Z wudaća: srjeda, 13 septembera 2023

Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej

Praha. 215 krónow (8,90 eurow) měsačnje, to rěka 35 krónow (1,50 eurow) wjace, chce čěske knježerstwo wot lěta 2025 za posłužby Čěskeho rozhłosa měć. To pak njeje jenička změna. Po předstawach ministra kultury Martina Baxy maja tež wužiwarjo šmóratka a tabletowych kompjuterow swoju móšnju třasć. Je mje­nujcy móžno, z tutymi nastrojemi ­wu­syłanja zjawnoprawniskich medijow sćěhować. Schwali-li parlament nowelu zakonja w přichodnych dnjach, změje ­Čěska telewizija měsačnje 1,5 miliardow krónow (62 milionow eurow) wjace, a tež Čěski rozhłós móže z plusom 600 milionow krónow (24,8 milionow eurow) ličić. René Zavoral, šef Čěskeho rozhłosa, je z planami knježerstwa jara spokojom. „Smy pokazani na wyše popłatki, dokelž chcemy wysoki niwow našeho dźěła zdźeržeć. Nimo toho njejsmy za čas zašłych 15 lět rozhłosowe popłatki zwyšili“, praji nowinarjam zašły kónc tydźenja w Praze. Opozicija njeje z nowelu zakonja přezjedna. Aleš Juchelka, zapósłanc strony ANO, namjetuje, zjawnoprawniske medije ze statneho budgeta financować.

W artiklu 5 našeho zakładneho zakonja je prawo na swobodny wuraz měnjenja zakótwjene. Zo njeje wułožowanje tutoho artikla za sudnikow runje dźensa, w časach kompleksnych hospodarsko-politiskich problemow žana lochka naležnosć, to pokazuje pad 36lětneje Wjelećanki. Wona bu wot hamtskeho sudnistwa wužiwanja Z-symbola dla zasudźena, druha instanca – krajne sudnistwo – pak je zasudźenje nětko zaso zběhnyło. Pismik „Z“ je znamjo ruskich ­jednotkow, we złóstniskej wójnje přećiwo Ukrainje. W prěnim wokomiku wšak wusud iritěruje. Pokaza pak tež: Justica w našim staće je njewotwisna. Sudnicy njejsu so ani wot fakta, zo zasudźena ze scenu reichsbürgerow sympatizuje ani wot powšitkowneje statneje doktriny wobwliwować dali, ale su wosobinske prawo jednotliwca sylnili. To je demokratija w najlěpšim zmysle! A poprawom dyrbjał wusud tež runje tych přeswědčić, kotřiž na našej demokratiji dwěluja a to kóždu póndźelu znowa na demonstracijach zwuraznjeja. Abo? Milan Pawlik

Dźensa před sto lětami, 13. požnjenca 1923, narodźi so we Wuježku pola Wós­porka Arnošt Kowar do serbskeje ewangelskeje ratarskeje swójby. Po wójnje sta so z přistajenym měšćanskeho zarjadnistwa w Lubiju. Čestnohamtsce bě Arnošt Kowar tehdy městopředsyda Domo­winskeje skupiny Lubij ze 120 čłonami. W nalěću 1948 nawabištaj Pawoł Nedo a Božidar Dobrucki jeho za sobudźěło hakle w meji wutworjeneho Serbskeho zarjada po schwalenju Serbskeho zakonja přez Sakski krajny sejm. Kowar je Dom za serbske ludowe wuměłstwo sobu wutworił. W lěće 1958 so wón hłownje sobu zasadźowaše za akciju „My smy tak bohaći“, kotruž bě Domowina do žiwjenja zwołała. Wón a dalši Domowinjenjo zběrachu rědke eksponaty našeje materielneje kultury. Zdobom zapisowachu a natočichu na zynkopask dopomnjenki staršich Serbow wo nałožkach, tradicijach a wjesnych swjedźenjach.

Straßbourg (dpa/SN). Europska unija ­zahaja přepytowanja statneje podpěry Chiny za twarcow elektroawtow dla. „Płaćizna tutych awtow je hoberskich statnych subwencijow dla kumštnje znižena, tole zawinuje skomolenja europskich wikow“, rjekny prezidentka komisije Europskeje unije Ursula von der Leyen dźensa w Europskim parlamenće w Straßbourgu. To njeje akceptabelne. Swětowe wiki su wot tunich chinskich elektroawtow tuchwilu „zapławjene“, wona rjekny.

