Awtentiskosć powědančkow w nowostce derje spóznajomna
„Nowe dyrdomdeje na wsy“ su aktualna dźěćaca kniha LND z pjera Štefana Paški. Kaž hižo wo jeho předchadźacej „Dyrdomdeje na wsy“ mam tež wo njej jara dobry zaćišć.
Hižo zjimanje na chribjeće knihi za stawiznički wo nowych dyrdomdejach hólca Tima wabja. Tim bě ze swójbnymi z města na wjes ćahnył a nětko pola wowki a dźěda na wulkim statoku bydli. Kniha je spisana za dźěći, kiž su runje čitać nawuknyli, a wona so po mojim měnjenju derje za nje hodźi.
Skomdźili něšto nowe natwarjeć
Rozmołwa ze serbskim kulturnym wědomostnikom wo jeho nowonastawacej knize
Serbski kulturny wědomostnik dr. Měrćin Wałda je 2010 sociologisko-psychologisku knihu wo połoženju Serbow z titulom „Wie man seine Sprache hassen lernt“ wudał. Nětko na nowej knize dźěła. Alfons Wićaz je so z nim rozmołwjał.
Čehodla bě Wam tema Wašeje 2010 wušłeje knihi tak wažna?
Wuběr zajimawych a zabawnych stawizničkow
Mysle k nowej knize Pawoła Roty „Z kameru a pisakom po Delanach“
W1960tych lětach započa Pawoł Rota, tehdy wučer w Róžeńće, pisać do Serbskeje protyki – wo swojich ródnych Sernjanach a poněčim wo susodnych wsach. Domjace pjekarstwo, knježi dwór, nócni stražnicy, wjesne rjemjesło a wikowanje, młyn, rězakaj a twarske změny běchu prěnje temy. Trochu zwisowachu wone z jeho prěnim konikom, fotografowanjom; njeběchu pak wujasnjenja k wobrazam. Rota zanurješe so do drobnych stawiznow, slědźeše w starych aktach, wuhóda wobsah starych rukopisow a wosebje – zapisowaše sej wot staršich ludźi powědane. To sčini jeho nastawki žiwe a wosobinske a při někotrych, na přikład hdyž dźe wo wobsedźerjow Pěskečan korčmy, so ći zda, zo připosłuchaš kermušnej bjesadźe.
Překročaduchowne a dušine barjery
Nowa antologija serbskeje prozy „Mlóče“
Zwjazk połny nowotwórbow serbskeje prozy posrědkuje nam wobšěrny dohlad do načasneho spisowaćelenja wšěch generacijow. Prěnja stawizna „Pawoł a jeho sćiny“ z pjera Andreje Chěžcyneje wopisuje rozdźěl mjez „derje měnjenym“ a spomóžnym wobchadźenjom w swójbje; w poslednim powědančku knihi „Zelowy dynamit“ wěnuje so Jěwa-Marja Čornakec mandźelstwam na hranje mjez lubuškowanjom a rozzłobjenjom. Jenički historiski tekst je Kita Lorencowy „Zastup“, w kotrymž so wěčnje nowe prašenje na zakładźe konkretnych podeńdźenjow tematizuje: Štó je poprawom susod, koho w Serbach jako cuzeho zaznawaja? Awtor je za antologiju serbsku wersiju swojeho prěnjotnje němskeho powědančka spisał.
W spomnjeću na basnika Jurja Chěžku
Před 100 lětami bě so w Hórkach Jurij Chěžka narodźił. 1937 złoži wón na Praskim Arcybiskopskim gymnaziju maturu. Po tym započa na Karlowej uniwersiće bohemistiku, germanistiku a sorabistiku studować. Jako čłon studentskeho towarstwa „Serbowka“ pospyta so wón zdobom w pisanju, załoži rukopisny časopis „Gmejska heja“, do kotrehož swoje teksty zapisowaše. Ze zapiskow je wušoł zešiwk njewšědneje poezije pod titlom „Na puću za druhej domiznu.“
Hrozne wobstejnosće fašizma a wójny prěkowachu dalše wuwiće młodeho a antifašistisce zmysleneho Serba. Po wobsadźenju Čěskosłowakskeje přez Němsku Gestapo Chěžku zaja. Dowjezechu jeho do jatby w Drježdźanach, z kotrejež jeho po měsacu pušćichu. Njemóžachu jemu žane politiske přeńdźenje dopokazać. 9. oktobra 1939 su jeho do wojakow zwołali. Z tym so puć Jurja Chěžki z wočow samo jeho bliskich podpěraćelow w Praze zhubi. Je znate, zo bě Hórčan we wójnje žiwjenje přisadźił – 1944 blisko Kragujevaca w Serbiskej.
Delnje Sulšecy w srjedźišću klětušeje Serbskeje protyki
Serbska protyka poda so w klětušim wudaću do delnich Sulšec. Rjany titulny wobraz wo serbskej wsy nad Čornym Halštrowom wabi ju wopytać.
