Štó stanje soz milionarom?
Derje, zo so zamołwići Domowiny a Załožby za serbski lud wo to prócuja, zo tež Serbja něšto z hornca strukturneje změny dóstanu. Na to skedźbnił je připódla referent za serbske naležnosće Braniborskeje Měto Nowak na njedawnej zjawnej prezentaciji wuslědkow dźělneho projekta Serbskeho instituta „Hódnoćenje imaterielneho kulturneho namrěwstwa Delnjeje Łužicy w němsko-serbskim konteksće“ (IKN). Na prašenje, kak ma potom po projekće kónc lěta dale hić, wón nadźijepołnje wotmołwi: „Ličimy z tym, zo dóstanjemy přichodne dźesać lět dohromady 19 milionow eurow za šěsć serbskich projektow, a dalewjedźenje IKN je jedyn z nich.“ Po zdaću so tež Serbja w Sakskej podobnje nadźijeja. Jeli woprawdźe miliony eurow na nas čakaja, wostanje jenož prašenje, kak je rozdźělić. Štó stanje so ze serbskim milionarom?
Dźěło na nowy schodźenk wjesć
Po dlěšej fazy njewěstosće móže Budyski Thespis-centrum z přilubjenjom sakskeho ministerstwa za socialne a towaršnostnu zwjazanosć, projekt hač do kónca lěta dale spěchować, ze swojim dźěłom pokročować. Přidatne ćežišćo budźe mobilne socio-dźiwadłowe skutkowanje. Bosćan Nawka je so z pedagogom a kulturnym managerom projekta Křesćanom Schröterom rozmołwjał.
Knježe Schrötero, kak hódnoćiće „pozitiwny signal“ ministerstwa nastupajo dalše financowanje Thespis-centruma?
K. Schröter: Najprjedy raz so wězo jara wjeselimy, zo móžemy dale činić. Naš zaměr je a wostanje, ludźi z dźiwadźelenjom hromadu wjesć, prašenja časa rozjimać, je wuměłsce wotbłyšćować, tak naposledk předsudki přewinyć a/abo tajkim w najlěpšim padźe zadźěwać.
Što chowa so za připowědźenym přidatnym mobilnym wobłukom skutkowanja centruma?
Online-kursy serbšćiny
Drježdźanske towarstwo Stup dale wuhotuje za dźěći ze serbskich a dwurěčnych swójbow digitalny rěčny kurs serbšćiny. Milenka Rječcyna je so z Gabrielu Ničcynej rozmołwjała.
Hižo wot lěta 2016 přewjedujeće kurs serbšćiny. Što je wosebitosć aktualneho?
G. Ničcyna: Přez wšě lěta su dźěći w prezencnej formje serbšćinu wuknyli. Nětko kurs online běži. W decembru je so 28 dźěći na kursu wobdźěliło, tuchwilu je jich 26.
Kajka je zestawa wuknjacych, a štó jich wuči?
G. Ničcyna: Šulerjo su rozdźělneje staroby a maja rozdźělny rěčny niwow. Tuž woni w třoch skupinach wuknu. Stej to dwě skupinje za zakładnošulsku starobu a dalša za wyšošulsku. Studentaj wučerstwa Matej Wjeńka a Tadej Špitank kursy nawjedujetaj.
Kak je k tomule projektej dóšło?
G. Ničcyna: Loni w decembru, na našej zhromadźiznje, su wjacori čłonojo towarstwa Stup dale rozmyslowali, kak našim dźěćom zmóžnić dale serbšćinu wuknyć. Korony dla wšak njebě wotměwacy so prezencny poskitk wjac móžny. Tak smy ideju zrodźili, to online činić.
Štó běchu wam partnerojo při organizaciji?