Přepytowanja subwencijow dla móža mjez druhim k tomu wjesć, zo žadaja sej přichodnje chłostanske cła na tute awta. Tuchwilu we wjacorych hospodarskich wobłukach na tym dźěłaja, wotwisnosć EU wot statow kaž Chiny znižić a domoródne předewzaća podpěrować. W měrcu bě komisija EU naćisk zakonja k zastaranju ze surowiznami předstajiła. Z nim chcedźa zaručić, zo njewostanje EU pola wažnych surowiznow wjace wot jednotliwych krajow kaž Chiny wotwisna. Europa je hospodarskemu wubědźowanju a dobrym stykam k Chinje wotewrjena, von der Leyen potwjerdźi. „Dyrbimy pak so njefairnemu zadźerženju wobarać.“

Štóž bě minjene dny rano sčasom z awtom abo kolesom na dźěło po puću, je při schadźenju słónca rjane wokomiki dožiwił, hdyž so jaskrawje za horicontom do wyšiny zběhny. Tež naš fotograf nochcyše přirodny spektakl skomdźić a je ­blisko Baćonja tónle motiw zapopadnył. Foto: Feliks Haza

Runje hakle je Stróža w Malešanskej gmejnje wulke wiki přirody dožiwiła, to žno na podobne zarjadowanje ­přeprošuja. We Łazu pak su nazymske wiki kaž wjesny swjedźeń.

Łaz (AK/SN). Tójšto pilnych pomocnikow přihotuja tuchwilu Łazowske nazymske wiki. Pólna kuchnja dyrbi so rjedźić. „Wot pjatka připołdnja krajemy, bělimy a warimy“, měni čłon předsydstwa domizniskeho a kulturneho towarstwa ­Gerald Tronnier hladajo na 18. Łazowske nazymske wiki, kotrež wotměja wot 15. do 17. septembra w tamnišim parku. 20 kilogramow běrnow, 30 kg hrocha, 27 kg mjasa, pjeć kg połća, k tomu cyble, morcheje, porej a korjeniny wunjesu něhdźe 400 porcijow. Hrochowa poliwka je z krutym wobstatkom nazymskich wikow.

Čiła diskusija wo popłatku za Njeswačansku pěstowarnju

Njeswačidło (JK/SN). Kaž w mnohich dalšich gmejnach předleži tež w Njeswačanskej tučasnje wotličenje zawodowych kóštow nošerjow dźěćacych dnjowych přebywanišćow za lěto 2022. Tute kóšty su wuchadźišćo a zakład za wobličenje staršiskeho popłatka. Zakonjedawar drje podawa wěsty ramik, w kotrymž smědźa so přinoški cyłkowne kóšty wobkedź­bujo podźělnje wobličić, wo poprawnej sumje pak rozsudźa gmejny same.

Budyšin. Jězdźidłowe přizjewjernje Budyskeho wokrjesa w Budyšinje, Kamjencu a Wojerecach tuchwilu nowy serwis online-přizjewjenja awtow a dalšich jězdźidłow poskićeć njemóža. Kaž krajnoradny zarjad zdźěli, je k techniskim ­problemam dóšło. Doniž wone wot­stronjene njebudu, hodźa so slědowace posłužby jenož w přizjewjernjach z wu­činjenym terminom přewjesć: nowe přizjewjenje, přepisanje, znowapřizjewjenje, wotzjewjenje a změna adresy.

Zawinowarja hišće lepili

Wojerecy. Na křižowanišću na Grodkowskej šoseji we Wojerecach je wodźer nakładneho awta póndźelu dopołdnja wotboka do Mitsubishija zajěł, kiž chcyše naprawo wotbočić. Přiwšěm pólski šofer Lkw-ja dale jědźeše a so wo zražku njestaraše. Tuž 72lětny wodźer Mitsubi­shija za nakładnym awtom jědźeše a po puću policiju informowaše. Zastojnicy móžachu nakładne awto skónčnje na Drježdźanskej dróze zadźeržeć a wodźerja z podawkom konfrontować. Dohromady nasta něhdźe 5 000 eurow škody.

Radwor (SN). Za swój projekt „Socialne městna“ ma Radworske Dwórnišćo inkluzije nowych přistajenych. Jěwa-Marja Chěžcyna je tam tele dny Sophie Florian a Marlen Bräuer kaž tež projektowu koordinatorku Stephanie Anders powitała. Wutworić chcedźa kreatiwne, kulturne, hudźbne a kubłanske poskitki, kotrež najwšelakoriše zajimy wobkedźbuja. Tydźensce planuja dwě zarjadowani. Wot wčerawšeho poskića stajnje wutoru zetkanišćo za staršich z dźěćimi. Mjeztym zo sej dźěći zhromadnje hrajkaja, móža sej starši swoje nazhonjenja nastupajo kubłanje a dalše wobłuki wuměnjeć. Prašenja a/abo mysle móža zajimcy pak z mailku na pak telefonisce pod čo. 01523 1660955 sposrědkować.