Jenož Europeada zamóže telko Serbow zwonka Łužicy přiwabić a to ze serbskimi spěwami, dobrej naladu a zwjazanosću. To słuša k nam, kaž gen! Dźakowano našemu livestreamej, zamóžachu fanojo Europeady hram serbskeju mustwow tež we Łužicy, w formje public viewing sćěhować. Dźak studijo Lucija-teamej wokoło Michała Cyža. Dźakowny sym tež serbskim redakcijam (NC, SN, RBB, MDR). Wšitcy běchu na městnje a su wažny stołp zahoritosće za Europeadu. Hižo 2008 je jich napjate rozprawnistwo – wosebje w MDR – škričku do domizny přenjesło. 2012 přez nich wšitcy wědźachu: Budźe wulka wěc. Stadiony so pukachu. Smy dźakowni, zo smy přez podpěru na politiskej runinje, spěchowanje Załožby za serbski lud, organizaciju Domowiny a podpěraćelow za Europeadu derje wuhotowani. Móžemy jězbu, přebywanje a tójšto dalšeho zmóžnjeć. Hrajerski niwow našeju mustwow je drje stupał – 7. městno žonow a 11. městno mužow pak pokaza, zo přisłušamy z tym skerje přerězkej. Za diskusiju wokoło zestawy Serbskeho mustwa mam zrozumjenje.

Njeby naležnosć runje tak zrudna kaž chutna była, hodźeli so slědowace linki pod nadpismo „Zešiwki won, rjadowniske dźěło!“ stajić. Nalěćo 1938 překročichu dźesaćitysacy wojakow Wehrmachty hranicu Awstriskeje, zwoprawdźiwši tak posledni akt „přizamknjenja“ kraja na „Třeći reich“. Jich listy wotbłyšćuja nerwozitu a strach, kajkiž mjez nimi čakajcy na přikaz marša knježeše. Ze samsnych žórłow rěči wulke wolóženje, kajkež začuwachu spóznawši, zo njetrjebaja wojować. Tež Serbja wo napjatym połoženju a „měrliwym“ rozrisanju pisachu – dźakowano censoram, kotřiž swoju lubu ćežu ze serbšćinu mějachu, samo dosć wotewrjeni a njezatajejo. Něhdźe poł lěta pozdźišo swědča listy wojakow wo podobnych nazhonjenjach, jako Němska – z přihłosowanjom tehdyšich wulkomocow Europy (Češa drje běchu na jednanjach zastupowani, přewjele wotewrjenych wuchow pak po wšěm zdaću njenańdźechu) – po Sudetskim kraju „zbytk“ Čěskeje wospjet „měrliwje“ wobsadźi. Wobě „operaciji“ buštej z „na pačenje ludnosće“ wusměrjenej propagandu, desinformacijemi a łžemi přihotowanej.

Składnosće su rědke, zo znate wosobiny serbskeho žiwjenja w aktualnych towaršnostnych debatach so słowa jimaja. Tajki wokomik běše loni na Hłownej zhromadźiznje Domowiny w Choćebuzu zapodaće namjeta Serbskeho sejma, z třěšnym zwjazkom hromadźe so konsekwentnje wo serbsku kubłansku awtonomiju prócować. Nadawk bě Sieghard Kozel přewzał, tehdyši předsyda Towaršnosće k spěchowanju Serbskeho ludoweho ansambla Budyšin z.t. „Tón, kiž wopodstatni chwatnosć naležnosće, je dołho wahał“, wón přizna. To zwisowaše z jeho widom na wašnje, kak Serbski sejm skutkuje, ale runje tak z diskusiju wo wliwje Serbow na swójske kubłanje, kotraž so hižo wjace hač lětdźesatk dliji. Wuslědk wotwažowanja zwurazni z prašenjom: „Kajka je alternatiwa ze spodźiwnym federalnym systemom, kubłanje dźěći a młodostnych sami do ruki wzać?“ Wjetšinu přitomnych pak přeswědčić njemóžeše. Po wašnju parlamentariskeho dźěła namjet awtoram wróćichu. Štož druzy snadź jako wosobinsku poražku začuwaja, mjenowaše wón prosće „wuraz demokratije“.

Matilda Šěnec ze Šunowa je so na lětušej lětnej dźěłarničce Fabmobila w Zhorjelcu wobdźěliła. Milenka Rječcyna je so ze šulerku přichodneho 8. lětnika Budyskeho Serbskeho gymnazija rozmołwjała.

Z kotreje přičiny Će Fabmobil wabi?

M. Šěnec: Sym loni dwójce na dźěłarničce Fabmobila we Běłej Wodźe a w Zhorjelcu była. Camp poskići zaběru z nowymi technologijemi. A to mje přewšo wabi. Přetož, štó to hižo wě, snadź móžu swoje nazhonjenja pozdźišo trjebać. Nimo toho je rjenje, hdyž sy z přećelemi hromadźe, kotřiž maja samsny zajim.

Na čim sy w campje dźěłała?

M. Šěnec: W srjedźišću je stało digitalne rysowanje. Smy takrjec z rysowankami wšelke poskitki campa zapopadnyli a rysowanu chroniku zhotowili. W dalšim kursu sym časnik rysowała, kotryž informacije we słowach, nic w ličbach posrědkuje. Tón smědźach sej sobu domoj wzać.

Što je će tónraz wosebje překwapiło?