Domizniske stawizny zachować
Třidźělna chorhoj je jedna z wosebitosćow wustajeńcy wo Łazowskich domizniskich stawiznach w tamnišim Domje Zejlerja a Smolerja. Srjedźa pokazuje wona wopon kolesowarskeho towarstwa „Wjesoła jězba“. Wěnowanje na lěwym boku pochadźa ze 27. apryla 1924 wot čestneho předsydy towarstwa Jurja Šołty, wobsedźerja Złyčinjanskeho młyna. Prawy bok je w serbskich barbach wuhotowany a wopřijima tohorunja wěnowanje ze samsnym datumom. Wone pochadźa wot tehdy aktiwneho towarstwa „Handrij Zejler“.
Čornobóh – wjace hač jenož najwyši wjeršk łužiskich horin
Wjele pućow wjedźe na Čornobóh, najwjetšu horu dwurěčneje Horneje Łužicy. Motorizowani wužiwaja wobtwjerdźenu dróhu wot Kumwałdskeho doła na južnu stronu, po kotrejž je wot časa saněrowanja dowolene, sej hač k wjerškej dojěć. Štóž je dobry na nohi, njech sćěhuje jednomu z mnohich pućikow wot Kumwałda, Rachlowa, Mješic abo Wuježka na horu. Wosebje derje docpějomny je Čornobóh po hrjebjenjatym puću, wjedźacym přez wot impozantnych skałow krónowane wjerški Hromadnika a Rubježny hród. Štóž dyrbi mocy lutować, móže awto na połojcy puća wotstajić. Tež na skrótšenej čarje je pućowarjam móžno, z mochom wobrosćene skandinawiske lodowcowe błudźenki wobdźiwać. Za tutymi wuhladaš snano lěsnych duchow – mjeztym zo łahodnje wobhospodarjeny měšany lěs kóždy čas pohnuwace dožiwjenja skića. Jězdźerjo mountainbikow namakaja tak a tak swoje čary přez doliny a horiny. Wjeršk z jězdźidłom abo bjez njeho docpěwši zetkawaš so k jědźi a piću w hórskim hosćencu Čornobóha.
Refugij wuměłca je jónkrótny muzej Łužicy
Ateljej, zahroda a dom Měrćina Nowaka-Njechorńskeho přeprošeja na dźeń wotewrjenych duri
Njechorń – čitajće tele wjesne mjeno runjež wótře. Zasłyšiće wosebity zwuk, kotryž słowo wuprudźa? A nětko prajće Njechorński – kak mile to klinči! Runje tak mile powěda mi Róža Pinkawina wo Měrćinje Nowaku, kiž bě sej 1958 mjeno ródneje wsy za swoje dał. Sedźimoj na ławce pódla kachli w jeho ateljeju a bjesadujemoj. Na naju hlada Slepjanska holčka, kotraž ze łžicu hadźacemu kralej na hłowu bije. W ateljeju tak wupada, jako by wuměłc a publicist runje z durjemi won šoł a za swojej mandźelskej Martu wołał. Ateljej je poměrnje derje zdźeržany. Wulki dźěl wěcow su originale. Knihi, wosebje pak słowniki, kotrež Měrćin Nowak-Njechorński (13. junij 1900 – 6. julij 1990) wužiwaše, tam na polcach steja. Seršćowcy a pisaki su rjadowane do karančkow na pisanskim blidźe. Kachle dźensa ateljej bóle pyša, wužiwać so hižo njehodźa. Tam tepi so elektrisce.
Herbstwo zachować wužaduje
Škoda wo hród, kiž bu za nowe bydlenja zwottorhany
Pohladnicy powědaja wo dawnych časach, rěča wo podawkach a swědča wo ludźoch. Alfons Handrik wotkrywa nam swět, na kotryž smy w minjenych lětach nimale pozabyli.
Swoboda pućowanja
Firma CAPRON w sakskim Neustadće zwoprawdźa caravanowe sony – wšědnje tam 40 bydlenskich mobilow produkciski pas wopušća
Štóž swój dowol rady indiwiduelnje přežiwja, wužiwa prjedy abo pozdźišo pućowanski mobil. Frank Kramer je ze swojej mandźelskej najradšo w Norwegskej po puću. „Njejsy na žadyn hotel wjazany a móžeš zastać, hdźež chceš.“ W Neustadtskim předewzaću CAPRON je Kramer za marketing zamołwity. Před jědnaće lětami bě tam prěni pućowanski mobil produkciski pas wopušćił. Wot toho časa twarja w Neustadće marce Carado a Sunlight. Wonej so we wuhotowanju rozeznawatej, stej pak wobě do delnjeje kategorije wikow zarjadowanej. Móžeš wobě za zakładnu płaćiznu wot 39 000 eurow kupić.
Towaršnosć CAPRON zwr su lěta 2005 wutworili. Hač do toho njebě žanoho němskeho zhotowjerja w tejle płaćiznowej klasy było. Zbožowna to wobstejnosć, zo bě objekt w sakskim Neustadće tehdy runje na předań, Frank Kramer powěda. Stejnišćo bě něhdy centrala kombinata za ratarske mašiny Postup ze 6 400 sobudźěłaćerjemi. Jako tam lěta 2004 swěcy na přeco hasnychu, bě jich hišće 225 ludźi.
