Hudźenje je wobohaćenje
Zašłej lěće su wuměłcy parowali móžnosće zjawnje wustupić. Milenka Rječcyna a Jan Bogusz staj so ze 18lětnym šulerjom Weimarskeho hudźbneho gymnazija „Hród Belvedere“ Matteom Hórnikom rozmołwjałoj.
Chodźiće we Weimarje na gymnazij. Při wšěm sće z Budyšinom zwjazany. Na kotre wašnje to aktualnje zdokonjeće?
M. Hórnik: Tež hdyž w Durinskej do šule chodźu, sym z Łužicu zwjazany. Planuju 7. awgusta koncert w Budyskim Serbskim muzeju. Njebudu pak samlutki hudźić, ale přinjesu někotrych młodych hudźbnikow, swojich přećelow z gymnazija sobu. Zastup je bjezpłatny. Jeli so publikumej spodoba, móža nas rady z pjenježnym darom podpěrać.
Je tuchwilu scyła dosć móžnosćow za Was zjawnje wustupić?
M. Hórnik: Składnosće zaso přiběraja. Sym pak w prěnim rjedźe sam zamołwity za to, so starać wo wustupy. Runje tak wabju za nje sam. Koncert w Budyšinje tajka składnosć je, hudźić a z tym nadźijomnje publikum zawjeselić. Wužiwam socialne syće kaž Instagram abo Facebook, zo bychu zajimcy zaćišć dóstali, kak to klinči. Tež na mojim YouTubowym kanalu hudźbu wozjewjam.
Za kulturu, rěča Łužicu derje
Hišće zarjadowani dźensa a jutře, potom je prěnja sezona „Kulturneje zahrody“ w Budyšinje nimo. Intendant SLA Tomas Kreibich-Nawka je z wuslědkom spokojom a rěči wo wuspěšnym prěnim pospyće z dobrym wothłosom. „Chcemy na kóždy pad klětu dale činić.“ Kak pak wobsahowa bilanca wupada?
„Zaměr je poskićeć našim, kaž tež eksternym serbskim wuměłcam podij a hosćom wotewrjeny rum za serbsko-němsku wuměnu“, rjekny Kreibich-Nawka w nalěću našemu wječornikej kaž tež po- dobnje nowinam Sächsische Zeitung. Prěni zaměr su docpěli. Jědnaće koncertow dohromady bě. Nimo znatych wužiwachu wosebje naši młodźi hudźbnicy šansu, so serbsko-němskemu publikumej předstajić. Štož bě tuž lětsa hišće zwjetša jenož Serbam znaty tajny tip, móhło so klětu tež druhdźe rozpowědać. A štož poćah mjez Serbami a Němcami nastupa: Hudźba je mjezynarodna a zwjazuje. Přistup k tamnej kulturje dóstanješ najjednorišo přez jědź, napoje a hudźbu. Hišće cuze słowa so nam přez zynki, melodije abo rytmy bliža, kotrež – jeli so nam lubja – móžemy sej rejujo abo sobu spěwajo lochko aktiwnje přiswojić.
Lajski dźiwadźelnik z ćěłom a dušu
W Jaseńcy swjeći dźensa wjelelětny čłon našeje Serbskeje lajskeje dźiwadłoweje skupiny Chrósćicy Křesćan Wałda swoje sydomdźesaćiny. Wón narodźi so 23. junija 1952 w Jaseńcy.
Wopytawši zakładnu a srjedźnu šulu hač do wosmeho lětnika w Chrósćicach běše wón w 9. a 10. lětniku na polytechniskej wyšej šuli w Pančicach-Kukowje. Po tym poda so do Wulkeje Dubrawy, zo by powołanje gratotwarca nawuknył. Tak nastupi swoje prěnje dźěłowe městno w bliskich Bóšicach w zawodźe Zeibina. 1988 rozsudźi so Křesćan Wałda za dźěło ze zbrašenymi a tak přewza w Bóšicach tamnišu dźěłarnju. Dokelž dźěło jeho předstajenjam wotpowědowaše, wukubła so připódla na kubłarja we wšelakich dźěłarnjach za zbrašenych. 1997 přesydli so dźěłarnja z Bóšic do Budyšina, hdźež jubilar swoje dźěłowe městno jako kubłar za skupinu zbrašenych nastupi. Zdobom přewza zamołwitosć za přesadźenje a wukonjenje dźěłowych nadawkow zbrašenych. Zhotowjene produkty dodawachu wšelakim zawodam a firmam.
