Budyske fararki su wosebity pad
Budyske ewangelske wosady swjeća 6. nowembra 50. róčnicu ordinacije žonow sakskeje krajneje cyrkwje. Cordula Ratajczakowa je so rozmołwjała z fararku Budyskeje wosady swj. Pětra dr. Corneliju von Ruthendorf-Przewoski, kotraž swjedźeń organizuje.
Čehodla su stawizny fararkow tu wažne?
C. Ruthendorf-Przewoski: Porno tamnym ma Sakska ewangelska krajna cyrkej najmjenje ordinowanych žonow, je jich jenož 20 do 25 procentow. W Budyšinje je tomu cyle hinak, je to wosebity pad. Tule žony hižo 50 lět z klětki prěduja, a to bjez přetorhnjenja. Njeznaju w Sakskej žanu druhu wosadu, hdźež je tajka wobstajnosć fararkow. Zwoprawdźiło je so wobzamknjenje synody tehdy we wosobje Christiny Seele, kotraž bě hižo 1953 wikarka w Budyšinje. 1966 bu wona ordinowana a wot lěta 1967 skutkowaše tule jako fararka. Christine Seele je wobraz žonow na klětce tu raznje wobwliwowała. Slědowałoj stej ju fararka Gabriele Pappai a Claudia Scharschmidt. Dźensa skutkuja štyri fararki w Budyšinje.
Kak chceće ludźom jubilej zbližić?
Předstaja wotewrjeny proces
Z jónkrótnej zhromadnej akciju spominaja někotre dźiwadła pjatk, 4. nowembra na 5. róčnicu wotkryća dźesaćlětneje mordarskeje serije přez nacionalsocialistisku trójku NSU. Nimo Nürnbergskeho, Kamjeničanskeho, Zwickauskeho a Jenaskeho jewišća wobdźěli so tež Budyske NSLDź na sceniskim čitanju „Wotewrjeny proces“ ze sudniskich protokolow. Cordula Ratajczakowa je so z intendantom Lutzom Hillmannom rozmołwjała.
Budyšin njeje direktnje wot złóstnistwow NSU potrjecheny. Čehodla so NSLDź přiwšěm na akciji wobdźěli?
L. Hillmann: W medijowym rozprawnistwje bu Budyšin w minjenym času njedobrowólnje mjenowany, a to nic runjewon pozitiwnje. Dźe-li wo prawicarski terorizm po cyłej Němskej, dyrbi sprjewine město kedźbliwe być. Chcemy z akciju pokazać, zo njejsu tule jenož prawemu lěhwu přichileni. Su tu tež přistojni ludźo, kotřiž hinak mysla a jednaja. Budyšin njesmě so stać ze synonymom za prawicarstwo. Chcemy tuž jako dźiwadło znamjo do hinašeho směra sadźić.
Kak so akcija pjatk wječor wotměje?
Rozrisanje bórze namakać
Sakske zastupnistwa wučerjow hotuja so na dalše stawki. Milenka Rječcyna je so z předsydku Dźěłarnistwa kubłanje a wědomosć Sakskeje (GEW) Ursulu-Marlen Kruse rozmołwjała.
Sakske knježerstwo njeje so dotal na plan naprawow k zawěsćenju wučerjow na šulach dojednać móhło. Sće z tym poprawom hižo do jednanjow ličiła?
U.-M. Kruse: Přiznawam, zo sym to wočakowała. Sprěnja, dokelž wěm, kak njepohibliwej stej wot CDU nawjedowanej ministerstwje za kultus kaž tež za financy, a zdruha, dokelž matej wonej dimensiji problemow wotpowědować. Za to trjebatej trochu wjace chwile. Zamołwići maja na ličby a na tarifowe móžnosće hladać. Je nimale njemóžno, zo po třoch měsacach a jědnaće tarifowych kołach w běhu dweju abo třoch dnjow rozrisanje namakamy. Njejsym z tym ličiła.
Smy słyšeli, zo je dalši wuradźowanski čas w koaliciji trěbny. Na čim mjez SPD a CDU klaca?
