Z nowym awtom jenož mjerzanje

Freitag, 14. März 2025 geschrieben von:

Poprawom sym najprjedy wo něčim druhim pisać chcył. Hladajo pak na podawki, kotrež so runje w Němskej a po cyłym swěće stawaja, njemóžu mjelčeć. Njemóžu mjelčeć w času, hdyž w Americe swojohłowny pre­zident knježi a kóždy dźeń z druheje strony oceana přichodne hiobske poselstwo přichadźa, hdyž w mnohich kónčinach swěta wójna howri, w Němskej po wólbach nowa politiska realita nastawa a w Čěskej po nazymskich wólbach najskerje hinak njebudźe … Bamž w chorowni wo žiwjenje wojuje, prawicarske nadpady na Serbow přiběraja, socialny njeměr w towaršnosći dźeń a bóle rosće. W tajkej situaciji by kóždy čłowjek swój hłós zběhnyć měł a swoje měnjenje zmužiće wuprajić.

Po wětrje bu wjes pomjenowana

Freitag, 14. März 2025 geschrieben von:

650 lět Wětrow, wot 1898 ze znatej šamotownju – 1951 nasta nowe sydlišćo za dźěławych zawoda 3. pokročowanje a kónc

W šamotowni dźěłachu kolektiwy z čestnym mjenom serbskich wosobinow. Wot lěta 1953 wobsteješe brigada „Kurt Krjeńc“. Dale běchu brigady z čestnym mjenom narodneho wuměłca Měrćina Nowaka-Njechorńskeho, basnika Handrija Zejlerja, žurnalista Jana Skale a antifašistki dr. Marije Grólmusec. Před twornju bu 5. julija 1982 wopomnišćo za Kurta Krjeńca wotkryte. Wšitke mjena kaž tež wopomnišćo so po přewróće wotstronichu.

Wukrajni dźěłaćerjo w zawodźe

Dźěłaćerki a dźěłaćerjo z pólskeho Rze­szówa kwalifikowachu so na fachowych dźěłaćerjow za wohnjokrute maćizny. Woni bydlachu we Wětrowje, wožachu so kóždu njedźelu z busom na Božu mšu do Chrósćic. Pozdźišo přińdźechu dalši wukrajni dźěłaćerjo z Algeriskeje. Młodźi mužojo z maturu wukubłachu so tohorunja na fachowych dźěłaćerjow a dźěłachu jako tajcy. Třeća skupina něhdźe 40 wukrajnikow bě z Kuby. Woni wostachu tu krótko do přewróta 1989/1990. Někotři Polacy so we Wětrowje woženichu a tuž zadomichu.

^´Wakuum pjelnic poceli ...

Freitag, 07. März 2025 geschrieben von:
^
´
Wakuum pjelnic poceli
´
Wakuum pjelnic poceli
^
fota: Rahel Zelnakec

lternatiwny poskitk k tradicionelnemu ptačemu kwasej je kolektiw Wakuum lětsa w Choćebuzu pre­zentował. Queerne a pisane to zarjadowanje, na ­kotrymž ­samo serbska drag-kralowna wustupi. Wo ideji, zarjadowanju samym a perspektiwach do přichoda je so Maximilian Gruber z čłonku kolektiwa Rahel Zelnakec rozmołwjał.

Kak je ideja za prěni queerny serbski ptači kwas nastała?

Ideja je we hłownym tak nastała, zo smy chcyli serbsku drag-kralownu Jos Panasch na někajkim zarjadowanju dožiwić. Při brainstormingu je potom jedne do druheho wjedło a tak je so nam myslička zrodźiła: Čehodla njeměli ptači kwas swjećić? To by so tola idealnje hodźało. Tak smy wjacore ideje hromadźe zwjedli – wot dźiwadłoweho předstajenja hač do drag-show w serbskim rěčnym rumje. Na kóncu bě to pisana ideja, kotraž je so tak w ko­lektiwje zrodźiła.

Ilustracije: freepik

konsuma so wzdać

Hdy sy sej poprawom posledni por črijow abo najnowše cholowy kupił/a?

A kak často sy w nich chodźił/a? Za čas póstneho časa móhli wšitcy tróšku mjenje kupować a tak cyle připódla tež našemu wobswětej něšto dobreho načinić.

