Z wudaća: srjeda, 29 měrca 2023

Vilnius (dpa/SN). Baltiski kraj EU a sobustaw NATO Litawska chce swoje wójsko lěpje wuhotować a chce za to 753 milionow eurow wudać. To zdźěli wčera zakitowanske ministerstwo we Vilniusu. Tak chce litawske knježerstwo systemy za powětrowe zakitowanje, taktiske nošne a mobilne elektroniske bojowe systemy, truty kaž tež pistole a mašinske třělby kupić. Nimo toho su tež zhromadne inwesticije ze susodnymaj baltiskimaj krajomaj Estiska a Litawska předwidźane. Zhromadnje chcedźa wone wojerske kmanosće na wuchodźe NATO skrućić.

Litawska mjezuje na rusku eksklawu Kaliningrad kaž tež Rusku a Běłorusku. Baltiske kraje měnja, zo wójna w Ukrainje narodnu wěstotu wohrožuje. Litawska je tuž wudawki za wójsko masiwnje zwyšiła. Tak ma knježerstwo za lětsa zakitowanske wudawki we wobjimje nimale 1,8 miliardow eurow předwidźane, štož je 2,52 procentaj nutřkokrajneho bruttoprodukta.

Berlin (dpa/SN). Zwjazkowy minister za dźěło Hubertus Heil (SPD) je wuslědki koaliciskeho wuběrka SPD, Zelenych a FDP zakitował. Dźe wo to, kak móhła Němska jako ludowe hospodarstwo ze swojej sylnej industriju hač do lěta 2045 klimje napřećo neutralna być, rjekny wón dźensa w rozhłosu. „To je dobry paket, zo by Němska hospodarsce sylna wostała a energijowu změnu zmištrowała.“ Heil naliči w tym zwisku mjez druhim wutwar infrastruktury a wobnowjomnych energijow.

Amplowe knježerstwo chce nětko tež něhdźe 140 twarskich projektow na awtodróhach spěchować. Při tym dźe wo to, planowanja pospěšić a mjez druhim tež dodźeržane mosty ponowić. Tež do železniskeje infrastruktury chcedźa masiwnje inwestować, Heil připowědźi.

Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej

Praha. Ukraina chce po informacijach zastupowaceho wonkowneho ministra Jewhena Perebyjnisa lětsa w decembru jednanja wo zastupje do Europskeje unije zahajić. Miloš Vystrčil, předsyda senata čěskeho parlamenta, je wo tym přeswědčeny, zo dopomha konferenca parlamentowych prezidentow EU a kandidatnych krajow, kotraž wotměje so za měsac w Praze, wuspěšnemu zastupej. To zdźělištaj Vystrčil a Perebyjnis, kiž dźěłaše wjacore lěta jako ukrainski wulko­pósłanc w Praze, pjatk po zetkanju hornjeje komory čěskeho parlamenta. Poli­tikarjej dojednaštaj so tež na čłonstwo NATO, kotrež slubichu Ukrainje hižo lěta 2008 na wjerškowym zetkanju trans­atlantiskeje koalicije w Bukaresće. Pe­rebyjnis ma je za najwažnišu wěstotnu garantiju za swój kraj. Tych, kiž měnja, zo tajke čłonstwo žadyn woznam nima, by zastupowacy wonkowny minister rady do Bachmuta přeprosył, zo móhli so tam přeswědčić što so stanje, hdyž kraj w NATO zastupjeny njeje.

Zajimujeće so za Europsku chartu regionalnych abo mjeńšinowych rěčow? Ja tež nic. Tajke dokumenty hižo po stilu ničo za normalnych ludźi njejsu. Najebać to płaći: Derje, zo smy w nowej Europje žiwi, w kotrejž tež ludy kaž Serbja swoje zaručene městno maja. A štož k tomu słuša, steji na přikład w tutej charće, a njech je dosć kompetentnych serbskich fachowcow kaž Měto Nowak w braniborskim knježer­stwje, kotřiž tute potenciale wotkrywaja.

Naš nadawk jako lud pak wostawa, zjawnje wo tym rěčeć, što nam wosebje na wutrobje leži: Wjele ludźom je wažne, zo bychu so wučomnicy z podpěru statneho wukubłanskeho systema w serbskim fachowym słowoskładźe swojeho rjemjesła wukmanić móhli. To by tež lokalnym rěčnym rumam tyło; njedźiwajcy toho maja to dotal jeničce serbscy předewza­ćeljo sami na starosći. Wo tym pak so politisce mjenje rěči hač wo teoretiskim serbowanju na sudnistwje. Trjebamy nowe praktiske priority. Marcel Brauman

Podstupim (dpa/SN). Tarifowe jednanje zjawneje słužby mjez dźěłodawarjemi a zastupjerjemi dźěłopřijimarjow dźensa w Podstupimje kónča. Třeće jednanske koło stej stronje zawčerawšim zahajiłoj – dotal pak bjez wuslědka. Jelizo tomu tak wostanje, dyrbjeli čłonojo wothłosować, hač chcedźa dale stawkować. Přiwšěm móhło tež k wujednanju dóńć. Zdobom je štwórte jednanske koło móžne. Jelizo so stronje dojednatej, njebudźe ­dalšich stawkow. W minjenych tydźenjach su sobudźěłaćerjo zjawneje słužby wjacekróć wuraznje na žadanja skedźbnili.