Křesćan Wałda ma ze swojej mandźelskej Marju štyri dźěći. Wobaj zwjeselitaj so nad štyrjomi wnučkami.
Strašne zawjedźenje
Z awtorom krucha Danielom Rattheijom je so po premjernym předstajenju „Pink Guerilla“ w Budyskim dźiwadle na hrodźe Cordula Ratajczakowa rozmołwjała. Před lětomaj bě činohrajne studijo při NSLDź hižo jeho kruch „Greta“ předstajiło.
Što prajiće k inscenaciji?
D. Ratthei: Sym dospołnje zahorjeny, to dyrbju woprawdźe tak rjec. Předewšěm je dźiwadźelenje elewki Saryh Cyžec wulki zaćišć we mni zawostajiło. Jako elewka je wona hižo nětko tajka kmana, zo móhł někotryžkuli dźiwadźelnik abo dźiwadźelnica něšto wot njeje nawuknyć. Telko wjesela při hraću, telko rozuma, tež, kaž je wona přeco přešaltowała a tak łamki a změny w teksće zwoprawdźiła, to wšo bě přeswědčace. A dokelž wona tak derje hraje, dóstanje to, štož wona praji, naraz cyle nowu, njepřijomnu dimensiju. Dale a zawjedliwiše jeje słowa skutkuja – a štož wona praji, je dźě woprawdźe zlě. Wona tak derje hraje, zo našu wotstawk dźeržacu membranu přełama a ju nutř pušćimy ze jeje poselstwom, a to je zawjedowace a strašne. Dyrbiš započeć sam rozmyslować: Što tu runje powědaja? Tónle efekt, kiž je dźensa tu nastał, je wulkotny.
Za demokratiju trěbna słužba
Wšitcy štyrjo kandidaća w druhim kole wólbow Budyskeho krajneho rady znowa nastupja. To je pozitiwna powěsć. Za koho měli hewak ći hłosować, kotřiž za najlěpje wotrěznjeneju Uda Wićaza abo Franka Peschela njejsu? Połoženje njehodźi so z tym při wólbach wyšeho měšćanosty 2019 w Zhorjelcu přirunać. Tam su demokratiske strony kandidata CDU, připóznateho zapósłanca krajneho sejma, přećiwo požadarjej AfD podpěrali. Tudyša situacija je cyle hinaša. W Budyskim wokrjesu nětko znowa njenastupić, by rěkało rozhněwanosć mjez ludźimi chcyjo nochcyjo stopnjować. Nimale třećina dotalnych wolerkow a wolerjow njeby na hłosowanskim lisćiku žaneje alternatiwy našła.
Dudakojo z cyłeho swěta, přećah a wiki
W Slepom hotuja so na jubilejny swjedźeń składnostnje 750. róčnicy załoženja wsy kaž tež na paralelnje wotměwacy so 9. mjezynarodny festiwal dudakow přichodny kónc tydźenja. Jost Schmidtchen je so z regionalnej rěčnicu župy „Jakub Lorenc-Zalěski“ Dianu Maticowej wo swjatkomaj rozmołwjał.
Knjeni Maticowa, podawajće nam tola prošu krótki přehlad: Što steji na planje?
D. Maticowa: Na woběmaj dnjomaj změjemy pisane wiki z něhdźe 50 rjemjeslnikami, přemysłownikami a wikowarjemi regionalnych wudźěłkow. Nimo toho poskićamy bohaty wuběr kulinariskich přikuskow. K rańšemu piwu zahratej sobotu Grodkowska dujerska gilda a njedźelu Šalmajowa kapała z Rownoho. Wobě skupinje matej tež serbske štučki w swojim hudźbuym składźe. Wosebje za dźěći přihotujemy na woběmaj dnjomaj wosebite programy, kaž na přikład přehladku mydliznojtych pucherjow k sobu činjenju a stacije za šminkowanje. Nimo toho móža so zajimcy z helikopterom na kołolět nastajić a sej wustajeńcu historiskich wohnjowobornych jězdźidłow wobhladać.
