„Kak to je Serb być“
„Smy! Bin ich?“ rěka nowa produkcija Serbskeho ludoweho ansambla, kotraž změje 30. nowembra swoju prapremjeru. Na čo so publikum wjeselić smě, wo tym je so Maximilian Gruber z choreografku Gundulu Peuthert rozmołwjał.
Identita hraje w nowym kruchu wulku rólu. Kak sće so tematice přibližiła?
G. Peuthert: Zhromadnje z Hellu Stoleccyc smój so z Hornjo- a Delnjoserbami a Němcami wo serbskich temach rozmołwjeli. Kak to je Serb być? Što je to serbske? Při tym sym tež wjele wo sebi nazhoniła, wo swojich korjenjach. Pochadźam z Delnjeje Łužicy, mam serbskich prjedownikow, ale w swójbje njejsmy ženje serbskosć pěstowali; ani rěč ani druhe wěcy. Potom je mi napadnyło, zo z rejowarkow a rejowarjow SLA ani jenički serbskeho pochada njeje. Woni pochadźeja ze wšěch kóncow swěta. To sym swoje spočatnje prašenje rozšěriła. Tema krucha je so potom pospochi na identitu wusměriła. Sym za něčim pytała, štož kultury zwjazuje. To namakaš jara derje w reji. Nastał je wječor z dwěmaj, kompletnje rozdźělnymaj dźělomaj.
Z čim so druhi dźěl wječora potom rozestaji?
Wustup zdobom rozžohnowanjez nanom
Dźeń wubědźowanja bě za spěwarku Nani Vazana zdobom zwjeselacy a zrudźacy. „Wječor z hudźbu a wjacorymi kulturami, kajkiž smy runje dožiwili, přinošuje měrej a tolerancy po cyłym swěće“, wona krótko po mytowanskej ceremoniji podšmórny. Oleg Derepasko je so „hnydom po finalu LIET 2024“ z dobyćerku rozmołwjał.
Gratuluju! Njemóžu sej předstajić, što nětko začuwaće.
N. Vazana: Dźakuju so. To je w porjadku, móžu wo wšěm powědać. Spěwam w rěči ladino, to je ze srjedźowěka pochadźaca romaniska rěč sefardiskich Židow Španiskeje. Naša wowka je mi ju nawučiła. Naš nan je nam zakazał so w njej rozmołwjeć, smy ju pak přiwšěm nałožowali, takrjec tajnje, hdyž běchmy sami. Dźensa spytam twarić móst mjez tradiciju a druhimi ludźimi – ludźimi kaž mje, tak mjenowanych „millenials“ a „generaciju Z“, zo bychu so přez pop-hudźbu w starej rěči zjednoćili.
Na swojej internetnej stronje wopisujeće so jako „prěnja ladino-spěwytwórča“. Nałožujeće rěč dźensa tež w swojej swójbje?
Na puću do raja folklory
150. schadźowanku serbske studentki a serbscy studenća lětsa woswjeća. Rjany to jubilej. Połdra lětstotka hižo wě serbska inteligenca zjawnosći srjedźny porsćik pokazać. Za lětuši wjeršk staj sej režiseraj programa něšto cyle wosebiteho wumyslili: Kóžda a kóždy njech zwoblěka sej serbsku drastu, abo wariaciju tuteje. Aha, wariaciju potajkim. Njeje tomu hišće dołho, to smy w Sorbistanje intensiwnje wo tym diskutowali, hač – a jeli haj – na kotre wašnje směmy našu serbsku drastu modifikować. Stara diskusija bě so tehdy znowa započinała: Wójna tradicionalistow přećiwo progresiwnym bě znowa wudyriła.
Kwisowa show z překwapjenkami
Lětsa, 7. decembra, přewjedźe so druhi raz zarjadowanje „Kwisk a trysk“. Vanessa Žurec je so z Pětrom Dźisławkom, předsydu Serbskeje Murje a sobuorganizatorom wubědźowanja, rozmołwjała.
Kak je so ideja zarjadowanja „Kwiska a tryska“ zrodźiła?
P. Dźisławk: Po tym zo smy w lěće 2019 serbsku kwisowu hru „Kwis Serb“ jako app wozjewjeli, w kotrejž so prěni raz ze serbskimi kwisowymi prašenjemi zaběrachmy, mějachmy ideju, jónu live kwisowe wubědźowanje přewjesć. Po lońšej premjerje, kotraž bě dosć wuspěšna, lětsa druhi raz „Kwisk a trysk“ organizujemy.
Kak wječor wotběži?
Zmužitosć za nowe puće
Nětko runje w serbskich katolskich wosadach nowe wosadne rady wola. To je gremij, kotryž zajimy wěriwych zastupuje. Hladajo na wuwiće minjenych lět, hdyž dale a mjenje ludźi prawidłownje kemši chodźi a ličba duchownych woteběra, čakaja na wosady wulke wužadanja. Hdyž starobny přerězk našich měšnikow widźiš, wěš, zo přichod jednoriši njebudźe. We Wotrowje fararja we wsy hižo nimaja. Tam wobydlerjo wjele nadawkow we wosadźe přewozmu, štož je wšeje česće hódne. Tež połoženje w tamnych serbskich wosadach móhło so wot jednoho dnja na druhi změnić, by-li farar z kotreježkuli přičiny njejapcy wotešoł.
