Mjeńšiny njejsu same
Referentka Braniborskeho krajneho sejma za tamnišu serbsku radu Birgit Ginkel bě lětsa prěni raz na kongresu Federalistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin w rumunskim Cluju-Napoce. Bianka Šeferowa je so z njej rozmołwjała.
Z kotrymi wočakowanjemi sće na kongres přijěła?
B. Ginkel: Najprjedy raz je rjenje, zo so narodne mjeńšiny z cyłeje Europy tu zetkawaja, zo bychu přirunowali a widźeli, kajke je połoženje pola druhich. Tole sym tak wočakowała, a tomu tež tak bě. Přiwšěm měnju, zo njebě dosć wuměny. Často su jeno přednošowali.
Što je Was wosebje zajimowało?
B. Ginkel: Chcych so wobhonić wo zastupnistwje mjeńšin w parlamentach, zo bych widźała, kak to wšelke mjeńšiny zdokonjeja. W Rumunskej dźě su tež mjeńšiny w knježerstwje zastupjene. Tež zastupjerjo južnotirolskeje mjeńšiny sedźa w Romje w parlamenće.
Kotry zaćišć maće nětko po kongresu?
B. Ginkel: Narodne mjeńšiny w Europje njejsu same. Lětne zetkanje na kongresu FUEN, kotryž so stajnje něhdźe druhdźe wotměwa, wubudźa swójbne začuće.Wutrobny dźak!
Najjužniša wěža steji na Kaponicy
Po wysokich temperaturach minjeneho tydźenja ma Thomas Sobczyk, zamołwity w Budyskim krajnoradnym zarjedźe za škit před lěsnymi wohenjemi, połoženje nastupajo strach lěsnych wohenjow za kritiske. Axel Arlt je so z nim rozmołwjał.
Bě suchota do wčerawšich a nócnych spadkow dźensa wohrožaca za lěsy?
T. Sobczyk: W Budyskim wokrjesu mějachmy minjeny tydźeń šěsć lěsnych wohenjow. To žno mam za kritiske.
Su lěsy stajnje wobstražowane?
T. Sobczyk: Najwjetši strach, zo so lěs pali, je wot 1. měrca hač do 30. septembra. W tym času wokrjes nad lěsami prawidłownje stražuje. Hižo w měrcu a aprylu běchu wohnjostražne wěže wospjet wobsadźene, minjenej tydźenjej pak wšědnje. Póndźelu na přikład mějachmy poměrnje wulki strach lěsneho wohenja ze schodźenkom IV.
Kak su škitne naprawy strukturowane?
Nowa wersija oratorija zaklinči
Hakle njedawno dožiwichmy oratorij „Serbske jutry“, nětko čaka hižo dalši na serbsku zjawnosć. Tak přednjese pod nawodom Friedemanna Böhmy chór 1. serbskeje kulturneje brigady – podpěrany wot orchestra Serbskeho ludoweho ansambla a solistow – „Podlěćo“ Korle Awgusta Kocora 11. junija w Róžeńčanskej putniskej cyrkwi. Cordula Ratajczakowa je so z Budyskim tachantskim kantorom rozmołwjała.
Štó je mysličku koncerta zrodźił?
F. Böhme: Před někotrymi lětami bě Würzburgski dirigent a cyrkwinski hudźbnik Christian Kabitz oratorij „Podlěćo“ znowa instrumentował. Instrumentacija je wusměrjena na mału wobsadku orchestra a zaklinči nětko prěni raz. Kocorowy original ma přewod z klawěrom. Dotal smy přeco wersiju Jana Bulanka za wulki romantiski orchester słyšeli. W samsnym času wobroći so SLA tehdy na brigadu z prašenjom, hač nochcemy oratorij předstajić. Sym so zwólniwy wuprajił, jón z młodymi spěwarjemi nazwučować.
Fotografujće swoju wokolinuo!
