„Njewšědna bliskosć“
Sociolinguistiku zapřijeć
Marjana Domaškojc
W maćeršćinje k 25 stacijam
Po němskim, pólskim a čěskim maja nětko tež serbski awdijowy přewodnik za Wochožanski park błudźenkow
Wulkotna nalada knježeše minjenu njedźelu na serbskim kulturnym popołdnju we Łužiskim parku błudźenkow Wochozy. Něhdźe 400 přihladowarjemi zawjeselištej tam dujerska kapała Horjany a Smjerdźečanska rejwanska skupina. Swój wjeršk dožiwi tele zarjadowanje hnydom na spočatku, jako předsyda spěchowanskeho towarstwa parka Ulrich Klinkert nowy serbski awdijowy přewodnik předstaji. Za njón běchu pjenjezy ze sakskeho fondsa „Čiń sobu!“ dóstali a móžachu tak po němskej, pólskej a čěskej wersiji tež serbsku zhotowić.
Technisce funguje přewodnik tak, zo sej wotpowědnu app na swój smartfon sćehnješ. Tak móžeš hižo doma raz poskać, kotre informacije wo parku błudźenkow podawaja. „Móžno pak tež je sej při kasy Wochožanskeho parka techniski nastroj darmotnje wupožčić a so na te wašnje w serbskej rěči po parku wodźić dać“, rozłoži njedźelu sobudźěłaćerka parka Anita Schwitalla. Wona je zwoprawdźenje awdijoweho přewodnika we wjacorych rěčach hłownje na starosći měła.
Na slědach hobra Sprjewnika
Róži Domašcynej k sydomdźesaćinam
Rowjenkojo gratuluja wuznamnej serbskej basnicy k jubilejej
Wěno
w nocy to ćěsni mje w nocy
k nanej a k maćeri du
wostańtaj prošu waj‘ při mni
spěwajtaj pěsnje mi dźěsća
sama sym samotna tu
maćer mje wita hdyž dóńdu
skřiwjene porsty mje přimnu
z ramjenja ćopłotu bjeru
wobjeća huškanja su
wobspěwa nalěća kwět
sydom nan dźesatkow lět
na hubu bije jom mróz
dźěćacy zadrišći hłós
w nocy to ćěsni mje w nocy
wróćo ja doprědka du
z: Róža Domašcyna, Wróćo ja doprědka du, LND 1990, str. 17
Wosnje
z łoža piwčatoh pod žarom słónca
so snowach: pikikowar cuza kreatura
sam pišćelak mi točić poča kožu
zo mustry drjebjachu so sajo z mozow
do pěska mižolachu blěde šćežki
hač bě to rěz? hač bě to humus? juška
so wužórli a zes hrjebički łuža
w njej pluskaše a zatepi so wokač
to wokeńcy so sćahnychu před wóčko
te brune brune sutaše bjez rady
na hroch kiž z bajki sypnyła bě ruka:
nět wuběraj hdyž ze sona chceš
ćeknyć –
stej přilećałoj hołbikaj mi běłej
sej dobre do horleška wzmitej kazach
„Dźěći a knihi“
Lipsk (SN/bn). Kniha Lubiny Hajduk-Veljkovićoweje a jeje syna Branka „Dolina při rěce – Mali přećeljo“, wušła w swójskim nakładnistwje Veles Publishing, je wotnětka na platformje amazon.com na předań. Zajimcy móža sej ju jako kapsnu knihu, ebook abo słuchoknihu skazać. Tuchwilu hodźa so wudaća w jendźelšćinje, pólšćinje a španišćinje kupić, bórze tež w serbšćinje. Dalše přełožki mjez druhim w čěšćinje a finšćinje, slěduja.
Na znatych portalach, kaž na přikład Youtube a Spotify, wudawataj awtoraj prawidłownje podcasty, w kotrychž so pod hesłom „Dźěći a knihi“ nastaću a produkciji publikacijow kaž tež dalšim pedagogiskim ćežišćam wěnujetaj.
Wopomnišćo sej nětko sami digitalnje wotkryć
Budyšin (SN/CoR). Wot tohole tydźenja móžeš sej Budyske wopomnišćo na wirtuelnym wobchodźenju sam wotkrywać. 65 lět po tym zo bě statna bjezstrašnosć NDR (stasi) jastwo Budyšin II přewzała, skića tam nětko nowe přistupy k stawiznam domu. Hosćo pohibuja so jako internetni wopytowarjo w 3D-modelu jastwa a postaja sami, wo čim chcedźa so dokładnišo informować dać. Wužiwarjo nadeńdu dokumenty, fota, wideja, zwukowe natočenja a objekty, kotrež pomhaja, do časa stasi so zanurić. W srjedźišću steja transport jatych, jich wšědny dźeń a dohladowanje. W jenož pjatnaće mjeńšinach dóstanješ přehlad wo stawiznach jastwa a jeho jatych pod režimom tehdyšeje statneje strony SED.
Prěni pomnik
W Kačej Korčmje zwonka Rakec wotmě serbska studowaca młodźina 11. awgusta 1946 swoju prěnju powójnsku schadźowanku. Přitomni běchu tež zastupjerjo pólskeje a juhosłowjanskeje wojerskeje misije při Berlinskej Zwjazkarskej kontrolnej komisiji a sowjetskeje komandantury z Budyšina. Dopołdnja wotkrychu wobdźělnicy před něhdyšim knježim dworom pomnik sowjetskim a pólskim wojakam 2. ukrainskeje fronty, kotřiž běchu při wuswobodźenju našeje domizny swoje žiwjenje woprowali.
Na kwadratnym obelisku su dźakne słowa w serbskej, pólskej a ruskej rěči. Studenća a dalši ludźo běchu pjenjezy za prěni tajki pomnik po wójnje składowali. Dźěle obeliska buchu pozdźišo do Budyskeho Serbskeho muzeja přewjezene. Schadźowanka skónči so wječor z předstajenjom hry Marje Kubašec „Chodojta“ pod hołym njebjom. Dźiwadźelnicy Chróšćanskeje skupiny su kruch pod nawodom Pawoła Kmjeća něhdźe tysac přihladowarjam předstajili.
Přispomnjenje: Twórba Marje Kubašec měješe tež swoju prapremjeru na schadźowance – na jubilejnej połstatej w lěće 1925. Mikławš Krawc
Zahajensku a kónčnu scenu za pop-operu nawjerćeli
Chrósćicy/Budyšin (SN/JaW). Horca faza přihotow na předstajenje serbskeje pop- opery „Carpe noctem – njeskónčna nóc“ je zaběžała. To zdźěli zamołwity za wuměłstwowe prašenja Syman Hejduška.
Tak su wčera předpředań kartkow za operu zahajili. Za cyłkownje štyri předstajenja wot 10. do 13. septembra w Chróšćanskej wjacezaměrowej hali „Jednota“ móža sej zajimcy zastupne lisćiki pola časnikarja Jürgena Njeka w Chrósćicach a w Budyskej Serbskej kulturnej informaciji wobstarać. „Kartki sej kupić pak je tež internetnje pola poskićowarja eventim móžno“, informowaše wčera zamołwity za zjawnostne dźěło projekta popoweje opery, kotruž přihotuje skupina Trio a kumple zhromadnje ze Serbskim młodźinskim towarstwom Pawk, Stanisław Wowčer. Lisćiki płaća 12,50 do 17 eurow.
