Serbowanjeso „wupłaći“
Z Gerhild Kreutziger, čłonku krajneho koła „Serbja“ SPD a kandidatku za wólby krajneho sejma Sakskeje, je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Što je Was motiwowało, w dźěłowym kruhu „Serbja“ sobu skutkować?
G. Kreutziger: 25 lět sym z čłonku SPD a mjeztym lěto zamołwita za serbske naležnosće Zhorjelskeho wokrjesneho zwjazka strony. Jako strona dyrbimy sej bóle wuwědomjeć, zo sydli w sewjeru našeho wokrjesa mjeńšina. Wona ma wosebite prawa, za kotrež dyrbimy so politisce angažować. Nimo toho su so moje sotry do serbskeje swójby ženili. Přez to mam tež priwatnu motiwaciju.
Powołansce wěnujeće so podpěrje zawodow při zdobywanju dorosta. Što je hłowne haćidło při tym w našim regionje?
G. Kreutziger: Po přewróće móžachu sej zawody z absolwentow šulow najlěpšich wupytać. Tak je so někotryžkuli wukubłanc hromadźe brał a w zawodźe „sobu ćahnył“. Staršej staj to podpěrowałoj. Mjeztym je so tójšto změniło. Spytam zamołwitym rozłožeć, kak móhli wukubłancow wuspěšnje pytać a namakać.
Za solidariske ratarjenje
Před dwěmaj lětomaj załožene „solidariske ratarstwo“ dźe nowe puće. Spočatk měrca ma so towarstwo załožić. Silke Richter je so z hłownej iniciatorku projekta, Maju Lehmann, rozmołwjała.
Kotre tři wopřijeća zwjazujeće ze słowom SoLawi?
M. Lehmann: Ratarstwo – solidarisce – regionalne.
Što so konkretnje za zapřijećom chowa?
M. Lehmann: Před lětomaj skonkretizowachmy swoju ideju wuchowarjow sadu. Cil: Na dźělu pola štomownje Ulricha Schmidta smy chcyli sami zeleninu plahować a to přez formu solidariskeho ratarstwa realizować. Zo by so to stało, załožich po prěnjej dźěłarničce wotpowědny zawod a počinach z přihotami. Loni nalěto smy potom jako nawodny team – tři žony z Wojerec a wokoliny a jedna zahrodkarka – z pomocu 30 swójbow na polu dźěłali a tydźensce žnjeli.
Kajke wuspěchi sće dotal měli?
„Njeje pak alternatiwy...“
W Bóšicach bydlaca Serbowka Marija Untchowa kandiduje za Zwjazk 90/ Zelenych k wólbam Budyskeho wokrjesneho sejmika w juniju, kaž tež Sakskeho krajneho sejma w septembrje. Milan Pawlik je so z njej rozmołwjał.
Kak dołho sće hižo politisce aktiwna?
M. Untchowa: Hižo za čas swojeho studija chemije w Mainzu spočatk 2000tych lět sym so na dobro studentow na uniwersiće angažowała, mjez druhim w radźe swojeho fachoweho zwjazka. Pozdźišo, po porodźe swojeho prěnjeho syna, běch w towarstwje „Mother Hood“, kotrež wojowaše tehdy přećiwo ekstremnje wysokim dawkam za swobodnje skutkowace baby, njestronsce politisce aktiwna. Tu sym dialog z politiskimi zastupjerjemi wšěch stron pytała, zo bych situaciju babow a z tym tež maćerjow polěpšiła. Hakle spočatk tutoho lěta sym do strony Zwjazk 90/Zeleni zastupiła.
A čehodla sće so za tutu stronu rozsudźiła?
Trjebamy angažement ludźi
Je změna strukturow wjesne zhromadźenstwo hižo dosćahnyła? To chcyše Axel Arlt wot Franka Knoblocha wědźeć. Wón je wjesny předstejićer w Delnim Wujězdźe a jako tajki hósć na podiju Serbskeje debaty přichodnu wutoru w 19 hodź. w Slepjanskim SKC.
