Wulki zajim za wiki kołbaskow
Optikarski mišter Thomas Koch ma swój wobchod na torhošću w Kamjencu. Wot 1. januara 2016 je wón předsyda Kamjenskeje cityjoweje iniciatiwy. Wikowanske zjednoćenstwo ze 67 čłonami je kóždemu přistupne. Měrćin Weclich je so z Kochom rozmołwjał.
Lisćina čłonow Kamjenskeho nutřkoměšćanskeho towarstwa saha wot mějićelow hotela „K běłemu jelenjej“, awtowych domow, pjekarnje a kwětkarnje hač ke křesćanskej knižnej stwičce a měšćanskej apotece. Mjez nimi su tež serbscy wikowarjo, kaž Cyžec črijowy wobchod a Wowčerkec kofejownja. Što je hłowny zaměr wulkeho a zawěsće z mnohimi dobrymi idejemi zestajeneho cyłka?
T. Koch: Cityjowa iniciatiwa ma wulki wotmysł, wožiwić centrum Lessingoweho města. Kaž w mnohich mjeńšich městach Sakskeje mamy problem, zo tam ze zawrjenjom wobchodow, filialow a druhich wikowanišćow žiwjenje dźeń a bóle woćichnje. Naša iniciatiwa je nastała, nutřkowne město atraktiwniše wuhotować, tak tež nastupajo nowozasydlenja, nowe wobchody abo přewzaće wobchodow.
Kak wuwiće w Kamjencu posudźujeće?
Serbski sejm budźe tema
Aktualna wólbna perioda Sakskeho krajneho sejma so lětsa nachila. Z Haraldom Baumannom-Hassku, rěčnikom frakcije SPD za naležnosće Serbow, je so Axel Arlt rozmołwjał.
Što sće ze serbskopolitiskeho wida w nachilacej so wólbnej periodźe docpěli?
H. Baumann-Hasske: Bohužel njejsmy telko docpěli, kaž běchmy sej předewzali. Smy hladali, zo runje we wobłuku wědomosć a wuměłstwo na wysokich šulach połoženje za studentow polěpšamy, zajimowacych so za sorabistiku. W tym wobłuku móžeše naša ministerka Eva-Maria Stange něšto docpěć. A zasadnje smy tež spytali kubłanski poskitk wukmanić. Zo njejsmy z politiskeho wida krajneho sejma wjace činili, wobžaruju. Dyrbju přiznać, zo wjetše kroki docpěli njejsmy.
Kak wažne Wam je sakski serbski zakoń na swoju aktualnosć přepruwować?
Rjemjeslnikow wuznamjenili
Drježdźany (SN/BŠe). Za wosebity angažement a dobre wukony we wobłuku zawěsćenja fachowcow je Drježdźanska rjemjeslniska komora wčera wukubłanske zawody na wuchodźe Sakskeje a rjemjeslniski dorost wuznamjeniła. Cyłkownje 26 młodostnych docpě prěnje městna we wubědźowanju komorneho wokrjesa „Profije něšto zdokonjeja“. Dwacećo kwalifikowachu so za spěchowanje powołanskeho wukubłanja a wjesela so nad stipendijom zwjazkoweho knježerstwa. Titul „Přikładny wukubłanski zawod lěta 2018“ zawěsći sej třiceći rjemjeslniskich předewzaćow. Jedne z nich je elektrocentrum w Großenhainje, hdźež tuchwilu 23 młodostnych wukubłuja. Cyłkownje 113 wučomnikow je tam hižo swoje wukubłanje wuspěšnje wotzamknyło.
„Ćehnjemy wšitcy za jedyn postronk – za dualne wukubłanje a za rjemjesło jako woprawdźity kwalitny pječat“, wuzběhny prezident Drježdźanskeje rjemjeslniskeje komory Jörg Dittrich. Přiwšěm namołwi wón politikarjow, so wo přihódniše ramikowe wuměnjenja starać. K tomu słušatej acubijowy tiket a centralna syć powołanskich šulow.
