Za „dobru formu“ mytowany
Ägidiusa Brězana z Ralbic su jako najlěpšeho blidarja Budyskeho rjemjeslniskeho zjednoćenstwa wuznamjenili. Wo zakónčacym dźěle a što młodźencej to woznamjenja, je so Lisa-Maria Cyžec z rjemjeslnikom rozmołwjała.
Sy we wubědźowanju w kategoriji „dobra forma“ wuznamjenjeny. Što ći to woznamjenja?
Ä. Brězan: Nominowanje bě za mnje cyle wosebity wokomik. Sym so přewšo wjeselił a běch jara hordy na swójski wukon. To je mi pokazało, zo sym prawe powołanje za sebje wolił, a je mje na swojim puću jako blidar posylniło.
Twoje zakónčace dźěło je kamor z njewšědnym powjerchom. Kak je ideja nastała?
Ä. Brězan: Hižo zahe wědźach, zo chcych něšto pod hesłom „hońtwa“ zhotowić. Rohizna jelenja jako material su mje wot wšeho spočatka fascinowali. Zdobom wotpowěduje geometriske wuhotowanje derje mojemu stilej, wšako dźěłam rady z jasnymi, grafiskimi formami. Nimo toho chcych při tutym dźěle naročnu techniku wuspytać, štož bě za mnje napjate wužadanje.
Blidarnja Mariana Wjenka je će wukubłała. Što sy tam wosebiteho nawuknył?
Zmysłapołne dźěło našoł
Wot spočatka awgusta maja w Radworskim serbskim eksperiMINT campusu noweho projektoweho sobudźěłaćerja: Raima Stirnera. Milan Pawlik je so z 48lětnym Budyšanom, kotryž je w Nowych Boranecach wotrostł, rozmołwjał.
Što je Was pohnuło, so w serbskim eksperiMINT campusu požadać?
R. Stirner: Jako nan dweju dźěsći wěm, kak spomóžny a wažny tajki kubłanski a rěčny projekt kaž Radworski eksperiMINT campus je. Nimo toho sym za zmysłapołnym dźěłowym městnom pytał – za městnom, na kotrymž móžu na dobro zhromadnosće, na dobro towaršnosće skutkować. Na poskitk je mje Budyska znata skedźbniła. Jako sej online-wupisanje potom přečitach, běch přeswědčeny, zo so derje ke mni hodźi. Hladajo na serbšćinu je to za mnje wosobinski eksperiment. Sym serbsku šulu w Radworju a Serbski gymnazij w Budyšinje wopytał, doma pak smy němsce rěčeli. Po wjele lětach přebytka w němskorěčnej wokolinje so do serbskorěčneho swěta nawróću a swoje znajomosće serbšćiny takrjec reaktiwěruju.
Što słuša k Wašim nadawkam na nowym městnje?
Mjez strachom a dowěru
Kóžde dźesać lět pasion znowa syły přihladowarjow fascinuje. Lisa-Maria Cyžec je so z Fabianom Hejdušku, kotryž Jězusa předstaja, rozmołwjała.
Što róla Jězusa za tebje wosobinsce woznamjenja?
F. Hejduška: Je mi wulka česć, Jězusa hrać směć. Přiwšěm woznamjenja to za mnje tež wulku zamołwitosć. Kóždy ma swójsku předstawu wo tym, kajki je Jězus był. Sym so nadźijał, zo moje zwobraznjenje mnohim tak derje kaž móžno wotpowěduje. Mi bě wažne, zo njemóža přihladowarjo stawiznu jenož zrozumić, ale ju tež začuwać. Pasion je za mnje najwjetša stawizna, kotraž eksistuje. Zo směm w njej tajku wosebitu rólu hrać, napjelnja mje z dźakownosću.
Kak sy so sam wot prěnjeje proby hač k poslednjemu předstajenju změnił?
