Pod hesłom „Kóstku dać“ wustaja Karoline Schneider tuchwilu „fragmenty swojeho slědźenja“ we wobłuku wosebiteje přehladki Budyskeho Serbskeho muzeja „Jutry w Serbach“. Bosćan Nawka je so z etnologisce zajimowanej wuměłču rozmołwjał.
Knjeni Schneider, dosć njewšědne hesło wustajenskeho přinoška dowola wjacore interpretacije. Što so za nim chowa?
K. Schneider: Titul nawjazuje na tak mjenowane kóstkowe graty, kajkež su za křižerjow charakteristiske. Sym w muzejach a uniwersitnych zběrkach stajnje zaso chěžki kawrijowych šlinkow našła a jako Serbowka sym so prašała, kak nož su do Łužicy dóšłe a tam z křesćanskej tradiciju stałe. Tele šlinki dźě pochadźeja z indo-pacifiskeho ruma. Přiwšěm su w mnohich kulturach prezentne – hłownje jako talisman pře złe duchi, ale tež jako symbol wulwy a tuž płódnosće. Čehodla su křižerske graty z nimi wupyšene, njeje so dotal wuslědźiło – štož bě mi z přičinu, so fenomenej we wobłuku swojeje promocije wědomostnje wěnować.
„Štó zastupuje serbski lud? Přichod politiskeje participacije“ je tema štwórteje „Serbskeje debaty“ srjedu, 10. apryla, w 19 hodź. we „Vis-à-vis“ we Wojerecach. Nimo Tomaša Čornaka a Mata Krygarja budźe na podiju tež předsyda Domowiny Dawid Statnik, z kotrymž je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Maće zrozumjenje za Serbow, kotřiž nječuja so wot Domowiny zastupjeni?
Dawid Statnik: Jako Domowina prócujemy so wo to, zo mnohostronske perspektiwy wobkedźbujemy. Njeje přeco móžno, wšitke wočakowanja spjelnić abo wšitke jednotliwe měnjenja zastupować. Njehladajo na to sym wotewrjeny, so wo měnjenjach wuměnić a tež wujasnić, kajku politisku móc Domowina jako třěšny zwjazk a zastupjerka zajimow skići. Lěpšiny našeho třěšneho zwjazka su bazodemokratiska struktura kaž tež wotewrjenosć a transparenca. Smy w stajnym dialogu z čłonami, ale tež dalšimi zajimcami.
Bychmy ranking narodnych mjeńšin w Europje tworili, hdźe by serbski lud nastupajo prawa a spěchowanje přirunujo z druhimi stał?
Tež serbska debata dźens wječor w 19 hodź. w Budyskim Serbskim domje („Smy indigeni?“) budźe so simultanje tołmačić, tón raz zaso wot Milenki Rječcyneje. Z nawodnicu Rěčneho centruma Witaj, dr. Beatu Brězanowej, je so Marcel Brauman wo wažnym srědku za zjawnu dwurěčnosć rozmołwjał.
Wy sće so hižo před dlěšim časom dobrowólnje za simultane tołmačenje přizjewiła. Što je Was k tomu pohnuło?
dr. Beata Brězanowa: Sym naprašowanje dóstała a wćipna była, hač to zmištruju. Nimo toho je mi wědome, zo trjebamy přidatnych simultanych přełožowarjow. Wšako mam so hižo tójšto lět wo simultane přełožowanje na Hłownych zhromadźiznach Domowiny postarać a tołmačerjow namakać. Mamy nazhonitych a wušiknych, ale potrjeba stupa. Tuž trjebamy ludźi, kiž so zmuža k pospytej.
Što mamy my serbowacy wobkedźbować, hdyž so simultanje přełožuje?
Nowe wjesne towarstwo Při Marijinej studničce su minjeny tydźeń w Róžeńće załožili. Wone chce na dotalne skutkowanje młodych swójbow nawjazać. Z předsydu Tomašom Šołtu je so Marian Wjeńka rozmołwjał.
Knježe Šołta, kak je tomu dóšło, zo sće w Róžeńće wjesne towarstwo załožili?
T. Šołta: Mjez Róžeńčanskimi wjesnjanami mamy tójšto aktiwnych na wšelakich polach. Hač je to wokoło putniskich a dalšich cyrkwinskich podawkow, mejskich nałožkow, nowolětnych, hońtwjerskich, młodźinskich, sportowych, póstniskich a kulturelnych aktiwitow. A stajnje zaso zwěsćamy mjez sobu, hdyž so wjacori „gratu“ přimaja, je wo wjele rjeńšo a jednorišo. Zo by so to naslědnje na dobro wjeski skrućiło, je z toho nastała ideja, towarstwo přizjewić, kaž je tež hižo w dalšich wjeskach maja.
Kelko ludźi je towarstwu přistupiło a štó skutkuje w předsydstwje nimo Was sobu?
Serbska debata so srjedu w 19 hodź. na žurli Budyskeho Serbskeho domu prašenju wěnuje, hač smy indigeny lud. Ze Susannu Hozynej, zastupowacej direktorku Serbskeho instituta (SI), a moderatorku Janu Piňosovej, stawiznarku w SI, je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Wy sće serbsku debatu wo prašenju, hač smy jako Serbja indigeny lud, přihotowała. Budźe so kontrowersa w ludnosći na podiju wotbłyšćować?
S. Hozyna: Na kóždy pad. Kontrowersa, kotraž hižo serbsku zjawnosć zaběra, je za nas wuchadźišćo serbskeje debaty. Smy wědomje zastupjerjow wšelakich pozicijow na podij přeprosyli.
Što je zaměr zarjadowanja, wšako njemóžemy wočakować, zo budu sej na kóncu wječora wšitcy přezjedni?
