Z wudaća: srjeda, 21 awgusta 2019

Britam při brexiće přećelnje kiwać chcedźa Nižozemjenjo 31. oktobra na tamnym brjohu Sewjerneho morja. Tón dźeń chce Wulka Britaniska Europsku uniju doskónčnje wopušćić. Za „brexit-party“ w kupanišću Wijk aan Zee njedaloko Amsterdama je dotal 54 000 ludźi zajim signalizowało. „Ma to rjane rozžohnowanje z dobrym přećelom być, kiž so na napjaty, ale snano nic wosebje mudry dyrdomdej podawa“, iniciatorojo zdźěleja.

Ze złamanej prědnjej wósku a skóncowanymi wobručemi je wopity šofer wosoboweho awta 14 kilometrow daloko jěł. 33lětny bě w sewjerorynsko-westfalskim Wipperfürthu do wjacorych mjeńšich štomow zrazył. Při tym so prědnja wóska złama a wobruče so puknychu. Policija jeho zadźerža, po tym zo je ju druhi šofer wo dospołnje skóncowanym awće informował, kotrež bě jemu napřećo přijěło.

Zachować serbsku rěč wopřijima druhdy tež wobłuki, na kotrež w prěnim wokomiku snano njemyslimy. Jedyn tajki je ćišćane bohatstwo Hórnikoweje knihownje, zaměstnjeneje w Praskim Serbskim seminarje. Sćěhi katastrofalneje wulkeje wody lěta 2002 přeco hišće tomu zadźěwaja, zo je tehdy wobškodźeny knižny wobstatk sławneho zarjadnišća wužiwarjam w restawrowanej formje znowa k dispoziciji. Hdyž je Sakska Domowinje jako mějićelce Hórnikoweje knihownje wčera spěchowanske srědki 80 000 eurow přewostajiła, je to dalši kamušk w jeje podpěranskim mozaiku na dobro našeje maćeršćiny. Dokelž­ swobodny stat w Serbskim seminarje tež swój kontaktny běrow w Praze wudźeržuje, mam wčera na městnje wot statneho ministra Olivera Schenka přepodaty šek zdobom za akt susodneje pomocy. Symješko saksko-serbsko-čěskeje zhroma­dnosće, kotrež bě Stanisław Tilich swój čas jako ministerski prezident wusył, dale schadźa. Axel Arlt

Choćebuz (dpa/SN). Suchota pohórnistwowe jězory na juhu Braniborskeje chětro poćežuje. Po trochowanju knježerstwa budźe tam wuparjenje wody přichodne lěta wo dwaceći procentow přiběrać. To wujewja małe naprašowanje braniborskich Zelenych.

Tuchwilu wuchadźeja zamołwići z lětneho wuparjenja 2,97 kubiknych metrow wody na sekundu po cyłkownej, něhdźe 12 500 hektarow wulkej přestrjeni jězorow. Po kóncu wudobywanja brunicy ma to 15 000 hektarow być. Potom budźe wuparjenje wody 3,57 kubiknych metrow na sekundu wučinjeć. „W tym zwisku je njerozumne, čehodla přeco hišće žadyn koncept za wobhospodarjenje łužiskich jězorow njepředleži“, kritizowaše minjeny štwórtk wobswětopolitiski rěčnik frakcije Zelenych w Braniborskim krajnym sejmje Benjamin Raschke.

Hižo měsacy ćerpi Łužica pod ekstremnej suchotu, a połoženje rěkow je jara napjate. W dwutydźenskim rytmusu schadźuje so tuž skupina fachowcow, kotřiž połoženje wokoło wody posudźuja. Přichodnje budźe trjeba, wodu za Sprjewju a biosferowy rezerwat Błóta składować.

Módry dźiwadłowy ćah „Poslednja drohoćinka“ je minjeny tydźeń ze Złeho Komorowa na Choćebuske industrijne dwórnišćo dojěł. Poprawom chcychu ćah na hłownym dwórnišću wotstajić. Tam pak njemějachu twarskich naprawow dla žane kolije swobodne. Pućowacy dźiwadłowy projekt je přinošk k lětušim 11. dźiwadłowym dnjam wuchodneje wotnožki Němskeho jewišćoweho towarstwa. W ćahu pokazuja insce­naciju „Suweněr 1870 – Theodor Fontane jako wójnski jaty na Oléron“. Tak chcedźa na wójnsku jatbu Fontany na atlantiskej kupje Oléron dopominać, zwjazujo rekwizity a stawiznički z dźensnišim kontekstom. Foto: Michael Helbig

Praha (ČŽ/K/SN). Zakładnych družin žita nažnjachu čěscy ratarjo lětsa wosom procentow wjace hač loni, tak zo je wunošk na 6,988 milionow tonow rozrostł. To wuchadźa z datow Čěskeho statistiskeho zarjada. Po wudawanju Agrarneje komory Čěskeje republiki orientuja so burja suchoty dla přiběrajcy na nazymske družiny. Jenož rěpika su lětsa 15,5 procentow mjenje domchowali hač loni, namłóćiwši 1,194 mio. tonow. Pola maka wočakuja wuslědk něhdźe 24 000 tonow, štož je dwójce telko kaž lěta 2018. Nahladny přibytk wšak ratarjo docpěchu, zo plahowachu mak na wjele wjetšej płoninje hač zašłe lěta, lubjo sej z podróšeneho maka wyše dochody. Lětuše wunoški trejdy hódnoći Agrarna komora ČR cyłkownje jako přerězne. Pola nalětnjeje pšeńcy wučinja pak minus porno zašłym lětam 40 procentow. Nawodny sobudźěłaćer Agrarneje komory ČR Jan Doležal buram tuž poruča přeńć dale bóle k nazymskemu wusywej. Porosty zamóža nazymsku a zymsku włóžnotu lěpje zwužitkować, kotrejež je porno nalětnjej stajnje dosć. Stabilne wunoški ječmjenja su nic naposledk w zajimje piwarnjow a słodarnjow.