Změna bjeze wšeho móžna
Jako zwjazkowa kanclerka Angela Merkel loni nazymu připowědźi, zo k wólbam zwjazkoweho sejma 2021 wjace njenastupi, bě jasne, zo ma CDU wotnětka wulki problem na blidźe. A runje tak jasne bórze bě, zo nichtó z kandidatow za jeje naslědnistwo na čole CDU – Friedrich Merz, Armin Laschet, Norbert Röttgen a spočatnje Jens Spahn – tak prawje njepřeswědča a njezahorja.
W januaru móžeše so Armin Laschet jako nowy předsyda CDU přećiwo Friedrichej Merzej přesadźić, štož na bazy strony w mnohich kónčinach Němskeje, tež we Łužicy, žane žołmy euforije njezbudźi. W tójšto wokrjesnych zwjazkach cyle zjawnje zdźělichu, zo bychu sej Merza za předsydu strony přeli. Podobnje přesłapjeni běchu, jako je Laschet nětko tež hišće bój přećiwo Markusej Söderej jako kanclerski kandidat dobył. Mnozy rezignowachu a připowědźichu, zo z CDU wustupja. Friedrich Merz dyrbješe jich runjewon prosyć: „Prošu wostańće w CDU! Přińdu tež zaso lěpše časy.“ Generalny sekretar křesćanskich demokratow Paul Ziemiak chce kóždemu, kiž chcył stronu wopušćić, nětko rozmołwu poskićić ...
Zelena swěcaza manifestaciju
Wo lětušej 1. meji w Budyšinje z přistojnosću, wotstawkom a nahubnikom je Axel Arlt z jednaćelku regiona DGB wuchodna Sakska Danu Dubil porěčał.
Loni bě so dźeń dźěła wirtuelnje wotměł, kak lětsa wupada?
D. Dubil: Po dokładnym wotwažowanju smy so rozsudźili, mejski swjedźeń DGB za wšón region wuchodnu Saksku w Budyšinje wuhotować. Incidency korony dla běchu minjene dny kritiske, nětko pak smy zelenu swěcu za manifestaciju 1. meje w 12 hodź. na Žitnych wikach z hač do 200 wobdźělnikami dóstali.
Što tči za hesłom „Solidarita je přichod“?
D. Dubil: Tuchwilnu krizu jenož solidarisce, zhromadnje zmištrujemy. W přichodźe móžemy jenož wuspěšni być, hdyž hromadźe dźeržimy, zmysł za zhromadnosć widźimy a wědomje za zhromadne byće wobkedźbujemy.
Móžeće to z přikładom zwobraznić?
D. Dubil: Za čas pandemije so sam derje škitać je jedna stronka. Su pak ludźo, na přikład w starownjach, kotřiž podpěru wokoliny trjebaja.
Mejska namołwa DGB mjenuje solidaritu přichod dźěłoweho swěta. Pod wuměnjenjemi pandemije drje to wosebje płaći?
Snano tola indigeny lud?
Smy narodna mjeńšina abo indigeny lud? Prašenje wurostuje z posudka Wědomostnych słužbow zwjazkoweho sejma z lońšeho decembra, kotryž je tež zaběry w Serbach z tematiku dla nastał.
Parlamentna debata tydźenja k ratifikaciji Dojednanja čo. 169 Mjezynarodneje dźěłoweje organizacije (ILO) wo indigenych ludach nastupajo tajke w Němskej njeje žane nowe dopóznaća wunjesła. Zo mjenowany posudk nětko wo tym rěči, zo móhli Serbja kriterije indigeneho ludu spjelnjeć, njech je nastork k přemyslowanju. Zwjazkowa republika Němska a Němska demokratiska republika běštej 1989, w lěće schwalenja konwencije, wo tym přeswědčenej, zo drje matej na swojimaj teritorijomaj narodne mjeńšiny, nic pak indigene narody.