Stajenje meje jako tradicionalny nałožk wuhladaš na zadnjej stronje. Redaktor Serbskeje protyki Pětr Šołta rysuje w zawodnym přinošku žiwje přijomnu atmosferu při tykancyspěwanju Róžeńčanskeje młodźiny do Sulšečanskeje kermuše. Z tym zbudźa wćipnosć na wonu wjes na něhdyšej mjezy Pruskeje k Sakskej.
„Woprawdźe rjane wuměłstwo nastało“
11. mjezynarodna dźěłarnička při Miłočanskej skale kreatiwitu wuměłcow pohoniła a zajim publikuma zbudźiła
Mjeztym 11. mjezynarodna wuměłska dźěłarnička při Miłočanskej skale wotmě so wot 21. awgusta do 3. septembra. Dźesać čěskich, němskich a serbskich wuměłcow je na finisaži swoje wudźěłki dwutydźenskeho sympozija prezentowało. Drjewjane a zornowcowe kaž tež z wjacorych materialijow tworjene skulptury budu nětko znajmjeńša lěto kołowokoło skały a w regionje wustajene, chibazo su hižo předate. Lětsa je prěni eksponat nablaku kupca namakał, dalšej stej skazanej.
Wuměłcy běchu wot atmosfery w Miłoćicach, kotraž je jich kreatiwitu přisporjała, zahorjeni a wjeselachu so nad wulkim zajimom wopytowarjow. „Poprawom přińdźemy z publikumom hakle do kontakta, hdyž je skulptura hotowa – tule pak móžemy sej mysle a měnjenja hižo w procesu tworjenja wuměnjeć“, wopisuje Robert Alger wosebite wuměnjenja při skale. „Interakcija z recipientami naše dźěło runje tak pohonja kaž přitomnosć wuběrnych kolegow. Tule je woprawdźe rjane wuměłstwo nastało.“
Cluj-Napoca je město kontrastow
Wliwy wšelakorych ludow su hišće dźensa wočiwidne a wuprudźeja wosebity šarm
Cluj-Napoca, němsce rěka tele město Klausenburg a madźarsce Kolozsvár, je druhe najwjetše Rumunskeje. Wone je stolica wokrjesa Cluj w Sedmihródskej, hdźež měješe po legendach Dracula swoju domiznu. W meji wotmě Federalistiska unija europskich narodnych mjeńšin (FUEN) w Cluju-Napoce swój lětuši kongres, na kotrymž smědźach so jako zastupjerka Serbskich Nowin wobdźělić.
Město leži wosrjedź horin na zapadźe Sedmihródskeje nad rěku Someşul Mica a je wobdate wot lisćowych lěsow a łukow, hdźež so předewšěm wowcy pasu. Prjedy hač docpěješ nutřkowne město z historiskimi twarjenjemi a hasami w přitulnej atmosferje, maš so přez měšćanske štwórće twarjenjow z komunistiskeho časa prawdźepodobnje předrěć. Ćim wjetšu dožiwiš potom překwapjenku w centrumje, kotryž je wosebje derje hladany a wuhotowany. Kontrasty města a jich wobydlerjow su mi za čas přebytka wjacekróć napadnyli.
Z njewšědnym kolesom jězdźić njeje za Daniela Popelu žadyn wulki ...
„Ja jědu z kolesom“, tónle serbski hit z 1970tych lět mi we hłowje chodźi, ručež na swojim groćanym haplu sedźu. Jako pak widźach prěni króć koleso, z kotrymž Daniel Popela jězdźi, běch dospołnje zamylena.
W jednej ruce dźerži Daniel Popela swoje jězdźidło, w tamnej stejak za gitaru. Na njón staji wón swoje „koleso“, kotrež njeje wyše hač srěni pos. Air-, solo- abo monowheel, takle fachowcy gumijowu wobruč z retomasom elektroniki mjenuja. Po bokomaj stej kruće přičinjenej pedalej, a hdyž Daniel nastroj zaswěći, rejuja po nimaj pisane dypki. A hižo steji wón na pedalomaj a šuska po dworje staršiskeho domu w Jaseńcy.
Spjelnjeja sej són a lětaja z płujadłom
Skedźbnje pokrywataj Michael Kloß a Wolfgang Reinecke płujadło z wulkimi pisanymi płatnami, zo byštaj je na to do hangara storčiłoj. Rjany lětarski dźeń so nachila. Čłonojo Aeroteama Klukš přežiwjeja w lětnich měsacach nimale kóždy kónc tydźenja na Klukšanskim lětanišću, zo bychu swojej pasiji hołdowali.
Problem najprjedy raz rozrisany
Mjeztym je tež poćežowaca naležnosć wokoło ležownosćow Klukšanskeho lětanišća zrjadowana, kotraž běše čłonam towarstwa naposledk wulke starosće naparała. Problem je, zo słuša ležownosć lětanišća cyłkownje 60 ludźom, wot kotrychž ju piloća wotnajimaja. Dotal běchu so stajnje ze wšěmi dojednali. Jako pak dźěše njedawno wo to zrěčenja ponowić, staj nadobo dwaj wobsedźerjej přewulke žadanja stajałoj. Město 80 eurow chcyštaj naraz 2 000 eurow na lěto měć.