Swoje masterske dźěło chce studentka sociologije Judith Fischer z Wiena wo přesydlenju we łužiskim brunicowym rewěrje pisać. Za to trjeba wona aktiwne sobudźěło wobydlerjow. Cordula Ratajczakowa je so z młodej slědźerku rozmołwjała.
Što bě Wam nastork, so z přesydlenjom we Łužicy rozestajeć?
J. Fischer: Mój nan bě docent slawistiki na Wienskej uniwersiće. Jako organizowaše jeho kolegina w lěće 2013 slědźersku jězbu pod hesłom „Na slědach Serbow we Łužicy“, je so wón prašał, hač nochcu sobu, a sym składnosć wužiła. Wosebje jedne dožiwjenje je hłuboki zaćišć we mni zawostajiło. Štož widźach z wuhladnišća na Wochožansku jamu, skutkowaše na mnje kaž měsačkowa krajina. Napohlad bě šerjacy, zdobom realny a surealny. W tym wokomiku bě mi jasne, zo chcu so z tematiku dale zaběrać. Dokładne slědźenje pak by za bachelorske dźěło přewjele było, tuž sym sej temu za masterske dźěło wobchowała.
Što chceće wuslědźić?
Mjeńšiny pomhaja mjeńšinam
Federalistiska unija europskich narodnych mjeńšin (FUEN) zjednoća mjeńšiny po cyłej Europje, a Serbja takrjec na prědnjej fronće aktiwnje sobu wojuja. Tónle zaćišć mějach, jako wobdźělich so tydźenja na kongresu FUEN w rumunskim měsće Cluj-Napoca. Tak njewojuja serbscy zastupjerjo jeno za sebje, ale runohódnje tež za tamne – a to cyle po hesle: Mjeńšiny pomhaja mjeńšinam!
Bywši jednaćel Domowiny Bjarnat Cyž, zdobom wiceprezident FUEN, je w prezidiju financnu rozprawu přednjesł. Wón je tež rěčnik dźěłoweje skupiny słowjanskich mjeńšin FUEN, z kotrejž přihotuje mjez druhim lětne seminary. Lětuši budźe we wobłuku Mjezynarodneho folklorneho festiwala „Łužica“ w Lejnje.
Mjeńšinowy sekretariat w Berlinje nawjeduje Serbowka Judith Wałdźic, generalna sekretarka FUEN je Susann Šenkec. Wona bě sekretariat w Flensburgu minjene lěta natwariła. Mjeztym maja tam wěsty hospodarski etat, tež ličba přistajenych je jasnje rozrostła.
Zhromadnješěsć lět wuknyć
Sakska šulerska rada zahaji spočatk tohole tydźenja iniciatiwu, podlěšić zakładnošulski čas wot štyrjoch na šěsć lět. Milenka Rječcyna je so z rěčnikom rady Leonardom Kühlewindom rozmołwjała.
Čehodla je tale tema Sakskej šulerskej radźe wažna?
L. Kühlewind: Zasadnje nimamy k tejle problematice poziciju. W zańdźenych měsacach pak zwěsćichmy, zo wobsteji potrjeba diskusije. Dokelž su mnohe znapřećiwjace so měnjenja, hač měli zakładni šulerjo štyri lěta abo dlěje zhromadnje wuknyć, smy so rozsudźili so šulerjow samych prašeć. Nětko smy wćipni na wuslědk.
Nowelěrowany šulski zakoń je wobzamknjeny. Čehodla so hakle nětko z tejle temu rozestajeće?
L. Kühlewind: Naš wid na to, hač měli zakładni šulerjo štyri abo šěsć lět zhromadnje wuknyć, je generaciske prašenje. Rozsudźimy-li so w Sakskej přichodnje za dlěše zhromadne wuknjenje na zakładnej šuli, budu hišće mnohe diskusije trěbne a wjele detailow ma so wotwažować a rozjasnić. Mamy to za dołhotrajny proces. Zdobom pak myslimy, zo je runje nětko prawy čas za diskusiju.