Karlsruhe (dpa/SN). Schufa chce w přichodźe jenož šěsć měsacow daty wotzamknjenych priwatnych insolwencow składować. Pozadk toho su sudniske jednanja. Tak su so prawa datoweho škita wot meje 2018 po cyłej Europje přiměrili. Tohodla njesmědźa so daty poprawom hižo dlěje składować. Dotal je Schufa informacije wo potrjechenych wotzamknjenych priwatnych insolwencow tři lěta składowało.

Wčera rano je zwjazkowe sudnistwo w Karlsruhe wozjewiło, zo wočaknu rozsud Europskeho sudnistwa, dokelž tam wo dwěmaj podobnymaj padomaj jednaja. Kaž sudnicy w Karlsruhe měnja, zo chcedźa wěstotu přetrjebarjow zaručić. Za potrjechene priwatne wosoby je zapisk pola Schufa na škodu, wšako je to dopokaz za to, zo su abo běchu zadołženi. Z priwatnej insolwencu móža ludźo swój dołh wotbyć, štož je wězo z krutymi postajenjemi zwjazane, kotrež dyrbja ­dodźeržeć. Na kóncu procesa so dołh takrjec šmórnje. Daty potrjechenych so wotnětka jenož šěsć měsacow składuja.

Hižo w měrcu je zamołwity generalny prawiznik Europskeho sudnistwa signalizował, zo njeměli so daty w Němskej tak dołho składować.

Domowinskemu žiwjenju w měsće ­Budyšinje bě w rozprawje předsydstwa na hłownej a wólbnej zhromadźiznje župy „Jan Arnošt Smoler“ minjenu ­sobotu w tudyšim Serbskim domje cyły wotrězk wěnowany.

Budyšin (SN/at). Generaciski problem Domowinskich skupin, kotrež na teritoriju města Budyšina skutkuja, je wočiwidny. Wopisowanje struchłeho połoženja nowe njeje. Tři skupiny po słowach nowowuzwoleneje županki Leńki Thomasoweje „hišće wobsteja, ale aktiwna je jenož hišće Domowinska skupina 3“. Jeje areal běše prěnjotnje wuchodne předměsto z Brechtowej a Becherowej. Tam so skupinske předsydstwo pod nawodom Měrćina Wornarja najebać postupjenu starobu njemało akterkow a akterow „prawi­dłownje schadźuje, zhromadne wulěty a zhromadźizny přewjeduje“, přitomni na hłownej zhromadźiznje zhonichu.

Nakupowansku njedźelu z kołbaskowymi wikami je minjenu njedźelu wjele ludźi w Kamjencu dožiwiło. Za dźěći su ­wosebitu hru z napodobnjenymi Kamjenskimi kołbaskami přihotowali. Nimo tójšto dalšich kulinariskich wosebitosćow ­poskićowachu tohorunja serbski dener. Foto: Anne Hasselbach

Njedawno bě w internaće Serbskeho gymnazija ruski wječor „Maslenica“. Tradicionalny ruski swjedźenski tydźeń předstaji nam asistentka za cuze rěče na gymnaziju Anastasia Artemova. „Maslenica“ pochadźa wot ruskeho słowa maslo, štož přełožene butra rěka. Jedna so potajkim wo butrowy tydźeń. Swjedźeń wotměwa so kóžde lěto kónc zymy. Wažnu rólu hraja na wšěch dnjach plincy, ­kotrež symbolizuja słónco. Při tym je wažne, wjele złoćanych plincow napjec a zjěsć. Kelkož plincow, telko słónčnych dnjow přichodne lěto změješ.

Pódla gratownje so paliło

Wojerecy. Kólnja je so předwčerawšim popołdnju na Rathenauwowej we Wo­jerecach paliła. Při tym jednaše so wo pódlanske twarjenje tamnišeje dobrowólneje wohnjoweje wobory. Wohnjowi wobornicy mějachu tuž jara krótki puć a płomjenja spěšnje podusychu. Při­wšěm nasta něhdźe 5 000 eurow škody. Dokelž njemóžachu wuzamknyć, zo jedna so wo zapalerstwo, dyrbješe sej fachowc po hašenju kólnju bliže wobhladać. Što mějachu wobornicy w pódlanskim twarjenju składowane, znate njeje.