Wětrniki do lěsa njesłušeja
Łazowska gmejnska rada je loni rozsudźiła, zo smědźa so pola Běłeho Chołmca milinowe wětrniki twarić. Tónle rozsud su gmejnscy radźićeljo nětko zaso cofnyli.
Łaz (AK/SN). Zasadny rozsud za planowany projekt parka milinowych wětrnikow Łazowska gmejnska rada cofnje. Z tym radźićeljo wotpokazaja, zo smě Freibergske předewzaće Sabowind mjez Běłym Chołmcom a Hórnikecami pjeć milinowych wětrnikow natwarić. Wutoru je 16 radźićelow za to hłosowało, wobzamknjenje cofnyć. Třo radźićeljo chcychu dotalny rozsud dale wobchować. Z tym wotpowědowaše gmejnska rada namjetej radźićela Uda Steglicha (Lěwica), zasadny rozsud z lěta 2023 zběhnyć.
Njechornjenjo chcedźa muzej podpěrować
Měrćin Nowak-Njechorński bě swój dom Domowinje wotkazał – herbstwo je 34 lět po smjerći wuměłca dale a wjetše wužadanje. Do planowanja přichoda je župa „Jan Arnošt Smoler“ Budyšin nětko wjesnu ludnosć zapřijała. Wo tym je so Marcel Brauman ze županku Leńku Thomasowej rozmołwjał.
Štó je so na rozmołwje na přeprošenje župneho předsydstwa wo přichodźe Domu Měrćina Nowaka njedźelu w Njechornju wobdźělił?
L. Thomasowa: Wobdźěliło je so nimo čłonow župneho předsydstwa, regionalneje rěčnicy Katje Liznarjec, motiwatora Luciana Kaulfürsta a čłonki ZARI Jadwigi Bryckec wjace hač 20 wjesnjanow a čłonow tamnišeje Domowinskeje skupiny.
Kotre ideje su wjesnjenjo tomu přinošowali, kak móhło po smjerći Róže Pinkawineje z domom dale hić?
L. Thomasowa: Woni su nam hižo z přitomnosću a z jasnymi přećelnymi słowami zwuraznili, zo ma dom wostać a zo dyrbi so jako wotewrjeny muzej dale wjesć. Bychu zwólniwi byli, nam při wobhospodarjenju pomhać. Hłownje pak chce wnučk Róže Pinkawineje Florian Kießlich muzej Měrćina Nowaka w horšći měć.
Druhdy jara spěšnje dźe
W dopomnjenkach na horcu nazymu lěta 1989 je so mi najbóle do pomjatka zaryło, kak spěšnje je tehdy wšitko šło. Politiski system NDR, kiž bě takrjec na přichodne lětstotki zapołoženy, so naraz sypny. Kruće a poprawom njepowalna stražowana murja, kotraž měješe po słowach tehdyšeho stronskeho šefa Ericha Honeckera hišće połsta abo sto lět stejo wostać, bě naraz jenož hišće makulatura.
Dźensa, runje 35 lět po tym, so w našej towaršnosći zaso chětro drjebi. Lětdźesatki stare struktury demokratije zdawaja so dodźeržane być kaž Caroliny móst w Drježdźanach.
Abrafaxy w Čornym młynje
Po wuspěšnej němskej prapremjerje minjenu njedźelu předstaji Serbski ludowy ansambl jutře, pjatk, inscenaciju „Abrafaxy a Čorny młyn“ prěni raz w hornjoserbskej wersiji. Bosćan Nawka je so z libretistom a komponistom „koncerta z wobrazami a rěčnikom“ dr. Vincentom Strehlowom rozmołwjał.
Knježe dr. Strehlowo, što je Was pohnuło, nowy dyrdomdej woblubowaneje comicsoweje trójki spisać a jón we Łužicy na jewišću zwoprawdźić?
Najbohaćiša forma literatury
Pod hesłom „Zetkanje basniskich generacijow“ wuhotuje towarstwo Přećeljo Smolerjec kniharnje jutře, štwórtk, literarne čitanje w znatym serbskim předawanišću. Bosćan Nawka je so z čłonom předsydstwa organizowaceho zjednoćenstwa a moderatorom wječora Měrćinom Wjenkom rozmołwjał.
Knježe Wjenko, što je towarstwo pohnuło, wuhotować tajkele generacije serbskeje lyriki přesahowace čitanje?
M. Wjenk: Přećelojo Smolerjec kniharnje organizuja lěto wob lěto wosebite, so wě stajnje ze serbskej literaturu zwisowace zarjadowanje. Tónraz smy so rozsudźili, poeziju jako drje najbohaćišu formu načasneho serbskeho pismowstwa do fokusa stajić. Často wšak je tak, zo kóžda basnjaca starobna skupina skerje za sebje miškorja. Naš zaměr njeje jenož, zajimcam cyły spektrum aktualneje serbskeje lyriki předstajić, ale tež poetki a basnjerjow hromadu wjesć a jim wuměnu zmóžnić.
Koho sće sej přeprosyli?
