Narodne dźěło dale naležnosć wutroby
„Narodne dźěło na wsy je wjace hač měsačne zetkanje“ pisachu Serbske Nowiny jónu wo předsydźe Malešanskeje Domowinskeje skupiny Klawsu Petrencu. Byrnjež so mjeztym něšto lět minyło, předsyduje wón dale dlěje hač 70 lět wobstejacemu narodnemu cyłkej na sewjerowuchodźe Budyskeje župy „Jan Arnošt Smoler“. Angažowany Domowinjan, kiž je skutkowanje Malešanskich skupinarjow bytostnje wobwliwował, swjeći jutře, 20. februara, wosomdźesaćiny.
Domowina a Klaws Petrenc tworitaj we wsy synonymaj nastupajo serbske naležnosće. Najebać němsku mać bu jemu serbskosć do kolebki połožena. Dźěd bě serbski tachantski hajnik w Zdźěri; jako lěkar bě jeho nan z pacientami serbsce rěčał. Hdyž pak so ze suroweje Druheje swětoweje wójny njenawróći, je prěni skupinski předsyda Arnošt Sykor mać a młodeho Klawsa zaměrnje podpěrował.
Po maturje 1955 zapowědźichu młodostnemu w NDR wysokošulski studij na polu strowotnistwa. Da so tuž na medicinskej fachowej šuli wukubłać a dźěłaše dwaceći lět w operaciskej žurli Budyskeje chorownje. Chorosće dla njemóžeše tele swědomite dźěło dlěje wukonjeć.
Chcył hišće domiznisku stwu zarjadować
Hdyž su sej dźensa mnozy dojěli k Alfonsej Kuringej do Kukowa, da drje nic jenož tam stejacych a lubje hladanych starožitnosćow a pomnikow dla. Wot młodosće dźě so wón tomu z wjele lubosću wěnuje, a to je wočiwidna wizitka muža, kiž swjeći 80. narodniny.
Rodźenemu 18. małeho róžka 1936 w Pančicach-Kukowje, njejsu jubilarej lětdźesatki njesprócniweho skutkowanja wosebje tež na narodnym polu lědma wotwidźeć. Skromnosć, disciplina a spušćomnosć formowachu jeho žiwjenje: Nawuknywši powołanje blidarja studowaše wón pjeć lět na Serbskim pedagogiskim instituće w Budyšinje. Jako wučer za serbšćinu a rušćinu wuwučowaše w Ralbicach, Chrósćicach kaž tež Worklecach.
Lěkar, kiž je pěsnił, pisał a molował, swjeći stoćiny
W ródnym Radworju swjeći dźensa w žohnowanej starobje serbski lěkar a něhdy tež aktiwny Domowinjan, čłon Towarstwa Cyrila a Metoda a Kulowskeho Bratrowstwa dr. Achim Nawka w kruhu wulkeje swójby, znatych, přećelow a wosadnych stoćiny. W mjenje Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny wupřa jemu Jan Nuk wšo najlěpše. Jubilar narodźi so jako šeste dźěćo za serbstwo zasłužbnej Nawkec wučerskej swójbje w Radworju. Nan Michał bě mjez zahoritymi Serbami, kotřiž běchu 13. oktobra 1912 we Wojerecach Domowinu załožili, a bě chór Meja dirigował. Mać pochadźeše ze znateje Andrickec wučerskeje swójby.
Kaž jeho bratřa chodźeše Achim Nawka na Budyski gymnazij. Po maturiće wukubła so na oficěra. Tole pak so na zbožo serbskeho lista staršeho bratra Antona jemu dla nahle skónči. 1940 započa narodninar we Wienje medicinu studować, z čimž po wójnje w Praze pokročowaše a studij 1950 dokónči. Samsne lěto woženi so z Marju Brězanec z delnich Sulšec, kotraž bě tohorunja na lěkarku studowała a je so po lěće 1970 dołhi čas w swojej Radworskej praksy swědomiće wo pacientow starała.
Žiwa wjesna legenda 80 lět
Senior serbskich braškow Pawoł Kinderman z Worklec swjeći dźensa w kruhu swojich lubych, přećelow a mnohich znatych wosomdźesaćiny. Jako wjelelětny braška, něhdyši sobustaw wosadneje a cyrkwinskeje rady kaž tež Towarstwa Cyrila a Metoda je narodninar swoje nabožne a narodne nastajenje přeco zjawnje wuznawał a zastupował.
Hižo jako 17lětny wučomnik ćěslistwa w tehdy znatej Njeswačanskej Kumpanec firmje bě so Pawoł Kinderman z brašku stał. Wosebje jeho a susodźic Brězanec mać stej młodostneho k tejle čestnej słužbje pohonjałoj. Tehdyšej młodaj Chróšćanskaj kapłanaj Beno Špitank a Jurij Herman staj jeho tohorunja podpěrałoj. A tak je 1954 prěni raz braščił, spočatnje najprjedy 13 lět jako nježenjenc. Bohudźak tehdy derje spóznachu, zo bu jemu do kolebki połoženy talent, ludźi zabawjeć, z nimi wustojnje bjesadować a přiwšěm w pozadku wšitko organizatoriske kwasneje hosćiny w horšći měć. Pozdźišo wšak zamó to wšitko zdokonjeć z pomocu swojeje mandźelskeje Hany, kotraž jeho we wšěm podpěrowaše.