Na kulturje njelutować
Gmejna Njebjelčicy je znata jako jara hibićiwa komuna. Kajke kulturne žiwjenje w njej knježi, za tym je so Alfons Wićaz tamnišeho wjesnjanostu Tomaša Čornaka (CDU) woprašał.
Što su we Wašej gmejnje na kulturnym polu wosebite stołpy?
T. Čornak: W našich pjeć wjesnych dźělach mamy domizniske towarstwa, kotrež staraja so wo kulturne žiwjenje. Najwjetše su sportowa jednotka z jara dobrym dźěłom za młodźinu a dźěćinu, karnewalowe towarstwo a towarstwo Kamjenjak. Wone stara so wo Miłočansku skału. Za nje pytamy dalšich ludźi a partnerow za sobudźěło, zo bychmy móhli lětnje so wotměwace rězbarske dźěłarnički přewjesć a při skale dalše zarjadowanja organizować. Wažny stołp je tež wosada ze swojim bujnym kulturnym žiwjenjom. Prócujemy so tež, k nam přićehnjene młode swójby do kulturneho žiwjenja zapřijeć. Hladamy konsekwentnje na to, zo so serbska rěč w gmejnskim zarjedźe nałožuje, tež při kulturnych programach. Wšitke přeprošenja našeje gmejny su dwurěčne.
Mnohe gmejny nimaja hižo biblioteku, Njebjelčanska pak ju ma. Čehodla?
Styki muzejow dale wuwiwać
Dźensa a jutře wotměwa so w Torgelowje a Szeczinje nadregionalne zetkanje zastupjerjow słowjanskich muzejow. Tež Serbja su wobdźěleni, mjez nimi referent Domowiny za kulturne naležnosće a wukraj Clemens Škoda. Janek Wowčer je so z nim rozmołwjał.
Što mamy sej pod zetkanjom předstajić?
C. Škoda: Je to zetkanje muzejownikow, kotřiž zaběraja so ze słowjanskimi stawiznami w Němskej. Loni bě prěnje w Lüchowje. Tam běchu so wobdźělnicy dojednali, dalše zetkanja přewjedować. Domowina je do toho zapřijata, wšako zastupuje wona jako rěčnica Serbow takrjec „žiwu słowjanskosć“ w Němskej. Zdobom so wo to prócujemy, wědomje zajim za słowjansku kulturu tež zwonka Łužicy budźić. Prěnjotnje wšak su fachowcy našich serbskich a łužiskich muzejow prašeni. Tohodla staj tež Werner Měškank z Choćebuskeho a Měrćin Brycka z Budyskeho Serbskeho muzeja pódla.
Što su ćežišća zetkanja, wo čim chcyli so z dalšimi wobdźělnikami dorozumić?
Štó chce z Tomašom warić?
Pod hesłom „Warimy z Tomašom“ ma hišće tónle měsac w Ludowym nakładnistwje Domowina prěnja kniha Tomaša Lukaša wuńć. Cordula Ratajczakowa je so z šefkucharjom Budyskeho hosćenca „Wjelbik“ rozmołwjała.
Hižo šěsć lět pisaće za dźěćacy časopis Płomjo měsačnu seriju wo warjenju. Što Was k tomu wabi?
T. Lukaš: Tehdy bě mje šefredaktor Płomjenja Pětr Šołta narěčał, hač móhł sej tajku seriju předstajić. Připadnje narodźi so tehdy tež naša dźowka Matilda. Mi je jara wažne, zo njewarja dźěći jenož z hotowymi produktami, ale zo woni tež nazhonja, kak je dźěłaš – nudle na přikład. Chcu z nimi takrjec wot zakłada započeć. K tomu tež słuša, sej to wuwědomić, štož je so dźensa, hdyž nimale wšitko přeco dawa, tróško zhubiło. Žiwidła zwisuja tež z počasami, na přikład jabłuka šćipaš nazymu.
Bě kniha nětko wosebite wužadanje?
„Na zańdźene wuspěchi nawjazać“
Kónc tydźenja změje nowy folklorny program Serbskeho ludoweho ansambla „Moja reja“ premjeru w Choćebuzu a Budyšinje. Jěwa-Marja Čornakec je so z choreografom Jurajom Kubánku rozmołwjała.
