Choćebuz (HA/SN). Kaž Serbske Nowiny wčera rozprawjachu, je Domowinska župa Delnja Łužica šěsć kandidatow za nowu Radu za naležnosće Serbow w Braniborskej namjetowała. Su to Uta Henšelowa, nawodnica Šule za delnjoserbsku rěč a kulturu w Choćebuzu, Wylem Janhoefer, župan župy Delnja Łužica, Birgit Kaufhold z Grodka, kotraž je zdobom kandidatka Lěwicy za nowy braniborski sejm, Delia Münchowa, mějićelka krawcownje w Žylowje, Katrin Šwjelina, přistajena Domowiny, a Dieter Freihoff, dotalny čestnohamtski społnomócnjeny za serbske naležnosće we wokrjesu Dubja-Błóta. Namjetowani chcedźa so nětko zjawnje předstajić, mjez druhim je w septembrje wólbny forum w Choćebuzu planowany. Hižo 3. septembra budźe w Gołbinje (Gulben), gmejna Gołkojce, serbski wječork na temu „Rěč a politika“.
Kaž wólbny wuběrk zdźěli, je so dotal 360 zajimcow do wolerskeje lisćiny zapisać dało, štož je tež hišće hač do 21. septembra móžno. Tydźeń pozdźišo potom maja wšitke podłožki listowych wólbow wuběrkej předležeć.
1Měła Sakska serbsku rěč w zjawnosći sylnišo spěchować a hdyž haj, z čim na přikład?
2Kak hódnoćiće tuchwilne wuwiće nastupajo strukturnu změnu we Łužicy?
3Kak stejiće k planowanemu kóncej zmilinjenja brunicy w Němskej a specielnje we Łužicy?
4W Braniborskej su wučbu serbšćiny na šulach ewaluěrowali. Měli to tež w Sakskej přewjesć a na čo měli při tym dźiwać?
1We Łužicy dožiwjamy, kak žiwa rěč a tradicija skutkujetej. Dyrbimy němskim wobydlerjam z podpěru brošurkow a wustajeńcow bohatstwo našeje kultury dale wotkrywać. Je wažne, zo přicpěwa Sakska spěchowanju a hajenju serbskeje rěče a kultury dale wulki wuznam. K tomu słušeja mjez druhim derje wukubłani maćernorěčni wučerjo a kubłarjo. Dobry fundament za zachowanje a spěchowanje serbskeje rěče tworja swójby a kubłanišća.
2Tele změny skića Łužicy šansu, nowu, do přichoda sahacu perspektiwu wuwiwać. Poradźić móže so to jeno z nowymi móžnosćemi, kaž z pospěšenjom planowanja při přetwarje infrastruktury dróhow a železniskich čarow. Z nastatym zakładnym wusměrjenjom za region měli zajimy ludźi wobkedźbować a jich předstawy a ideje sobu zapřijeć. Jenož tak móža woni wusměrjenje akceptować a přewodźeć.
1Haj, Sakska dyrbi serbšćinu w zjawnosći sylnišo spěchować. To je zawjazk a runočasnje nadawk. UNESCO je serbšćinu jako wohroženu rěč zastopnjowała. To dyrbi so změnić! Projekt Witaj w pěstowarnjach a šulach je wažny zakład rěč spěchować. To pak dyrbimy dale wutwarić. Serbske poskitki w šulskim wobłuku, w młodźinskim socialnym dźěle a při kubłanju dorosćenych dyrbimy tež w nakromnych kónčinach serbskeho sydlenskeho ruma spěchować a zwoprawdźić.
1Serbja naše towaršnostne a kulturne žiwjenje wobohaćeja, tohodla dyrbi so wobdźělenje wo wjele widźomniše stać. Přeju sej runoprawosć rěčow. Za to trěbne je wulke napinanje, zo móhli tež wšitcy serbšćinu nawuknyć. Załožić serbsku rěčnu šulu w Budyšinje je jenož jedne z našich předewzaćow w tym směrje.
2Strukturna změna we Łužicy je nadawk, za cyłu towaršnosć płaćiwy. Financne srědki, kotrež chce Zwjazk přewostajić, su wulka šansa za region. Mamy pak pjenjezy mudrje a naslědnje wužiwać. Infrastrukturu dyrbimy wutwarić, inowatiwne předewzaća maja so tule zasydlić a chcemy mudrych a derje wukubłanych ludźi w regionje dźeržeć. K tomu tež słuša, zo wutworimy derje płaćene instustrijne dźěłowe městna.