W čim je trjeba, w Delnim Wujězdźe nětko něšto změnić?
F. Knobloch: Hižo 2020 je naša wjesna rada wobzamknyła, we wsy centrum serbskeje rěče a kultury wutworić. Namjet smy za nowowusměrjenje regionalneho plana Regionalnemu planowanskemu zwjazkej Hornja Łužica-Delnja Šleska zapodali. Gmejna Hamor je naležnosć z wobzamknjenjom gmejnskeje rady potwjerdźiła. Wona je podpěrała, zo chcemy serbsku rěč a kulturu wožiwić, dokelž stej so pola nas nimale dospołnje zhubiłoj. Doprědka přišli pak dotal njejsmy.
By spěchowanje ze serbskeho hornca změny strukturow Wam pomhało?
F. Knobloch: Naspomnjene spěchowanske srědki njesmědźa so za twarske projekty wužiwać. Sym sam w projekće ZARI zakótwjeny, jednym ze spěchowanych předewzaćow we wobłuku změny strukturow. Tuž pytamy za rozrisanjom.
Kotra je aktualna situacija?
Suchy: Koncept za sorabistiku!
Kak dale z Institutom za sorabistiku po kritice studentow? Wo tym je so Marcel Brauman z Markom Suchym, předsydu serbskeje rady Sakskeje, rozmołwjał.
Wy a dalši čłon serbskeje rady, Julian Nyča, staj zašłu srjedu w Lipsku pobyłoj a z jednaćelskim direktorom instituta, prof. Edwardom Wornarjom, a dekanom filologiskeje fakulty uniwersity, prof. Beatom Siebenhaarom, rěčałoj. Što staj zhoniłoj?
M. Suchy: Wobdźělenje dekana na rozmołwje běše za naju poprawom njewočakowane. Chcychmoj jenož z prof. Wornarjom wo kritizowanych poměrach na Instituće za sorabistiku rěčeć a jeho wid na kritiku studentow zeznać. To pak smy potom w tutym wjetšim kole jenož skrótka tematizowali, z wuslědkom, zo ma prof. Wornar ze swojimi studentami komunikaciju bytostnje polěpšić.
Sće tež zwadne wuwučowanje zapadoeuropskich mjeńšinowych rěčow w Instituće za sorabistiku tematizowali?
M. Suchy: Pod nětčišimi wuměnjenjemi je po měnjenju dekana poskitk zapadoeuropskich mjeńšinowych rěčow trěbny, zo bychu so dalši studenća přiwabili. Studentow z Łužicy je prosće přemało.
Hermaš: Wjac koordinacije!
Na „serbskej debaće“ wo Serbach w změnje strukturow (wutoru, 27.2., w 19 hodź. w Serbskim kulturnym centrumje Slepo) wobdźěli so tež Manfred Hermaš. Z hižo lětdźesatki dołho mnohostronsce angažowanym Serbom je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Prěnju wulku změnu strukturow sće po towaršnostnym přewróće dožiwił, hdyž je wulki dźěl dźěłaćerjow w brunicowej industriji dźěłowe městno přisadźił. Kak je so to na serbske žiwjenje wuskutkował?
M. Hermaš: Běch tehdom wjesnjanosta w Rownom. Wjele ludźi je bjezdźěłnosće dla preč ćahnyło, nam su potom dźěći na šulach a w pěstowarnjach pobrachowali. To dźěše tež na kóšty wuwučowanja serbšćiny a serbskeho žiwjenja.
Što běše Waša wotmołwu na tutu situaciju a wužadanja tež za Serbow?
Budu w domiznje studować
Sakska přetwori wotnětka tež w Budyšinje Powołansku akademiju na Dualnu wysoku šulu. Prezident Powołanskeje akademije a direktor Statneje studijneje akademije Sakskeje prof. dr.-ing. habil. Andreas Hänsel je na prašenja Milenki Rjěčcyneje wotmołwił.
Kotru hódnotu přicpěwaće rozsudej Sakskeho krajneho sejma a tutomu přetworjenju?