Praktisce móhło to takle fungować:

 jenož to kupić, štož woprawdźe trjebaš (budźeš so stróžić,

kak połny twój kamor poprawom hižo je)

 nic kóžde hrabnjenčko je zajimawe, a nimo toho njeje ani wo telko tuńše, kaž sej to mysliš


sedźenja so wzdać

Nó, kelko hodźinow wob dźeń ­takle sedźiš? Jeli sy šuler/ka abo student/ka abo w ­běrowje dźěłaš, potom zawěsće wosom hodźinow abo wjace. Zo njeje to za ćěło strowe, je wšěm jasne. Spytaj ­tola raz w póstnym času, zo mjenje sydaš.

Praktisce móhło to takle fungować:

 kóždy dźeń znajmjeńša 10 000 kročelow běžeć

 w běrowje časćišo raz stejo dźěłać

(pod blido hodźi so wulkotnje walkpad, potom móžeš připódla hišće

kročele zběrać)

 ze šule/uni/

dźěła domoj

nic hnydom

na konopej,

ale najprjedy  raz

won na čerstwy

powětr

ˆ
Fota: jakub wowčer

Popjelnu srjedu je wšo zaso

nimo... Čas póstnic je so spěšnje minył a tež w redakciji přeco hišće rady na pisane dopomnjenki lětušeje sezony wróćo zhladujemy.

Tójšto tradicionelnych wjerškow su nam noricy a norojo lětsa zaso wo­bradźili. Wšojedne hač w Lipsku,

Kulowje abo druhdźe – wjesołe ­mjezwoča a dobra nalada běchu runje prawy wjesoły witamin

na ćmowych

zymskich dnjach a tydźenjach.

Někotre z našich highlightow smy wam na tutej stronje zestajili a nadźijamy so, zo so runje tak rady na wjesoły „helaw“ dopominaće, kaž my!


Foto: vanessa žurec
Radwor
Foće: mia-katharina hrjehorjec
Lipsk
Kulow
Fota: jörg stephan
młodźina
pjatk, 07. měrca 2025
 SERBSKE NOWINY – KÓNCTYDŹENSKA PŘIŁOHA
Pisany postrow do póstneho casa

Ze snadnej prócu wulki wuspěch na jewišću?

Freitag, 28. Februar 2025 geschrieben von:

Serbske dźiwadło prezentuje prapremjernje kruch, kotremuž tči přeco hišće wjesna žurla w kosćach. Hornjoserbska inscenacija wostanje mało kompleksny bratr delnjoserbskeje wersije.

Swěca hasnje, ludźo womjelknu, swěcy na jewišću so zaswěća – wšo kaž po starym wašnju na hłownym jewišću NSLDź. Samo tematisce so dźiwadło ze swojej lětušej prapremjeru „Smjerć po štučkach“ předaloko preč wot znatych tematiskich polow njezwaži, abo snano tola? Kriminalka, to wšak je něšto noweho, to na deskach w Budyšinje hišće měli njejsmy. Znajmjeńša nic originarnje spisane. Błótowski krimi je Alexander Marusch specielnje za Budyske dźiwadło napisał, a to zhromadnje z něhdyšej dramaturgowku Madlenku Šołćic. Tak daloko, tak šwarnje a wuběrnje. Swoju tekstowu předłohu je Marusch tež sam hnydom inscenował. Někak eficientnje, haj, ale wězo tež někak strašnje. Zo so dramatikar jako režiser přejara w swojim fiktiwnym swěće zhubi, to so časćišo stawa, hač sej to čłowjek mysli. Maruschej je so tutón spagat radźił. Wón wobchadźa z tekstom, kotryž je napisał, tola na dosć kreatiwne wašnje.

W serbskej literaturje chowaja so mnohe drohoćinki, na kotrež je trjeba znowa skedźbnić, zo njebychu so pozabyli. Wotpowědne impulsy chce awtorka serbskim čitarkam a čitarjam

z rjadom „Znowa čitała“ dawać.