To móžeš jenož z hłowu wić
Bych-li Pančičansko-Kukowski wjesnjanosta był, bych wšitko stejo a ležo wostajił a sej rjekł: „Čehodla sej to načiniš?“
Što je so stało? Hižo wjele lět prócuje so staršiska přirada Šule Ćišinskeho wo to, zo bychu spěšnosć awtow při kubłanišću na 30 km/h wobmjezowali. Nanojo a maćerje wobkrućichu to ze starosću, zo so šoferojo často na tempolimit njedźerža, zo wosebje rano wjace nakładnych awtow přez wjes ridruje a zo je někotrym samo čerwjena ampla smorže. Tak běchu so starši najprjedy z próstwu na Budyski krajnoradny zarjad wobroćili. Jako tam požadanje wo pomjeńšenje spěšnosće na hłownej dróze wotpokazachu, widźachu tež wučerjo kubłanišća a Pančičanska gmejnska rada šansu, zo přichodna instanca, hamt Sakskeho krajneho zarjada za dróhotwar a wobchad tempo na 30 km/h při šuli postaji.
„Sym wjesołya dźakowny“
Budyski tachantski kantor a docent za cyrkwinsku hudźbu Friedemann Böhme nawjeduje 1. serbsku kulturnu brigadu mjeztym dlěje hač dwaceći lět. Składnostnje jubileja ćělesa je so Bosćan Nawka z nim rozmołwjał.
Knježe Böhme, što Wam jubilej wosobinsce woznamjenja?
F. Böhme: To je wjeršk, na kotryž so w běhu šulskeho lěta přihotujemy. Kelkož wěm, su noty zdźěłane, tak zo móžemy přichodnje probować započeć. Do prapremjery oratorija „Hrodźišćo“ pak změjemy wjele, wjele druhich wjerškow. Na přikład wuhotujemy nalěto zhromadnje z wjacorymi partnerami koncert duchowneje hudźby w tachantskej cyrkwi, hdźež předstajimy twórbje Jana Pawoła Nagela. Potom chcemy – a to je mi wosebje wažne – 400. narodniny Budyskeje ewangelskeje wosady w Michałskej cyrkwi hudźbnje wobrubić. A w lěću podamy so we wobłuku kóžde štyri lěta organizowaneje wukrajneje wuprawy brigady do Litawskeje.
Składnostnje 50. róčnicy załoženja brigady sće rjekł, zo sće so nadawkej, nawjedować wuznamne ćěleso, z wulkim respektom bližił. Kak to dźensa wupada?
„Wysoki niwow dźeržeć“
Sylwija Rječcyna, wučerka stawiznow a serbšćiny na Serbskim gymnaziju Budyšin, je za organizatoriske naležnosće brigady zamołwita. Bosćan Nawka je so z njej wo tuchwilnym stawje a přichodźe ćělesa rozmołwjał.
Knjeni Rječcyna, brigada přihotuje wulki narodninski koncert. Byšće nam přeradźiła, kajki sće jězbny plan zdźěłała?
S. Rječcyna: Ručež změjemy partitury, započinamy zwučować. Prěnja faza intensiwnych přihotow za chór zaběži hižo w zymskich prózdninach. Podamy so na probowe lěwo do Čěskeje. Dalši kompaktny blok probow budźe kónc lětnich prózdnin. Prapremjera budźe w přichodnym šulskim lěće, dokładnje 28. septembra. Dotal su tři předstajenja planowane, a to dwójce w Chrósćicach kaž tež we Varnsdorfje.
Dźěl probow w prózdninach – kak šulerjo na to reaguja?
S. Rječcyna: To mjeztym wot čłonow brigady wočakujemy. Z tydźensce jenož połdrahodźinskej probu njemóžemy naš wysoki niwow dźeržeć. Spočatnje drje běchu wo tym zas a zas diskusije, w běhu lět pak su so wšitcy na to zwučili. A jeli tón abo tamna tola raz dowola dla njemóže, namakamy rozrisanje.
Tež wo serbskej hudźbje publikował
Dźensa swjeći wurjadny pólski hudźbnowědnik a publicist Zbigniew Kościów w Opolu dźewjećdźesaćiny. Narodźił je so 23. januara 1929 w Brodach na dźensnišej Ukrainje.