Krajny sejm je 3. julija Druhi plan naprawow Sakskeho statneho knježerstwa k pozbudźowanju a wožiwjenju nałožowanja serbskeje rěče wobzamknył. Kak chceće ze swojej stronu k zwoprawdźenju plana přinošować, kotre nadawki sće sej w naležnosći dali?

Katja Meier Zwjazk 90/ZeleniRico ­Gebhardt ­Lěwica

Martin ­Dulig ­

SPD

Holger ­Zastrow FDP

Michael Kretsch­mer

CDU

Jörg Urban AfD

Swobodni wolerjo w Sakskej podpěruja swójske prócowanja, kaž projekt Witaj, serbskorěčnu wučbu a dźěławosć Serbskeho instituta. Pozitiwnje smy tež studiju SMiLE před něšto měsacami na wědomje brali. Prawa bě něhdy kročel, hibanju awtochtonych ludow Europy so přizamknyć – w Europje su wone ludy sedmina wobydlerstwa.

Fota: z wólbneho materiala kandidatow

Tule předstajace so wosoby prócuja so za demokratiske strony wo direktny mandat we wólbnym wokrjesu 56, Budyšin 5 – mjez druhim Budyšin, Wóspork, Dobruša-Huska, Wulka Dubrawa, Bukecy, Kubšicy a Malešecy

1Měła Sakska serbsku rěč w zjawnosći sylnišo spěchować a hdyž haj, z čim na přikład?

2Kak hódnoćiće tuchwilne wuwiće nastupajo strukturnu změnu we Łužicy?

3Kak stejiće k planowanemu kón­cej zmilinjenja brunicy w Němskej a specielnje we Łužicy?

4W Braniborskej su wučbu serbšći­ny na šulach ewaluěrowali. Měli to tež w Sakskej činić na čo měli při tym dźiwać?

1Wažne je, zo sami dopóznajemy, kak drohotne je našu maćeršćinu zachować. Swobodny stat Sakska ma šulsku wučbu z wjetšej ličbu wučerjow zaručić. Trjebamy dale podpěru za nałožowanje rěče w medijach. Wažne su zdobom nowe impulsy za Witaj-koncept. Trjebamy nuznje serbsku rěčnu šulu za wučerjow, kubłarjow a pozdźišo tež za dalšich zajimcow.

2Myslu sej, zo su Serbja do diskusije wo naprawach derje zapřijeći. Nětko budźe wažne mocy za jich zwoprawdźenje nałožić. Za trěbne tohorunja mam, hospodarske naroki a nadawki k zdźer­ženju našeho ludu, kaž na přikład Centrum za rewitalizaciju serbskeje rěče, spěšnje zwoprawdźić. Tež wutwar infrastruktury je za Łužicu jara wažny krok w strukturnej změnje.

3Mi je wažne wotbagrowanje našeje domizny skónčić. Trjebamy jasne signale za nowe dźěłowe městna. Přichodne lěta ma we Łužicy 10 000 nowych industrijnych dźěłowych městnow nastać, štož dyrbi zwjazkowe knježerstwo zaručić. Při wšěch naprawach za škit klimy­, kotrež budu w přichodźe trěbne, pak njesměmy milinu podróšić a to ludnosći nabrěmjenić.

1Na kóždy pad, to wuchadźa hižo z wustawy. Nimo toho je UNESCO serb­šćinu jako wohroženu rěč zastopnjowała. Ze spě­chowanjom w zjawnosći stupa jeje prestiž, a młoda serbska generacija spó­znawa, zo njeje to jenož rěč „za doma a zahrodku“. Zdobom spóznawa němskorěčne woby­dlerstwo, zo leži perspektiwa Łužicy w serbsko-němskej runoprawosći. Dobry srědk je institucionelna serbska rěčna šula!

2Za Serbow bě strukturna změna spočatnje nadźijepołna: Někotre ćeže, zwisowace z hórnistwom, su w dokumentach naličene. Naše projekty su tež wobstatk wot Sakskeje a Braniborskeje zapodatych lisćin. Diskusiju, wobmjezować spěchowanje na „krute stejnišćowe faktory“, mamy z ofensiwu wo narunanje za přez hórnistwo zničene rěčne a kulturne rumy wotwobarać.

1Bych rozšěrjenje dwurěčneho popisanja na sakskich zarjadach a institucijach podpěrał. Dwurěčny napis na Sakskim krajnym sejmje bě dobra kročel do pra­weho směra. Popisanje dwurěčnych wjesnych taflow móhli tež tak zeskutkownić, zo je serbske pismo němskemu tež po wulkosći runohódne. Skónčnje njeměli serbsku rěč a kulturu jeno šulerjam poskićeć, ale tež přistajenym stata a komunow.

2Strukturna změna je wulke wužadanje, ale tež wulka šansa za Łužicu. Kaž tuchwilu wupada, dóstanje Łužica nowu infrastrukturu za wobchad kaž tež za wuměnu datow, kotraž předewšěm wsy wušo wjaza a tak atraktiwnosć jako bydlenska a žiwjenska krajina powjetša. Zdobom trjebamy zarjady, slědźenišća a wysoke šule we Łužicy. Měli struktur­nu změnu tohorunja mjezy překročejo wobhladować. Serbšćina ma tu přidatnu funkciju: Móže móst k našim susodam być, móže rěčne barjery wottwarjeć a spočatk zhromadnych rěčespytnych slědźenjow być.