Wulki wuznam Małeho Wjelkowa
„Kulturne herbstwo zwjazuje a twori“ je hesło mjezynarodneho sympozija, kotryž město Budyšin wot wčerawšeho do jutřišeho w Małowjelkowskej sotrowni wuhotuje. Mjez wobdźělnikami je Lubina Malinkowa ze Serbskeho instituta, kotraž poda zawodny přednošk. Bosćan Nawka je so z njej rozmołwjał.
Knjeni Malinkowa, kak byšće zaměr sympozija zjimała?
L. Malinkowa: Mam zarjadowanje za prěni pospyt, stawiznisce wulki wuznam Małeho Wjelkowa za Łužicu runje tak kaž na mjezynarodnej runinje fachowje wobswětlować. Zdobom zmóžnja so šěrši wid na loni do lisćiny swětoweho namrěwstwa UNESCO přiwzate sydlišća Ochranowskeje bratrowskeje jednoty a z nich wurostłe kontakty do cyłeho swěta. Sydlišća kaž Mały Wjelkow abo Niska pokazaja, zo njesteji Ochranow sam. Wšitke tři bratrowske sydlišća tworjachu sylny nabožny centrum we Łužicy a wobwliwowachu Łužiske stawizny bytostnje.
Titul Wašeho přednoška bě „Mały Wjelkow jako kulturne křižnišćo – serbske stawizny w lokalnym a globalnym konteksće“ . Chceće nam tónle kontekst skrótka rozłožić?
Zahoritosćdźěći pohonja
We Witaj-pěstowarni Milenka w Rownom wožiwja serbska rěč wšědny dźeń dźěći, a to dźakowano Melindźe Cyžec. Wona je tam jenička maćernorěčna kubłarka a posrědkuje dźěćom zhromadnje ze swojimi kolegami serbsku kulturu. W rozmołwje z Lisu-Mariju Cyžec wona powěda, kak serbšćinu do wšědneho dnja integruje a kotre wužadanja su z tym zwjazane.
Kotru rólu serbska rěč w Twojim žiwjenju hraje?
M. Cyžec: Serbšćina mje hižo cyłe moje žiwjenje přewodźa. Jako dźěćo sym zwjetša serbsce rěčała, němčina so hakle pozdźišo přidruži. Po swojim wukubłanju na socialnu asistentku sym wukubłanje na kubłarku absolwowała. Dźensa dźěłam jako kubłarka we Witaj-pěstowarni w Rownom a tam mje rěč dale přewodźa.
Kak serbšćinu konkretnje do wšědneho dnja w pěstowarni zapřiješ?
Serbja widźomni we Wojerecach
Składnostnje róčnicy nowych Wojerec je so Marcel Brauman ze županku Gabrielu Linakowej wo prjedawšej a dźensnišej situaciji Serbow rozmołwjał.
70 lět Čorna Pumpa woznamjenja tež 70 lět wutwar Wojerec na město hórnikow. Ličba wobydlerjow je wot 7 000 na 70 000 rozrostła, serbšćina pak běše tu na kóncu hižo lědma słyšeć: Běše Čorna Pumpa potajkim „tótka Serbstwa“ regiona?
G. Linakowa: Přićah dźesaćitysacow němskich wobydlerjow a wotbagrowanje wjeskow stej hłuboko do eksistency našeho ludu zasahnyłoj. Politika bě region na „wobwod energije“ přetworiła, tež burja su sej dźěłowe městno w brunicy pytali a serbscy starši su přestali, ze swojimi dźěćimi serbować.
Dźensa matej stare a nowe město mjenje hač 27 000 wobydlerjow, w zagmejnowanych wsach so jim něšto tysac přidruži – kotry přichod widźiće za tute město?
Konflikty rozrisać
W tymle tydźenju wotměwa so fachowy dźeń za wjednicy, kubłarki a kubłarjow Serbskeho šulskeho towarstwa. Milenka Rječcyna je so z fachowej poradźowarku SŠT Janu Šusterowej rozmołwjała.
Čehodla sće sej lětsa temu „komunikacija“ za dalekubłanje wubrali?