1Serbska rěč je zakładne wuměnjenje za zachowanje a dalewuwiwanje serbskeje kultury a tradicijow. Za jich spěchowanje wosebje w dźensnišim času, kotryž přiběrajcy mobilita a medije charakterizuja, su wosebite napinanja trěbne. Při tym dyrbimy předewšěm komunalnu runinu sylnišo podpěrać. Mamy atraktiwitu, serbšćinu nawuknyć, stopnjować.
2Připowědźacu so strukturnu změnu dyrbimy jako šansu wobhladować. Wona pak je zdobom hoberske wužadanje. Naš sylny wuchodosakski srjedźny staw je motor hospodarskeho wuwića we Łužicy a zaruča na přichod wusměrjene dźěłowe městna. Wobstejace a nowe zasydlace so předewzaća dyrbimy tuž njeběrokratisce podpěrać. Štož stej Zwjazk a kraj dotal nastorčiłoj, njedosaha.
1Zo bychmy akceptancu serbšćiny zwyšili, mamy předewšěm na komunalnej runinje dwurěčne popisanja wšitkich zjawnych zarjadow, informaciskich taflow, hamtskich wozjewjenjow, listowych hłowow a dalše bjez wobmjezowanja zwoprawdźić. K tomu słušeja tež pućniki a znački na awtodróhach. Dwurěčnosć na wjesnych taflach měli ze zakonjom rjadować. Zwjazk a kraj dyrbjałoj za trěbne pjenjezy přewostajić.
1Planowane rozšěrjenje wusyłanskeho časa Serbskeho rozhłosa, lětne pawšale komunam w dwurěčnych kónčinach abo internetny poskitk „Serbšćinu online wuknyć“ (SOL) serbsku rěč přiběrajcy spěchuja. Sym za to, załožić serbsku rěčnu šulu za dorosćenych a w rozhłosowej radźe stajneho zastupnika Serbow měć. Žadanje Serbskeho sejma, zasadźić swójskich zapósłancow w krajnym sejmje bjez pjećprocentowskeho zadźěwka, Swobodni wolerjo podpěruja.
2Podpěrujemy wšitke rozsudy, hdyž tež Serbow respektiwnje wjesne wobydlerstwo do nich zapřijimaja. Towaršnosći „Hospodarski region Łužica“, kotrejž tež wokrjes Budyšin přisłuša, přisteji koordinować, nawjedować a zwoprawdźeć trěbne hospodarske naprawy. Žadamy sej wšitke projekty a naprawy w statnym zrěčenju zakótwić. Łužicu měli jako europski modelowy projekt zastopnjować.
Tež na wjackrótne naprašowanje ze stron redakcije Serbskich Nowin njeje kandidat AfD ani reagował ani na štyri prašenja wotmołwił.
Fota: z wólbneho materiala kandidatow
1Spěchowanje serbskeje rěče w zjawnosći je wažny přinošk k zachowanju serbskeje kultury. Sakska tomu hižo na mnohe wašnje wotpowěduje. Aktualnje na přikład ponowjeja we łužiskej jězorinje turistiske pućniki, při čimž tam serbšćinu wobkedźbuja. Dalokož je zmysłapołnych namjetow, to hišće rozšěrić, steju tomu wotewrjeny napřećo.
2Strukturna změna we Łužicy je wulke wužadanje. Wšitcy pak měli ju jako šansu zrozumić a najlěpše z toho sčinić. Wšako njemóžemy ju zadźeržeć. Z wuhlowym kompromisom zwjazane naprawy móža we Łužicy pozitiwne wuwića nastorčić, kotrež lětdźesatki tak móžne njeběchu. Z inwesticijemi do infrastruktury móžemy so kopjenišćam (Ballungsräume) bóle přibližić.
3Brunica je Łužicy derje płaćene dźěłowe městna a derjeměće wunjesła. Wona pak měješe tež wulke wuskutki na naš wobswět a na serbsku kulturu. Mnohe wjeski su so w běhu lětdźesatkow we wuhlowych jamach zhubili a njejsmy hižo zwólniwi dalše wsy woprować. Dyrbimy čas hač do lěta 2038 wužić, zo bychmy w rjadowanych poměrach přestali brunicu wudobywać a regionej nowe perspektiwy wotewrěli.