Mjezynarodny mjeńšinorěčny projekt poezije
Pontekroaz/Pont-Croix (SN/bn). Bretonske towarstwo Strollad La Obra, štož woznamjenja telko kaž „Skupina skutka“, zasadźuje so za „rěčnu diwersitu a wjacerěčnosć“ předewšěm we wobłukomaj młodźinske dźěło a dźiwadło. Tak pokazaja ze swójskej jewišćowej skupinu prawidłownje swójske inscenacije ducy po regionje Finistère a wuhotuja wjacore festiwale, kaž na přikład bajam a bajkam so wěnowacy „Trouz Ar Mor“ (Zynki morja). Wosebje w fokusu steji bretonšćina, wuraznje pak wuzběhuja zasadnu runoprawosć rěčow. W tym zwisku chcedźa lětsa mjezy přesahowacy, na žony měrjacy so projekt „Poésie résistante en langues vivantes“ (Rezistentna poezija w žiwych rěčach) zahajić. Zaměr je „wuměłstwo w mjeńšinowych rěčach kaž tež wjelorakosć rěčow spěchować a jich akceptancu a prestiž powyšić“, zamołwita koordinatorka Dorothee Betz podšmórnje. W najlěpšim padźe so poradźi, „tworićelkam wuwědomić, zo njejsu sami“ a „solidariće mjez ludami přisporjeć“.
Najrjeńše jutrowne jejka wuzwolili
Awtonomija a swoboda
Wulce wobdarjeni koncertowali
Jurij Šěrc
16. małeho róžka 1634 narodźi so w Delnim Wujězdźe jako syn duchowneho Jana Šěrca pozdźiši farar a w swojim času jara woblubowany kěrlušer Jurij Šěrc, němsce so Scherz pisaše. Wón wopytowaše Budyski gymnazij, hdźež maturowaše, a studowaše potom w Lipsku ewangelsku teologiju. Wot lěta 1655 hač do 1660 bě z diakonom w Ketlicach pola Lubija a bu 1660 z wosadnym fararjom w Dubcu, hdźež 8. požnjenca 1674, hakle 40lětny, zahe zemrě. W Dubcu je wón epistle, swjedźenske a njedźelske sćenja zeserbšćił, kotrež so pozdźišo pak lědma trjebać hodźachu. „Wjele lěpje běchu so jemu jeho serbske kěrluše poradźili, kotrychž je někotre přełožił a praja wo nim w tutym nastupanju prěnim wudawarju serbskich spěwarskich, zo je wón tón najprěniši był, kiž je do praweho hrona prawych składow zestajene serbske kěrluše wudźěłał.“ – Tak pisa farar, literarny historikar a bibliograf Korla Awgust Jenč w přinošku „Spisowarjo serbskich rukopisow hornjołužiskich ewangelskich Serbow hač do lěta 1800“ w Časopisu Maćicy Serbskeje 1875.
Manfred Laduš
Widejoclip mjez najlěpšimi
Serbski hudźbny widejo „To njejo kóńc“ słuša k 20 wuzwolenym filmam, kotrež so na wubědźowanju „Sej wótře hudźbne wideja wobhladać“ wobdźěla. W cyłku mějachu zarjadowarjo „Filmverband Sachsen“, „Kreatives Sachsen“ und „Wir gestalten Dresden“ z 112 zapodatych produkcijow najlěpšich 20 wuzwolić.
Drježdźany (SN). Clip w dołhosći njecyłeju dwě a poł minuty je w nadawku rbb a serbskeho magacina Łužyca nastał. Pask wojuje we wubědźowanju wo titul „Najlěpše hudźbne widejo Sakskeje 2023“, „Najlěpše hromadźeskutkowanje wobraza a zwuka“, „Najlěpši animaciski widejo“ a wo „Myto publikuma“. To zdźělitaj Sophie Riedel a Erik Šysko z LUSATIA FILM.
Zarjadowanje k wubědźowanju wotměje so přichodny pjatk w Drježdźanach, w Europskim centrumje wuměłstwow Hellerau. Filmy maja so na něhdźe dźesać metrow wulkej sćěnowinje a ze zwukom w kwaliće koncertneho sounda prezentować.
Jakub Lorenc-Zalěski
18. małeho róžka 1939 zemrě w Berlinje pola swojeje dźowki hajnik, spisowaćel a narodny prócowar Jakub Lorenc-Zalěski. Wón bu w ródnym Radworju na kěrchowje w rowje pochowany, w kotrymž pozdźišo tež jeho mandźelska, jeho sotra Kata Čornakowa a jeje mandźelski posledni wotpočink namakachu. Po wotstronjenju narowneho kamjenja na Čornakec swójbnym rowje da Maćica Serbska w lěće 2009 za Jakuba Lorenca-Zalěskeho, kotryž bě wot 1907 z jeje čłonom, narownu taflu postajeć. Na njej steji w złotych pismikach: „Jakub Lorenc-Zalěski“, jeho žiwjenske daty a „narodowc a spisowaćel“.
