přewróće 1989/1990 – tež w serbskich wobłukach Delnjeje Łužicy. Tójšto je so změniło. Delnjoserbski tydźenik Nowy Casnik móžeše nimale w kóždym wudaću wo tajkich změnach rozprawjeć. Wažna a zwjeselaca bě powěsć, zo su Serbja w Delnjej Łužicy 1991 dóstali swój Serbski dom. Do njeho su krok po kroku zaćahnyli Domowina a serbske institucije. Spočatk lěta 1992 zhonichu čitarjo Noweho Casnika, zo su 6. měrca w Choćebuskim Serbskim domje wotewrěli Lodku, serbsku kulturnu informaciju.
Zbywacy čas chce wědomje, aktiwnje a zmysłapołnje wužiwać
Rentnar a što potom? – wuměnkarsku swobodu wužiwać abo wužadanja přiwzać (6)
Někotři njemóža so tohole časa dočakać, tamni zaso nochcedźa scyła na njón myslić – na zastup do renty. Kajke maja wuměnkarjo žiwjenje abo starosće, to ze seriju „rentnar a što potom?“ bliže wobswětlamy.
Bronjan Achim Buša je w swojim powołanskim času wjele widźał a dožiwił. Wosebje wědomy je jemu tež čas, kotryž móže nětko jako wuměnkar aktiwnje a zmysłapołnje wužiwać. Wulku rólu hraja za njeho při tym mentalita, sport a strowe zežiwjenje. „Tole spytam ludźom dale dać“, wón praji.
Wuwědomja ludźom jich korjenje
Na wopyće pola Delnjoserbowki Uty Henšeloweje w Lubnjowje
53lětna Uta Henšelowa, wustupowaca połna energije a z přećelnosću, wita mje w bjezporočnej delnjoserbšćinje před swojim domom w Lubnjowje. Zyma šćipa namaj do mjezwoča, a wona wjedźe mje do swojeje galerije. Před jeje zachodom čitam na tafličce „Galerija UTACIANI“.
Při rozmołwje hnydom zhonju, zo je so Lubnjowčanka jako Domowinska regionalna rěčnica za Delnju Łužicu rozžohnowała a zo wukonja wot 1. februara zastojnstwo nawodnicy Šule za delnjoserbsku rěč a kulturu Choćebuz.