Strukturna změna so jenož hromadźe z ludźimi radźi
Strukturna změna we Łužicy so jenož hromadźe z ludźimi radźi. Za to trěbne su zmužitosć, kreatiwita a dołhi dych. Na to skedźbnja kniha „Wir machen das schon – Lausitz im Wandel“, kotruž je Institut za transformatiwne slědźenje wo naslědnosći (IASS) w Podstupimje zdźěłał, Berlinske nakładnistwo Ch. Links je ju wudało. 15 nawrótnikow ze swojimi idejemi so słowa jima. Z wudawaćelom knihi dr. Johannesom Staemmlerom, zamołwitym za ressort „socialna strukturna změna a wotpowědne politiske poradźowanje“ w Podstupimskim instituće, je so Andreas Kirschke rozmołwjał.
Knježe dr. Staemmlero, što je Was za knihu motiwowało?
J. Staemmler: Moje kolegowki/moji kolegojo a ja połtřeća lěta wo strukturnej změnje we Łužicy slědźimy. Zeznachmy při tym wjele zajimawych wosobinow, kotrež wšitke na swoje wašnje hižo dlěši čas změnu wuhotuja. Jim smy zmóžnili so słowa jimać, zo njebychmy jenož do směra wědomosće, ale předewšěm na region samón pokazali, kajka móc a kajka bohatosć idejow tu hižo stej.
Na čo so kniha wusměrja?
Něšto cyle noweho wuwić
Daniel Zoba nastupi spočatk julija nowowutworjene zastojnstwo społnomócnjeneho za digitalizaciju Załožby za serbski lud. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.
Knježe Zoba, što je Was wabiło wo zastojnstwo so požadać?
D. Zoba: Najwažniša přičina bě, zo widźach móžnosć, něšto za serbstwo cyle noweho a njeetablěrowaneho wutworić. Rěčne spóznawanje, rěčna synteza, digitalny rěčny asistent – wšo to dotal hišće nimamy. Wotpowědnu software pod komercielnym aspektom wuwić a zwoprawdźić w padźe serbšćiny móžno njeje, trjebamy tuž spěchowanje. Załožba njeje w tym zwisku jenož nowe městno wupisała a wobsadźiła, ale tež hižo wobšěrny koncept zdźěłała.
Rozmyslujeće hižo wo tym, do kotrych nadawkow so jako prěnje daće?
Zhorbjenja a doły žołmow
Kajkosć žołmow je, zo přińdu a du, a to mjenje abo bóle prawidłownje a w sylnosći, wot wšelakorych faktorow wotwisowacej. Wone wutworjeja zhorbjenja a doły, a wotwisnje wot pozicije wobkedźbowarja často ani wěste njeje, w kotrej fazy runje su. Žołmy mamy na morju, hdźež móža změrować runje tak kaž zatrašeć. A ani swěca ani zwuk bjez nich njewuńdźetej. Tutych kajkosćow dla słuža nam jako woblubowana metafra za najwšelakoriše zjawy. Tak rěčimy na přikład w modźe runje tak rady wo nich kaž we wuměłstwje, při čimž wobeńdźemy wopřijeća kaž „trend“, „słód“ abo „duch časa“. Cyłu dobu přewšo wuznamneho francoskeho kina zjimamy pod hesłom „Nouvelle vague“, heterogene popowe zynki (a drasty) prěnjeje połojcy 1980tych lět jewja so jako „Neue Deutsche Welle“ a „New Wave“ wobhladujemy jako wuchadźišćo toho, štož dźensa „čornu scenu“ mjenujemy, swjatki w Lipsku prawidłownje wobdźiwajomnu (lětsa najskerje znowa nic).
Zeznać serbski wirtuelny swět
Hač pjećo abo tysacy – wšojedne kelko ludźi na wobrazowku hlada, wone měrja so na to, zeznać so we wirtuelnym swěće z wobsahom, kotryž jich zajimuje a jich z tym zwjazuje. W zašłymaj tydźenjomaj mějachmy wjacore tajke poskitki za serbsce rěčacych a za ludźi, kotrež so za temy, kiž maja serbski pozadk, zajimuja. Prašam pak so, hač njemóhli to być wjace.