Nowa wěra po Europje so rozšěriła
Serial Serbskich Nowin w jubilejnym lěće reformacije5. dźěl
Zmandźelenje duchownych bě jedna z nowosćow reformacije. Martin Luther sam je so 13. junija 1525 z bywšej knježnu Katharinu von Bora (1499–1552) woženił. Wona bě 1523 z dalšimi cistercienskami z klóštra Nimbschen pola Grimmy do Wittenberga ćeknyła. Jako mandźelska reformatora žadaše sej wyšu mzdu a zapłaćenje spisow swojeho muža. Wušiknje wobhospodarješe wona Lutherej přewostajene ratarstwo a twarjenje bywšeho klóštra, zarjadowa w nim tež zapłaćeny přebytk za studentow. Jako mać staraše so tež přikładnje wo kubłanje swojich dźěći.
Ewangelski farski dom zrodźiła
Čas bahnjenja je wowčerjej nadźija a wjeselo (II)
Lětny rytmus wowčerja postaja přiroda, a to 365 dnjow. Tak je to tež pola Měrćina Justa z Konjec. Jeho dźěło z wowcami – z najwšelakorišimi nadawkami a wobstejnosćemi – přewodźamy tele lěto w pokročowanjach.
Nalěto je za wowčerja počas, w kotrymž so dźěło prawdźepodobnje kopi. Wowcy porodźeja swoje młodźata, štož je zwjazane z wjeselom a nadźiju, zo so wšitko derje poradźi. Kóždy dźeń je tuž překwapjenka. Kelko jehnjatkow je na swět přišło? A kak so młodźatam a maćeri dźe? Měrćin Just ličeše lětsa spočatk nalěća poprawom z něhdźe 80 jehnjatami. Tole wón rjekny, jako so čas bahnjenja (Lammzeit) započa a jako běch druhi raz pola njeho na wopyće. „Ličba budźe so stopnjować“, wón tydźenjej pozdźišo z posměwkom měnješe, jako so telefonisce za aktualnej ličbu młodźatow wobhonich. Najwjetši dźěl z dotal něhdźe 30 jehnjatkow su dwójniki, a kóžde ma po móžnosći tež jedne mjeno.
Serbscy dumperowcy přeco zaso na čole tabulki
Wodźerjo třikolesatych jězdźidłow wubědźowansku sezonu w Adelsdorfje zahajili – lětuše finale budźe w Hórkach
30. apryla je so w Adelsdorfje, sewjernje Großenhaina, lětuša wubědźowanska sezona němskich dumperowych mišterstwow (DDM) zahajiła. Při tym běchu jězdźerjo Lejnjanskeho dumperoweho kluba sobu na čole: 2. městno wobsadźi Markus Donat z Baćonja, štwórte Filip Kral z Róžanta. Slěduja štyri dalše motorsportowe wubědźowanja tychle wosebitych jězdźidłow, a to w juniju w braniborskim Bad Freienwaldźe, w juliju w braniborskim Mildenbergu, w septembrje w Drjowku a poslednje w oktobrje, lětsa prěni króć na Hórčanskim sportowym arealu.
Lothar Lange z Łaza: Čitać je za mnje duchowna cyroba
Rentnar a što potom – wuměnkarsku swobodu wužiwać abo wužadanje přiwzać (9)
Někotři njemóža so tohole časa dočakać, tamni zaso nochcedźa scyła na njón myslić – na zastup do renty. Kajke maja wuměnkarjo žiwjenje abo starosće, to ze seriju „rentnar a što potom?“ bliže wobswětlamy.
Čitać je za njeho duchowna cyroba. „Wone pozbudźa fantaziju a rozestajenje z temu. Čitar so praša, kotry spisowaćel za tym tči.“ Dobra kniha, tak Lothar Lange z Łaza měni, měła nazorna a běžnje spisana być. Dobra kniha pak powěda tež z praksy a žiwjenja. Za 81lětneho wuměnkarja je čitanje wočerstwjenje, wokřewjenje a zdobom wjeselo. Hižo jako dźěćo je wón rady čitał, předewšěm romany wo indianach z pjera Karla Mayja. „Tu bě jednanje napjate a wotměnjawe.“ To běchu rjane wopisowanja wo přirodźe, byrnjež ju spisowaćel nihdy sam njewidźał.
Za lajske dźiwadło so nade wšo hori
Na wopyće pola serbskeje angažowaneje kulturnicy Zale Cyžoweje w Chrósćicach
Zo su Chrósćicy tradicionalnje wusce zwjazane ze serbskim lajskim dźiwadłom, je znate. Pawoł Kmjeć je Chróšćanske lajske dźiwadło k wyšinam wjedł, publikum zawjeselił, ze wšelakimi inscenacijemi ludźi za narodne dźěło pozbudźił a jich k rozmyslowanju wo žiwjenskich połoženjach wjedł.
Serbowka, kotraž swjećeše njedawno sydomdźesaćiny a z mandźelskim Jurjom złoty kwas, z Chróšćanskej dźiwadłowej skupinu mjeztym nowe stawizny pisa. Zetkam so ze Zalu Cyžowej w jeje domje pod pomnikom za padłych pólskich wojakow, zo bych zhonił wo jeje zahoritosći, aktiwiće a swěrje k lajskemu dźiwadźelenju.
Kak je k tomule zapalej dóšło, što je ju za kulturne dźěło takle zahoriło?
„Poprawom bě to Pawoł Kmjeć, kiž je we mni prěnju škričku za dźiwadło zbudźił“, Chróšćanka powěda. „Běch wosom lět, jako wón mje a dalše Chróšćanske dźěći narěča w hrě ,Wichor a słónčne pruhi‘ sobu hrać. Słónčna róža bě moja prěnja róla. A dopominam so, zo je mi wulke wjeselo wobradźało na jewišću stać.“