Moderniši wobraz posrědkować
Spočatk lěta su Choćebuscy kulturnicy nowe towarstwo Studnja załožili. Cordula Ratajczakowa je so z městopředsydu towarstwa Michaelom Apelom rozmołwjała.
Čehodla sće nowe towarstwo załožili?
M. Apel: Myslimy sej, zo je trjeba serbskim towarstwam a kulturnikam z podpěru a dobrej radu poboku być. Chcemy jich podpěrać próstwy stajeć, projekty přewjedować a mjez sobu styki nawjazać. Naš poskitk wusměrja so na wšelakorych ludźi, na serbske towarstwa, šule a horty, na staršich, kotřiž chcedźa něšto na nohi stajić, na wuměłcow a kulturnikow. Smy tež wotewrjeni Němcam, kotřiž so za serbsku kulturu zajimuja. Chcemy so stać ze zjawnym partnerom wšěm Delnjołužičanam, kiž maja prašenja nastupajo serbskosć a sami dale njepřińdu. A snano tež sami projekty přewjedźemy.
Mjeztym dźělitaj sej předsyda Robert Engel a Frank Kosyk městno kulturneho managera. Wo čo staj so hižo starałoj?
Schulzowy ćah prózdny
Jako słyšach prěnju narěč Martina Schulza jako kanclerskeho kandidata SPD a jeho žadanje za wjace socialnej sprawnosću w Němskej, sej prajach: Saperlot, tón pak je zmužity! Schulz chce so wo socialnu sprawnosć starać? To je wšeje česće hódne. W poslednjej konsekwency pak to rěka, zo dyrbi wone reformy, kotrež bě jeho předchadnik Gerhard Schröder jako „Agendu 2010“ swój čas zhromadnje ze Zelenymi přetłóčił, zaso rewidować.
Serbske nalěćo w Lipsku
Serbske nalěćo w Lipsku wabi na přednoški. Milenka Rječcyna je so z wědomostnej sobudźěłaćerku Instituta za sorabistiku na Lipšćanskej uniwersiće Jelizawjetu Waltherowej rozmołwjała.
Štó je iniciator Serbskeho nalěća w Lipsku?
J. Waltherowa: Wědomostny rjad přednoškow za Serbske nalěćo w Lipsku organizuje Institut za sorabistiku zhromadnje z towarstwom k spěchowanju mjeńšinowych rěčow w Lipsku. Su pak hišće dalši partnerojo, kaž Europski dom z.t. Lipsk, kotřiž projekt podpěruja. Spočatki tohole programa wuchadźachu z priwatneho zajima wšelakich ludźi z instituta.
Kotry zaměr ze Serbskim nalěćom maće? Koho chceće z přednoškami narěćeć?
J. Waltherowa: Naš zaměr je z poskitkom přidatnu platformu za zetkanja Lipšćanskich Serbow tworić. Zdobom chcemy dalšich ludźi zajimować, kaž němskich a wukrajnych studentow na uniwersiće, kotřiž na polu mjeńšinowych a druhich rěčow studuja. Nimo toho skića přednoški nimo zetkanjow informacije wo stawiznach a kulturje Serbow.
My do swěta – a swět k nam!
W Praze so tónle kónc tydźenja zaso tójšto serbskeho wotměwa. Hižo wot wčerawšeho přebywa Ludowe nakładnistwo Domowina na tamnišich knižnych wikach, dźens popołdnju čita w tym wobłuku Milan Hrabal w tamnišej klubowni zwjazkarstwa spisowaćelow PEN ze swojeje knihi Brězanowych powědančkow „Příběhy o vodě“. A jutře popołdnju předstaji wudawaćel Jan Malink w Praskim Serbskim seminarje publikaciju „Pjeć lětstotkow – Serbja a reformacija“. Hudźbnje skutkuje po tym chór Lipa na Valdštejnskej zahrodźe z koncertom jako kulturny pósłanc Serbow.
