Gmejny maja swójske postajenja
W Pančicach-Kukowje je zaměstnjeny zarjadniski zwjazk Při Klóšterskej wodźe, kotremuž přisłuša pjeć serbskich gmejnow. Z Měrkom Domašku, předsydu zarjadniskeho zwjazka, je so Měrćin Weclich rozmołwjał.
Wobsteji w zarjadniskim zwjazku jednotne postajenje – hdyž scyła – za cyły zwjazk, kajke měli sej wobydlerjo fasady barbić, kotre wokna zatwarić a kotre třěšne cyhele wužiwać?
M. Domaška: Ně, kóžda gmejna ma swójske postajenje, tak mjenowane wuhotowanske wustawki. Někotre gmejny to jara striktnje rjaduja, tamne su trochu tolerantniše. W Njebjelčicach na přikład dyrbi třěcha 45 stopnjow nachilena być.
Su zarjadniskemu zwjazkej ze stron wobydlerjow skóržby dóšli, zo so něchtó na susoda hórši, kiž je sej fasadu fijałkojtu wobarbił?
M. Domaška: Ně, pola nas nic. Snano pola wjesnjanostow.
Što gmejnam ze stron zwjazka radźiće, kak měli z wonkownym napohladom swójskich domow a twarjenjow wobchadźeć?
Žiwidłam wjetše hódnoćenje
Kak zhladuje předsyda wobswětoweho a ratarskeho wuběrka Sakskeho krajneho sejma na mlokowu krizu? Axel Arlt je so ze zapósłancom Sebastianom Fischerom (CDU) rozmołwjał.
Mamy w Sakskej přewjele mloko produkowacych zawodow?
S. Fischer: Po wšej Němskej je něhdźe 78 000 zawodow, kotrež mloko produkuja, nimale 800 z nich w Sakskej. To je dobry poměr. Statistika tež pokazuje, zo je ličba wulkoskótnych jednotkow po hektarje ratarskeje wužiwanskeje přestrjenje w swobodnym staće pod přerězkom Zwjazka. Dyrbju pak rjec, zo lětny wukon dejkow wobstajnje přiběra a zo je na swětowych wikach poskićowane mnóstwo mloka přewulke.
Komisija EU je loni mlokowu kwotu zběhnyła. Bě to zmylk?
S. Fischer: Ně, tež ratarjo su sej to žadali. Hižo za čas kwoty běchu problemy, za mloko fairnu płaćiznu docpěć. Zo so kwota wróći, nježada sej po jeje cofnjenju ani Zwjazk plahowarjow dejkow.
Žiwidłowe rjećazy a discountery pak postajeja płaćiznu mloka na njelěpšinu producentow. Je to hišće wične hospodarstwo?
Ze stejnišćom ajewišćom
Z centralnym zarjadowanjom „Hlejće, tamle je čłowjek“ zahaja jutře na Lipšćanskim hłownym torhošću stoty zjězd katolikow. Tež Serbja budu tam zastupjeni, kaž je Janek Wowčer wot předsydy TCM Jurja Špitanka zhonił.
Štó Serbow w Lipsku hłownje zastupuje?
J. Špitank: Serbscy měšnicy su Towarstwu Cyrila a Metoda nadawk dali, so wo serbski podźěl starać. Tole rady přewzachmy a móžachmy dalše towarstwa zdobyć.
Što maće konkretnje planowane?
J. Špitank: Změjemy swoje stejnišćo a jewišćo na cyrkwinskej mili na Grimmaskej pod hesłom „Katolscy Serbja“. Tam poskićimy jutře po zahajenju zjězda program z chórom Meja, z młodźinskej band Con-takt, ze Serbskej rejwanskej skupinu Smjerdźaca kaž tež ze saksofonistom Danielom Matku. Moderaciju změjetaj Diana Fryčec-Grimmigowa a Roman Nuk. Smjerdźečenjo předstaja so tež na jewišću Drježdźansko-Mišnjanskeho biskopstwa na hłownym torhošću.
Što poskićiće hišće na stejnišću?
Dźiwadło jako politiske jewišćo
Jako nawuknych žurnalistiske rjemjesło, rěkaše jedna mojich prěnich lekcijow, zo je wšitko, štož do kulturneho wobłuka słuša, luksus. Chutne informacije su z politiki a hospodarstwa, za nje su prěnje městna rozprawnistwa rezerwowane. Feuilleton zady namakaš, quasi jako desert. Móžno, zo bě tomu w NDRskim času hinak a snano je to tež dźensa w Serbach tróšku hinak, wšako je kultura runje ta wosebitosć a wažna za zhromadnosć a identitu. Zo pak ma dźiwadło hladajo na dźensniše towaršnostne połoženje wulku politisku wahu, wo tym swědči tele dny wotměwace so 9. zetkanje sakskich dźiwadłow w Budyskim Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle.
Sobu při kolebce Załožby za serbski lud stał
Braniborčanam bě wón po towaršnostnym přewróće 1989/1990 wěsta nanowa figura. Jeho skutkowanje jako ministerski prezident noweho zwjazkoweho kraja waža sej mnozy podobnje kaž te Kurta Biedenkopfa za znowa wutworjeny Swobodny stat Saksku. Wón – Manfred Stolpe – je wčera wosomdźesaćiny swjećił.