J. Šustrowa: Komunikujemy w kóždym wokomiku, runje při dźěle w pěstowarni a to z dźěćimi, staršimi a kolegami. Při tym so kóždy čłowjek na swoje wašnje zwuraznja. Kóždy přistajeny pola nas je wšědnje na cyle rozdźělne wašnje wužadany, hdyž je z dźěćimi w zwisku. Dobra komunikacija je tuž zakład dobrych mjezsobnych poměrow. Nawjazamy z tutej temu na naše dalekubłanja wo škiće dźěsća.
W čim so při tym ćeže we wšědnym dźěle w žłobiku, pěstowarni a horće pokazuja?
J. Šustrowa: Komunikacija je wosebje wužadaca, hdyž su měnjenja mjez staršimi a kubłarjemi rozdźělne, wosebje hdyž wobkedźbujemy ćeže we wuwiću dźěsća. My na dobro dźěsća ze staršimi rěčimy a chcemy dźěsću pomhać.
SŠT je swoje dalekubłanske zarjadowanja dotal z partnerami kaž z Domowinu, dźiwadłom abo muzejom přewjedło. Štó was lětsa podpěruje?
Namołwa předewzaćelam
Domowina je w meji wubědźowanje wo „Myto za hospodarstwo“ zahajiła. Bianka Šeferowa je so pola městopředsydy Domowiny dr. Hartmuta Leipnera za tuchwilnym stawom wobhoniła.
Hišće hač do 15. septembra přiwozmu so namjety a požadanja za serbske hospodarske myto. Kajki je donětka wothłós?
H. Leipner: Wothłós je tuchwilu hišće jara snadny. Namołwjamy wuraznje předewzaćelow so přizjewić! Tež druhe wosoby smědźa namjetować firmy, kotrež su na někajkežkuli wašnje w serbskej rěči po puću.
Kotre kriterije měli předewzaća spjelnić, kotrež so wo myto požadaja?
„Kulturne hranicy njeleža na kartach“
Typograf a docent na Uniwersiće wuměłstwow Berlin Roman Wilhelm porěči jutře, srjedu, w Budyskim Serbskim instituće (SI) pod hesłom „Mjez rěčemi a spisami“ wo historiskich serbsko-němskim ćišćach. Wilhelm, rodźeny 1976, studowaše komunikaciski design a wuhotowanje pismow na hrodźe Giebichenstein. To je wysoka šula za wuměłstwo w Halle nad Solawu. Dale wopyta wón Wysoku šulu za grafiku a knižne wuměłstwo w Lipsku. Wědomostna referentka Serbskeje centralneje biblioteki (SCB) Anna Měrćinowa je so z nim rozmołwjała.
Knježe Wilhelmo, zwotkel pochadźa Waš zajim za dwurěčne ćišće?
Za modernišu Domowinu
Veronika Bjarš nawjeduje w zarjedźe Domowiny wobłuk wizuelneje komunikacije a designa. W rozmołwje z Lisu-Mariju Cyžec wona rozłožuje, što jeje dźěło charakterizuje.
Kak byšće swoje nadawki wopisała?
V. Bjarš: Sym nawodnica za design a strategije – potajkim za to zamołwita, kak so jako organizacija wizuelnje a komunikatiwnje prezentujemy. K tomu słuša dalewuwiwanje našeho cyłotneho designa, nowowuhotowanje webstrony a přewod projektow w zjawnostnym dźěle. Bytostny nadawk je zhromadne dźěło z partnerami kaž agenturami abo fotografami, zo móhli načasny a konsistentny material za Domowinu wutworić. Zwjazuju kreatiwnych partnerow a Domowinu.
Kotre wosebitosće z dźěła wuchadźeja?
V. Bjarš: Centralna wosebitosć je naša rěč – poprawom našej rěči: delnjoserbšćina a hornjoserbšćina. Wobě runohódnje zasadźować je nam wažne. Zdobom trjebamy pak tež němsku rěč, zo bychmy wšitkich ludźi we Łužicy docpěli. Tuta wjacerěčnosć je wužadanje, ale tež sylne znamjo identity.
Z kotrymi srědkami ludźi docpěwaće?