W Drježdźanach zetkawaja so młode swójby wot lěta 2023 prawidłownje, zo bychu so wuměnili, serbsku rěč a kulturu hajili a dźěći sej zhromadnje hrajkali. Iniciatorka kružka je hižo někotre lěta w Drježdźanach bydlaca kubłarka Nadja Herbichowa, kotraž je zdobom čłonka towarstwa Stup dale. Anja Nowakowa je so z njej rozmołwjała.
Knjeni Herbichowa, kak je so scyła ideja za kružk zrodźiła?
N. Herbichowa: Jako kubłarka mam wězo wulki repertoire na spěwčkach, knihach a materialijach, kotrež chcu z druhimi staršimi dźělić a jim na tym abo tamnym městnje małki tip sposrědkować. Nimo němskich, mam tež serbskorěčne materialije. Sym wo tym zhoniła, zo kubłarjo swójbam material w druhich krajach tež w formje kružkow poskića. Sym sej prajiła, zo to tež zamóžu a tak běše ideja serbsko-němskeho kružka zrodźena.
Maće w kružku konkretny zaměr (na přikład rěčnu wuměnu) abo wo čo wam hłownje dźe? Kak husto so zetkawaće?
„Serbska kubłanska awtonomija – abo dale kaž dotal?“ je tema Serbskeje debaty srjedu w 19 hodź. w Chróšćan „Jednoće“. Na podiju sedźi mjez druhim Madleńka Šołćic. Milenka Rječcyna je so z njej rozmołwjała.
Kotru hódnotu ma debata wo serbskim šulstwje za Was?
M. Šołćic: Tule diskusiju mam za přewšo wažnu. Tajka debata pak je wotwisna wot tych, kotřiž ju wjedu. Sym dopóznała, zo móžeš ze swójskeje iniciatiwy tójšto zahibać. Politika je to jedne, na kóncu pak rozsudźi angažement a kruta wola ludźi něšto změnić, hdyž so w přezjednosći na njekonwencionelny puć podaš. To so z widom na zachowanje Chróšćanskeje srjedźneje šule na kóncu radźiło njeje, hačrunjež z Wěteńčanskej iniciatiwu nowe myslenje nastorčili.
Maće prawa, kotrež w Sakskej na polu serbskeho kubłanja mamy, za dosahace?
Z předsydku Maćicy Serbskeje, dr. Anju Pohončowej, je so do hłowneje zhromadźizny towarstwa (přichodnu sobotu w 14 hodź. w Budyskim Serbskim muzeju) Marcel Brauman rozmołwjał.
Kotre tematiske ćežišća wočakuja čłonow a zjawnosć na hłownej zhromadźiznje?
A. Pohončowa: Wozjewimy wuslědki wupisanja Maćičnych mytow za dorost. Na lońšim wupisanju su so fachowe, eksamenowe a masterowe dźěła we wšitkich kategorijach zapodali, w cyłku je jich sydom, štož nas jara wjeseli.
Zajimawy budźe tež přednošk dr. Suzanny Hozyneje, zastupowaceje direktorki Serbskeho instituta. Wona je kulturna wědomostnica, kotrejež fachowy předmjet je paremiologija (Erzählforschung). Wona porěči na temu „Graby, Mjedwjedź, Kosmatej – lěsny demon jako postawa srjedźo- a wuchodnoeuropskich ludowych tradicijow“. Na hłownej zhromadźiznje móža so wězo tež hosćo wobdźělić. Štóž so wosebje za tutón přednošk zajimuje, je wutrobnje přeprošeny.
Tež wólby steja na dnjowym porjedźe – je hižo dosć kandidatow? Z čim maja so čłonojo předsydstwa w běhu lěta zaběrać?
Na debaće wo přichodźe serbskeho kubłanja srjedu, 13. měrca, w Chrósćicach so tež Diana Šołćina, nawodnica Worklečanskeje Serbskeje wyšeje šule, wobdźěli. Z njej je so moderatorka debaty, Milenka Rječcyna, rozmołwjała.
Maće awtonomiju kubłanja w zwisku ze serbskim šulstwom za trěbnu?
D. Šołćina: Mam titul zarjadowanja za mylacy, dokelž wotewrě wón jeničce dwě móžnosći. Nimam ani te jedne „Serbska kubłanska awtonomija ...“, ani te druhe, „... abo dale kaž dotal“ za dobre. Smy našej šuli jako nawodnistwo w zhromadnym dorěčenju z wuwučowacymi a kubłacymi dali serbski profil. Tajke dalewuwiće pak njerěka hnydom tež, zo je to zdobom awtonomija. Wužiwamy za to prawa a móžnosće, kotrež po w Sakskej płaćacych zakonjach mamy.
Što je noweho w profilu?
Dźensa wječor su Berlinscy Serbja zaso na bjesadu do Elberfeldskeje 4 w Moabiće – na swoje „Serbske blido“ – přeprošeni. Hłowny organizator je 30lětny w Radworju rodźeny Berlinjan Jan Wjesela. Milan Pawlik je so z nim rozmołwjał.
Što je će pohnuło, zo so do stolicy podaš?
J. Wjesela: W lěće 2018 je mi přećelka dźěłowy poskitk za socialne dźěło w Hamburgu za tamnišu załožbu „Šěry dom“ doporučiła, kotryž sym přiwzał. Wot spočatka sem je mje dźěło jara spokojało. Hišće w samsnym lěće je mje załožba na socialneho nošerja w Berlinje sposrědkowała, pola kotrehož jako pomocnik za integraciju a swójby dźěłam.
Što će pohonjuje, so na dobro serbskeho žiwjenja angažować?