Narodźi so 18. pražnika 1874 do žiwnosćerskeje swójby a bu chowanc Serbskeho seminara w Praze. Njestudowaše pak teologiju, ale rozsudźi so za wukubłanje na hajnika a dźěłaše jako tajki w kónčinach nad Rynom. Hižo w tutym času spisa Lorenc někotre mjeńše literarne dźěła za „Kwětki“ a za časopis „Łužica“, w kotrymž wozjewi tež 1898 wjetšu wuměłstwowu bajku „Wostašan“ a stawizniske powědančko „Serbscy rjekojo“ (1900 a 1922). 1920 nawróći so do Łužicy, zasydli so do Běłeje Wody a po tym do Slepoho, hdźež kupi sej rězak.
Z hudźbu wróćo do časa Beatlesow
Stawizny prěnjeje serbskeje beatoweje skupiny z předłohu za aktualnu inscenaciju NSLDź na hłownym jewišću
Dalši wliw bě přizemjenje na měsačku.Hudźba drje bě čerwjena nitka, kotraž so po nowej hornjoserbskej inscenaciji Němsko-serbskeho ludoweho dźiwadła na hłownym jewišću „Na tamnym boku měsačka – Hercy“ ćehnješe. To wšak njesměło nikoho zadźiwać, wšako wobswětluje hra z pjera Lubiny Hajduk-Veljkovićoweje stawizny prěnjeje serbskeje beatoweje skupiny. Ale što po skoro tři hodźiny trajacym kruchu zwostawa? Na kóždy pad hłubši dohlad do žiwjenja kónc 1960ych lět w Němskej demokratiskej republice. W „dole tych, kotřiž ničo njewědźa“ bydla młodźi Serbja a Serbowki, kiž chcedźa „won“. Won do swěta, ale tež won do swójskeho hudźbneho orbita. Štož doma w pincy nastawa, je wjace hač jenož wotpowědowanje duchej časa – tu w cyle nowym žiwjenskim stilu. Tute žiwjenje je přewulke za krute hranicy małeho kraja. Teksty skupiny Hercy powědaja wo swobodźe, wo swěće a wězo tež wo lubosći.
Swoje korjenje namakała a z nich so žiwi
Zetkanje z młodej delnjoserbskej spisowaćelku a basnicu Jill-Francis Ketlicojc
Wona je we mni wćipnosć zbudźiła, jako so z jeje prěničku-zběrku basnjow „Pyšpot procha“ zaběrach (hlej deleka). Nětko sedźi 32lětna Jill-Francis Ketlicojc, kotraž swoje lyriske ja „Źilka“ mjenuje, mi napřećo, na swojim dźěłowym městnje redaktorki delnjoserbskeho tydźenika „Nowy Casnik“ w Choćebuzu. Wona je so na naju rozmołwu přihotowała a chce mje najprjedy po serbskej hospodliwosći na skibku samonapječeneho tykanca přeprosyć. Mje pak ćehnje hnydom do rozmołwy a zajimuju so, štó je tuta młoda žona, w kotrejž tči tajki spisowaćelski talent.
Delnjoserbske rěčne chłóšćenki a hłuboke rozmyslowanja
Čłowjek so dźiwa, kak so přitomnostna delnjoserbska literatura dale wuwiwa. Ju wobohaćachu dotal na přikład Jurij Koch, Christiana Piniekowa, Fryco Libo, Werner Měškank, Ingrid Hustetojc, Bernd Pittkunings a dalši. Nětko přidruža so jim nowa generacija, kotraž póčnje tež wuspěšnje tworić. Do njeje słuša Jill-Francis Ketlicojc (hlej horjeka), kotraž bě hižo lěta 2020 w Ludowym nakładnistwje Domowina knižce „Wuchack głupack a druge tšojeńka“ (mjeztym je pod titulom „Zaječk hłupačk a druhe powědki“ tež wersija w hornjoserbskim přełožku Jana Měškanka w LND wušła – přispomnjenje redakcije) z powědkami wo zwěrjatach a 2021 „Basnjeca banjawa“ ze žiwymi štučkami za mjeńše dźěći wozjewiła.
Loni wuńdźe jeje prěnička-zběrka basnjow pod jeje lyrikarskim mjenom Źilka w delnjoserbšćinje, do kotrejež zapřija tež někotre swoje basnje w němčinje. Antologiju z titulom „Pyšpot procha“ (Šeptanje procha) lektorizowaše Janka Pěčkec de Lévano. Ilustratorka Isa Bryccyna budźi z modernym pismom a ze skromnej čerwjenej figuru na módrej podłožce z titulnej stronu lóšt do čitanja.