Kompjuterowa hra zwjazuje
Krabat II – serbsku kompjuterowu hru předstajeja w šulach jako medijopedagogiski projekt. Milenka Rječcyna je so z nawodu Budyskeho studija Sakskeho wukubłanskeho a wupruwowanskeho kanala (SAEK) Michałom Cyžom rozmołwjała.
Sće hižo a budźeće dale w serbskich šulach hru Krabat II předstajeć. Čehodla?
M. Cyž: Tale hra skići wjacore płoniny, na kotrychž móža so šulerjo wukmanjeć. To je mjez druhim na rěč słuchać abo teksty čitać. Hrajerjo trjebaja za rozrisanje hódančkow wulku sćerpnosć. Zdobom trenuja wosebje ći mjeńši, swoje zamóžnosće na žadanja z wobrazowki z pohibom ruki resp. porstow a z wužiwanjom myški reagować.
Sće so tež z wučerjemi rozmołwjeli. Kotre wuslědki z toho sobu bjerjeće?
Nichtó njeměł šansu zapasć
Sakska statna ministerka za kultus Brunhild Kurth (CDU) překwapja. Z čim? Wona wabi z wobydlerskimi rozmołwami za aktualnu kubłansku politiku. Njewšědne to postupowanje sakskeho ministerstwa do rozsuda wo nowelěrowanje zakonja, takrjec ludej „na hubu hladać“. Dobry to rozsud ministerki, potrjechenych – a to je wjetšina wobydlerstwa, mjenujcy šulerjo, wučerjo, starši, dźědojo, wowki a dalši – do diskusije wo nowym šulskim zakonju zapřijeć.
RCW z nowym poskitkom
Budyski Rěčny centrum WITAJ přewjedźe lětsa prěni króć ferialny kurs serbšćiny za dźěći. Milenka Rječcyna je so z projektowej sobudźěłaćerku Michaelu Hrjehorjowej rozmołwjała.
Što su přičiny, tajkile kurs přewjesć?
M. Hrjehorjowa: Rozmyslowachmy wo tajkim projekće hižo dlěje. Próstwy staršich za tajkile kurs su stajnje a bóle přiběrali a my nětko na jich próstwy reagujemy. Doskónčny rozsud za kurs smy tworili po rozmołwje ze staršimi Drježdźanskeho towarstwa „Stup dale“.
Na koho so kurs měri a hdźe so wón wotměje?
M. Hrjehorjowa: Kurs přewjedźemy wot 29. měrca do 1. apryla 2016 w Budyšinje. Dokładna městnosć njeje hišće jasna. Rozmyslujemy wo tym, hač poskitk w bibliotece RCW, to rěka w Serbskim domje přewjedźemy abo druhdźe. Narěčane su dźěći w starobje wosom do dźesać lět, so na ferialnym kursu wobdźělić.
Čehodla wotměje so tónle kurs runje tydźeń po jutrach?
Projekt z wobzorom
Na Radworskej Serbskej zakładnej šuli předstajichu tele dny cuzorěčni asistenća šulerjam pod hesłom „Pućowanje po swěće“ swój kraj. Milenka Rječcyna je so z nawodnicu projekta Constanzu Groß rozmołwjała.
Kotre su zakładne hódnoty projekta?
C. Groß: Mój zaměr je, zo so hosćićelske šule, w tym padźe Radworska, cuzorěčnym asistentam předstaja. Wšako lědma jedyn z wukrajnych hosći něšto wo Serbach wě. Dźe mi wo to, dźěćom na šuli wosebitosć swójskeje kultury a rěče wuwědomić, zdobom pak jim rěč a kulturu hosći zbližić.
Mjeztym sće druhi króć z cuzorěčnymi asistentami w Radworju a na dalšich šulach była. Kotre ma to wuskutki?
Na fachowy kubłanski dźeń
22. oktobra 2016 wotměje so w Chróšćanskej wjacezaměrowej hali „Jednota“ fachowy kubłanski dźeń na temu 2plus. Milenka Rječcyna je so z koordinatorom za serbske naležnosće z regionalneho zarjada Sakskeje kubłanskeje agentury Budyšin (SBAB) Bosćijom Handrikom rozmołwjała.
Štó su zarjadowarjo kubłanskeho dnja?
B. Handrik: Zamołwite za njón su sakske kultusowe zarjady, předewšěm kubłanska agentura a jeje Budyska wotnožka. Wšako je w koncepciji 2plus zapisane, zo ma SBAB dalekubłanja organizować.
Na njedawnym zeńdźenju Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny bě rěč wo tym, zo ma Rěčny centrum WITAJ zamołwitosć.
Zejmuju swój słomjany kłobuk
Ně, njejsym žana póstniska nora. To cyle zjawnje praju. Runje tak zjawnje pak přiznawam, zo sym so lědma hdy telko smjał kaž minjenu sobotu na 1. kapičkowym wječoru Serbskopazličanskeho karnewaloweho towarstwa w Njebjelčicach. W dwuhodźinskim programje je mje sčasami woprawdźe brjuch bolał a sym sej někotružkuli sylzu trěł. To so mi zawěrno tak spěšnje njestanje.