A. Hänsel: Wobzamknjenje Sakskeho krajneho sejma je we wjacorym nastupanju dalši měznik we wuwiću wědomostneho kraja Sakskeje. Wón zmóžnja akademiske wukubłanje na wysokošulskim niwowje a z wysokošulskimi zakónčenjemi sylnišo hač dotal tež we wjesnych kónčinach etablěrować a dale wuwiwać. Runočasnje předstaja wón za našich studowacych a absolwentow – tule na próstwu – jasne powyšenje jich wotzamknjenjow, dokelž budu tute přichodnje akademiske wotzamknjenje. Nastanje potajkim woprawdźity třeći stołp w systemje wyšeho kubłanja Swobodneho stata Sakskeje.
W kotrym zwisku widźiće wyše hódnoćenje z přetworjenjom?
„Cyle jednorje won, přeco won do swěta“
Němsko-serbske ludowe dźiwadło hotuje so tuchwilu na prapremjeru noweho dźiwadłoweho krucha pod titulom „Na tamnym boku měsačka – Hercy“. Z čłonom prěnjeje serbskeje beat-skupiny, kiž je inspiracija za tón kruch, Alojsom Nawku, je so Maximilian Gruber rozmołwjał.
Kak je k tomu dóšło, zo sće skupinu załožili?
Čitajće wólbne programy!
Jako jedyn z pjećoch kandiduje Hagen Domaška za Budyski wokrjesny zwjazk Zelenych za sakski krajny sejm. Přichodny tydźeń chcedźa zjawny wólbny bój zahajić. Milenka Rječcyna je so z nim rozmołwjała.
Što měli wolerjo hladajo na wólby do sakskeho krajneho sejma wědźeć?
H. Domaška: Ludźo njech sej wólbne programy dokładnje přečitaja a njech sej za rozsud, koho a kotru politisku stronu woni wola, chwile bjeru. Radźu jim, nic po začuću rozsudźić abo so wot swojeje njemdrosće wodźić dać. Wobhladaš-li sej program politiskich stronow, kotrež drje so demokratiske mjenuja – tajke pak njejsu, to spóznaješ, zo jich wobsahi za nikoho lěpšinu njepřinjesu. Tutym stronam njeměł nichtó swój hłós dać. Tuž skedźbnjam na program Zelenych, kotřiž so temam strowota, socialne, kubłanje wobswět, klima, migracija, Serbja a dalše wěnuja.
Što je Was k tomu pohnuwało, so za politiske zastojnstwo w Sakskej nastajić dać?
Institucije wabja na nowe wašnje wo dorost
„Ekskursija po serbskich institucijach w Budyšinje“ rěka brošurka, kotruž je Domowina wudała. Milenka Rječcyna je so z referentku za naležnosće kubłanja narodneje organizacije Katrin Suchec-Dźisławkowej rozmołwjała.
W brošurce chowaja so wjacore překwapjenki. Kotre to su?
K. Suchec-Dźisławkowa: Přeprosymy zajimcow, sej z pomocu šmóratka serbske institucije wotkryć. Za to smy qr-kode do zešiwka zapřijeli. Su-li zajimcy dosć informacijow nazběrali, móža so pod lipa-ev.de za požadanski trening přizjewić.
Z kotreje přičiny sće brošurku wuwili?
K. Suchec-Dźisławkowa: Předloni smy so we wobłuku wuradźowanja nawodow serbskich institucijow prašeli, kak zdobywamy dorost. Potom sym so ze zamołwitymi za wukubłanje a dorost w jednotliwych institucijach zetkała. Rezultat běše, zo dorost direktnje wosobinsce narěčimy. Nimo toho chcychmy klasiske ćišćane wabjenje z načasnymi digitalnymi medijemi zwjazać. Na to smój z jednaćelom Serbskeho šulskeho towarstwa Andreasom Ošiku ideju za tónle zešiwk wuwiłoj a trěbne informacije zezběrałoj.