W lěće 1973 wuńdźe najznaćiše powědančko Čingiza Ajtmatowa, „Dźamilja“, w serbskej rěči, hromadźe z powědku „Brězyčka moja w čerwjenym rubišku“. Přełožiłoj staj powědce Kata Malinkowa a Beno Budar. Wobaj dalšej nakładaj (1982 a 2013) běštej za šulsku wučbu předwidźanej. Tež ja sym „Dźamilju“ w šulskim času, w abiturnym lětniku, čitała. Nětko, po wjace hač połsta lětach, sej powědku a dalše dźěła Ajtmatowa znowa wotkrywam.

Po puću do Chorwatskeje: Šibenik woła

Freitag, 28. Februar 2025 geschrieben von:

Pobrjóh Jadranskeho morja w Chorwatskej maja mnozy za tajki z najbóle čistej wodu. Dale chwala sej bohatosć mórskeje ryby, wosebje wokoło małych a móličkich kupow. Tute su wosebje woblubowany cil dowolnikow.

Z mandźelskej smój wobzamknyłoj, zo so z dźowku do Šibenika podamoj. Zwonka regularneje sezony njeje na přibrjohu přewjele ludźi było, tak zo mějachmy při płuwanju w kristaločistej wodźe a zaběrje na přibrjohu wulke wjeselo. Blisko Šibenika je tójšto městnow z wulkimi a mjeńšimi kamjenjemi, z pěskom měšane, hdźež je přebytk wočerstwjacy. Bliske kupy turisća na mjeńšich čołmach abo wjetšej łódźi docpěja. W Šibeniku samym wabja krasne domy a twjerdźizny, so do stawiznow republiki Venedig po­dać. Wšelake muzeje, wobchody za suweněry a mnohe hosćency su dalša přičina toho, zo słuša město k najrjeńšim pućowanskim cilam po cyłej Chorwatskeje.

Archiwar Serbskeho kulturneho archiwa Měrćin Brycka storči we wobłuku swojeho dźěła na zajimawe historiske žórło wo camprowanju na žónskich póstnicach w Budyšinje:

Při camprowanju ćehnje skupina póstnicarjow dom wot domu a žada sej harujo, hudźo, spěwajo abo hrónčka přednošujo małe dariki abo přikuski (něm. Heischegang). W starych němskorěčnych žórłach pomjenuje so wony nałožk mjez druhim Semper, Zampern, Zemper(n) abo tež (nach dem) Semper/Zemper rennen. W pólšćinje eksistuje tež zapřijeće comber za podobny nałožk. A němske Zempern jako pomjenowanje tutoho nałožka namakamy na přikład tež w někotrych městach a wsach w Delnjej Łužicy, w anhaltskim regionje Stara marka abo we wjesce Dabrun južnje Wittenberga.

Potajnstwa póstniskeho časa

Freitag, 21. Februar 2025 geschrieben von:

Koslowske „Žónske ze žabjaceho hata“ (Froschteichweiber) so z połnej paru na lětušu karnewalowu sezonu přihotuja. Katja­ Rauerowa wobdźěli so mjeztym 24. raz na Kulowskich póstnicach. Milenka Rječcyna je so z njej rozmołwjała.

Přeradźiće mi, w kotrym kostimje Was lětsa wumhladamy?

K. Rauerowa: Na žadyn pad. To je a wostanje naše potajnstwo – hač do soboty. Jenož tak wjele móžu rjec: Naše kostimy maja swój raz. Smy dźiwje a chcemy so wucychnować, smy žónske ze žabjaceho hata.

Kelko žonow so w skupinje angažuja?

K. Rauerowa: Lětsa wobdźěla so 13 žonow a młodych holcow na póstniskim přećahu sobotu a róžowu póndźelu w Kulowje. W cyłku pak smy samo 16. Holca, kotraž chce so nam přizamknyć, dyrbi znajmjeńša 16 lět stara być. Lětsa je tuž prěni raz moja dźowka Anastasia pódla.

Kak so poprawom na sezonu přihotujeće?

K. Rauerowa: Zetkamy so prěni raz 11.11., potom měsačnje jónu abo dwójce, a to stajnje pola druheje čłonki našeje skupiny. To mamy składnosć na kostimach dźěłać, bjesadować a sej dobre kuski popřeć. K tomu słuša wězo tež, zo sej wotpowědnje kostimej nowe hrónčka wumyslimy. Ně, tež te wam njepřeradźu.

Chróšćan Šulerjo

Neuheiten LND