Nimo wjacorych knižnych wozjewjenjow, hłownje k biografijam znatych komponistow, spisa wón mnohe pojednanja a nastawki za wšelake nowiny a hudźbnofachowe pólske, serbske, armenske a ukrainske časopisy a wustupowaše zdobom jako hudźbny kritikar. Spisał je přinoški za Pólski rozhłós a skutkowaše pedagogisce dlěje hač połsta lět jako wučer na Opolskej hudźbnej šuli.
Za swoje zasłužby bu Kościów ze wšelakimi pólskimi a dalšimi wuznamjenjenjemi, kaž na přikład z Mytom Domowiny, počesćeny. Za serbski hudźbny stawiznopis wosebje wažne su jeho knižne publikacije wo Korli Awgusće Kocoru, Jurju Pilku a Michale Nawce. Dotal jeničce w pólskej rěči předleži zdobom knižny spis wo Bjarnaće Krawcu.
Choćebuske wiki z „faktorom x“
Mjez wustajerjemi Choćebuskich rjemjeslniskich wikow přichodny kónc tydźenja wobdźěli so Wotrowska Wjenkec blidarnja na zhromadnym stejnišću Zwjazka serbskich rjemjeslnikow a předewzaćelow (ZSRP). Bianka Šeferowa je so z mějićelom blidarnje Marianom Wjenkom wo zaměrach rozmołwjała.
Što was wabi so kóžde lěto na Choćebuskich rjemjeslniskich wikach wobdźělić?
M. Wjenk: Mjeztym budźemy tam hižo wosmy raz pódla. W Delnjej Łužicy drje mamy jich mało, přiwšěm swěrnych kupcow, kotřiž naše knihi z nadawkami stajnje derje wupjelnjeja.
Kak wažne su Wam wosobinske zwiski ke kupcam?
M. Wjenk: Wosobinski kontakt je zakład zhromadneho dźěła mjez rjemjeslnikom a kupcom, bjez kotrehož prosće njeńdźe. Ze zajimcami móžeš hnydom na městnje rěčeć a konkretne nadawki wuwiwać, štož je telefonisce abo emailnje wobćežniše.
Kak sće so na wiki přihotowali? Što chceće wopytowarjam stejnišća pokazać?
Čas nětko zrały?
Tema serbske kubłanje so w zjawnosći, w rozmołwach „za stajnym blidom“ abo w diskusijach mjez znatymi časćišo jewi. Tele dny pak mnozy naležnosć wosebje tematizuja, dokelž su wuslědki přepytowanja wučby po modelu Witaj w Delnjej Łužicy wozjewjene. Zo njedocpěwaja te žane wusahowace pozitiwne wuslědki, bě wšak hižo do spočatka tak mjenowaneje ewaluacije znate, štož Delnjoserbja sami tež zjawnje přiznawaja.
Wjacori pak su wuslědkow dla zludani, hdyž słyša, zo su wukony šulerjow nastupajo serbšćinu po 5. lětniku špatniše hač do šulskeho zastupa. Što pak wočakuja, hdyž je situacija často tajka, zo njeje serbšćina jako předmjet – wšojedne hač w Hornjej abo Delnjej Łužicy – němčinje runohódna, ale často jenož „připlack“ k wučbje. A byrnjež so wobstejnosće tu a tam polěpšeli, njemóžu so přeco hišće zaćišćej wobarać, zo je tež w druhich wobłukach žiwjenja tak. Na přikład w komunalnej politice, hdyž wobkedźbuju nałožowanje našeje maćeršćiny w Budyskim krajnoradnym zarjedźe a dalšich komunalnych zarjadach.
Wjace hodźin pacientam wěnować
Naćisk zakonja zwjazkoweho knježerstwa wo spěšnišich terminach a lěpšim zastaranju je mjez lěkarjemi a terapeutami diskusiju wuwabił. Něhdźe 200 000 napřećiwnych podpismow ze stron zwjazka psychoterapeutow je peticiskemu wuběrkej zwjazkoweho knježerstwa dóšło. Milenka Rječcyna je so z dipl.-psych. Karlom-Heinzom Untchom rozmołwjała.
Čehodla wulki dźěl lěkarjow a terapeutow naćisk zakonja njepodpěruje?