W programje předstaja so Waše w minjenych lětach w ansamblu stworjene reje. Kotre mysle a začuća Was při tym přewodźeja?
Wysoke skoki na Kaponicy
8. a 9. oktobra wotměje so na Jaworskej Kaponicy 38. motocrossowe wubědźowanje ADAC we wšelakich klasach. Měrćin Weclich je so z trenarjom MC Jawory Měrćinom Špitankom rozmołwjał.
Kajki wuznam zarjadowanje ma?
M. Špitank: Za nas je ADACjowe wubědźowanje na kóždy pad jara wuznamne. Wšako su to němske mišterstwa w motocrossu. Mějachmy tu wězo tež hižo mjezynarodne zarjadowanja. Naša čara je mjez jězdźerjemi jara woblubowana, dokelž jich tola dosć wužaduje.
Kelko wobdźělnikow wočakujeće?
M. Špitank: Ličimy z něhdźe 150 jězdźerjemi, kotřiž so we wjacorych klasach wubědźuja. Mjez nimi budu dźěći, młodostni, ale tež akterojo, kotřiž su hižo starši hač 45 lět. Na přihladowarjow čakaja zaso wysoke skoki a napjate koła. Budźe to znowa tajki prawy spektakl.
MC Jawora ma tuchwilu něhdźe 60 čłonow. Kelko z nich budźe kónc tydźenja pódla?
M. Špitank: Z našeho motorsportoweho kluba startuja wosmjo w starobje dźewjeć do štyrceći lět. Serbja mjez nimi bohužel njejsu. Pola dźěći sej tež šansy na prěnje městna wuličimy.
Z kelko přihladowarjemi ličiće?
Kocor chce nam do duše spěwać
Pod nawodom Judith Kubicec předstaja 2. a 3. oktobra chór Lipa, Sinfonietta Drježdźany a solisća „Serbski rekwiem“ Korle Awgusta Kocora w Chróšćanskej cyrkwi. Cordula Ratajczakowa je so z dirigentku Filharmonije Baden-Baden rozmołwjała.
Kak je so myslička zrodźiła, „Serbski rekwiem“ znowa zaklinčeć dać?
J. Kubicec: Wuchadźišćo bě moje wosobinske nazhonjenje. We wokomiku, hdyž bě jedyn bliski přećel nadobo ze- mrěł, chcych tróštowace słowa tohole rekwiema w maćeršćinje słyšeć, ale tón tu njebě. A tak sej prajach: Dyrbju so wo to starać, zo rekwiem znowa zaklinči. Rozdźěl, kak móža słowa w maćeršćinje skutkować, jara začuwach. Wšako sym rekwiem tež hižo w druhich rěčach spěwała.
Što je Was wabiło, rekwiem zhromadnje z chórom Lipa předstajić?
Dwurěčne kubłanje twori móst k susodam
Prezident Sakskeho krajneho sejma dr. Matthias Rößler (CDU) je njedawno wopytał Budysku serbsku pěstowarnju „Jan Radyserb-Wjela, kotraž je w nošerstwje Miłočanskeho Křesćanskosocialneho kubłanskeho skutka CSB. Milenka Rječcyna je so z dr. Rößlerom wo kubłanskich naležnosćach rozmołwjała.
Što sće sej z wopyta sobu wzał?
M. Rößler: Tworjach sej zaćišć wo tym, kak w tymle kubłanišću serbsku rěč a kulturu spěchuja. Z tym wšak ma so cyle deleka, pola tych najmjeńšich započeć. Witaj-projekt bu hižo před mnohimi lětami zahajeny, a widźu, zo wón funguje. Njejsu to jeno serbske dźěći, kotrež so w rěčnych kmanosćach sylnja a w swojej kulturje zakorjenjeja. Tež němske dźěći zdobywaja sej tele krasne bohatstwo Łužicy. Dwurěčnosć jako symbioza serbskeje a němskeje kultury je bjezdwěla něšto wulkotne a jónkrótne, štož tule w Sakskej mamy. Mam tele kubłanje w dwěmaj rěčomaj paralelnje za móst k susodnym narodam w Europje.