Pušćić rěka, zo móc drjebi
Z někim abo něčim so rozžohnować zda so być na jednym boku lochko, wšako sy žiwy w nadźiji, zo druheho abo druhu bórze zaso widźiš. Na tamnym boku pak, je zaso smjerććežko někoho abo něšto pušćić, dokelž runje to njewěš. Tola nadawk, kiž ma kóždy čłowjek w žiwjenju zdokonjeć rěka: Pušćić!
Jako běch swój čas spóznała, zo dźěći z domu du, sym so wědomje zaběrała z tym, kak to je, měć dowěru, dać dźěsću ruku, je potłóčić a božemje rjec. Nadobo bě so mi wuwědomiło, zo maš hižo z porodom dźěsća, štož je přewšo zwjeselacy podawk, tež jako mać móc tomu měć, rjec: „Dam će hić!“ Přetož, tež hdyž je ćěšenk a małe dźěćo pokazany na dorosćeneho, je z prěnim wukřikom dopokazał, zo zamóže žiwy być na tymle swěće a to dźeń a bóle sam.
Wšelarokosć w hudźbje je přewšo wažna
Syman Hejduška z Hórkow je jedyn z wobdźělnikow wčera zahajeneho programoweho rjadu Kulturneje zahrody, noweho lěćneho eventa Serbskeho ludoweho ansambla. Nimo toho je młody Serb jedyn z dobyćerjow Simul + wubědźowanja. Za swoju swoju ideju „Minikoncert w neoklasiskim stilu“ zdoby sej wón 5000 eurow. Jan Bogusz je so z nim rozmołwjał.
Slědowacu sobotu, 11. junija wustupuješ we wobłuku programa Kulturneje zahrody. Što hosći a zajimcow na zahrodźe SLA při twojim wustupje wočakuje?
Sardinkia princip nadźije
Wulki nawal na jězdźenki za jeno dźewjeć eurow – po podaću Němskeje železnicy je sej mjeztym wjace hač sydom milionow (potencielnych) pasažěrow tajkile tiket kupiło – pokaza, zo je wulkemu dźělej wobydlerstwa wěsty, spěšny a spušćomny transport wažny a zo je so naposledk tola hišće wěste ekologiske wědomje přesadźiło. Nažel je tele wuprajenje skerje wuraz zbóžneho přeća dyžli wotbłyšć woprawdźitosće, a to hnydom na wjacorych runinach. Wulki nawal mjenujcy předewšěm pokaza, zo je móšeń nadal najwažniši faktor w runicy přiwabić ludźi a w najlěpšim padźe trajnje přeswědčić. Wšako smy wšitcy wulce a rady swarjeli, jako bě naraz móžno, za podobnu płaćiznu mjenje abo bóle atraktiwne turistiske cile po cyłej Europje docpěć. Lětadła wostawachu přiwšěm połnje wobsadźene, byrnjež často šarm sardinkoweje konserwy (z wida rybičkow) wuprudźowali.
Jězory za dowol a Krabat wabja
Wo lětušich Dnjach we Łužiskej jězorinje je Andreas Kirschke z Kathrin Winkler, jednaćelku krajej přesahowaceho turistiskeho zwjazka Łužiska jězorina porěčał.
Kotry započatk maja dny w jězorinje?
K. Winkler: Z ryzy informaciskeho zarjadowanja Łužiskeje a srjedźoněmskeje towaršnosće hórnistwoweho zarjadnistwa (LMBV) su so wopytowarske dny we Łužiskej jězorinje wuwili. Wone stawachu so lěto a bóle z woblubowanym ludowym swjedźenjom a wotměwachu so kóžde lěto druhdźe. Dny w jězorinje 2014 při Bjerwałdskim jězoru su so prěni raz z dotalnymi wopytowarskimi dnjemi wotměnili. Wot lěta 2015 wotměchu so tele dny k zazběhej sezony spočatk apryla. Po dwěmaj lětomaj přestawki pandemije dla startujemy na zakładźe noweho koncepta z wodźenymi dožiwjenskimi turami w juniju znowa.
Kotre su Waše nazhonjenja?