Zastojnstwo ministerskeho prezidenta wukonješe čłon SPD wot 1. nowembra 1990 hač 2002, wot samsneho lěta do 2005 bě zwjazkowy minister za wobchad, twarstwo a bydlenjotwarstwo.
Statistika je jedna stronka
Daty a fakty su to, štož statistikarjow zajimuje. W zwisku z naćiskom nowelěrowaneho sakskeho šulskeho zakonja tež daty a fakty njepomhaja, postupowanje ministerstwa za kultus (SMK) zrozumić. Te bě spočatk lěta zjawnosć namołwjało wo zakonju diskutować. Nimale tysac ludźi je so na dźewjeć tajkich diskusijnych kołach wobdźěliło, mjez druhim w Budyšinje. Tam su pomocnicy z agentury, kotruž bě SMK angažowało, ideje a namjety napisali. Ministerka Brunhild Kurth (CDU) bě napominała wužiwać nastajene kašćiki. Do nich móžachu ludźo swoje namjety k polěpšenju naćiska pisomnje podać, tež anonymnje. 430 tajkich je ministerstwo dóstało. Přidatna onlinowa konsultacija je 570 stejišćow wunjesła. Wjace hač tysac na kóncu zličichu, 660 z konkretnymi pokazkami. Šwarna to ličba. Hač do zańdźeneho tydźenja, jako druhi naćisk zakonja předpołožichu, je jón SMK w 40 dypkach změniło. Te pak su po wjetšinje jenož redakcionelneho razu, ministerka přizna. Njeběchu namjety domyslene dosć? Běchu wone snano přezastarske, předoprědkarske abo překritiske?
Nimo nowych słowow podawa tež pozabyte
Wón je wuběrny znajer serbskich regionalnych a kulturnych stawiznow a fachowc za serbsku rěč, jeje gramatiku a prawopis. Wulke zasłužby je sej dźensniši jubilar tež na polu tworjenja serbskich słowow zdobył. Njezadźiwa tuž, zo mjenuja jeho mnozy tež „mister Minuta serbšćiny“, štož scyła lózysce měnjene njeje, ale po mojim zdaću dosć derje přitrjechi.
Wěc organizacije
Studentske towarstwo Sorabija Lipsk chce so ze zapisanym towarstwom stać. Wo tym a dalšich předewzaćach cyłka je so Janek Wowčer z nowej předsydku Francisku Grajcarekec rozmołwjał.
Kotrych lěpšin so ze zapisanja nadźijeće?
F. Grajcarekec: Na prěnim městnje steji zhromadnosć. Je pak tež cyle běrokratiskich lěpšin, kaž zawěsćenje. Dale, a to drje bě rozsudny dypk, wolóžamy sej projektne dźěło, přehlad financow a scyła dohlad do dźěławosće Sorabije z rozprawu na hłownej zhromadźiznje.
Kelko čłonow maće a z kotrych studijnych směrow woni pochadźeja?
F. Grajcarekec: Smy něhdźe třicećo. Nimo studentow wučerstwa a sorabistiki su to tež studowacy slawistiki, rěčewědy, mediciny, skótneho lěkarstwa, twarstwa, inženjerstwa, žurnalizma, prawa, chemije a informatiki.
Štó Was w předsydstwje podpěruje?
F. Grajcarekec: Městopředsyda je Damian Dyrlich z Noweje Wjeski, kiž je nas dotal w Zwjazku serbskich studowacych zastupował. Pokładnik je Radworčan Jakub Hantuš.
Što su wjerški lětušeje dźěławosće?
„Chcemy tola tež swjećić“
Wšitke dźiwadłowe jewišća Sakskeje njepředstaja wot 18. do 22. meje w Budyskim NSLDź jeno swoje aktualne inscenacije, ale chcedźa so z přihladowarjemi tež rozmołwjeć. Cordula Ratajczakowa je so z koordinatorku 9. zetkanja sakskich dźiwadłow Karolinu Wernicke rozmołwjała.
Šěsnaće hłownych předstajenjow, sydom přewodźacych zarjadowanjow a k tomu hišće kóždy wječor pózdni program – kajki je dotalny wothłós na poskitk?
Olympiada wužadaca była
Božena Hojerec z Jaseńcy chce so stać z wučerku za zakładnu šulu a studuje na Instituće za sorabistiku Lipšćanskeje uniwersity. Milenka Rječcyna je so z njej rozmołwjała.
Na lětušej 50. olympiadźe serbskeje rěče sće so nimo dalšich wosom studentow wo wobdźělnikow starała. Sće to prěni króć činiła?
B. Hojerec: Ně, sym hižo loni skupinu přewodźała. Mějach wšitko, wosebje pak temu, z kotrejž su so wobdźělnicy zaběrali, za jara zajimawe. Loni dźěše wo to, w teamje so z pčołkami zaběrać.
Lětsa bě wšitko trochu hinak. Kak sće to dožiwiła?
B. Hojerec: Haj, lětsa běše cyła struktura hinaša. Tež dožiwjenja šulerjow so lońšim njerunachu. Lětsa bě jednotliwc wjele bóle wužadany. Šulerjo rozestajachu so na cyle wšelakore wašnje z temu woheń a běchu jara aktiwni.
Měniće, zo móžeće wudźěłane materialije za wobdźělnikow w běhu studija a pozdźišo jako wučerka wužiwać?
