Witaj1. lětniko!

pjatk, 23. septembera 2022 spisane wot:

Kotre

zestajane

słowo

so tu pyta?

rjadownja

1a

Foto: SN/Hanka ŠěnecSerbska zakładna šula „Jurij Chěžka“ Chrósćicy

Wot

dypka

k dypkej


Fota: Torsten Kellermann

rjadownja 1b

z rjadowniskej

wučerku

Simone Engler

z rjadowniskej wučerku Mariju Ćěslinej

z rjadowniskej wučerku Sabine Salowsky (naprawo)

a Regine Krahl (nalěwo)

rjadownja

1a

rjadownja 1c

z rjadowniskej

wučerku

Verena Lehmann

Myslička Wězo wjeselu so

nad wašimi wobrazami

wo šulskim zastupje. Přichodne tydźenje chcu

je tule wozjewić. Kak sće šulski zastup woswjećili? Waš Dźěćiznak.


Nowych datowych postajenjow dla

starši často rozsudźeja mjena swojich dźěći njewozjewić. Prosymy tuž našich čitarjow wo zrozumjenje.


Kulowska

Krabatowa zakładna šula

Štó abo što so tu chowa? Zwjazaj dypki w prawym rjedźe a wuslědź je.

„Narodna drasta hordosć a předsudk“

pjatk, 23. septembera 2022 spisane wot:

„Narodna drasta hordosć a předsudk (Prevzetnost in pristranost narodne ­noše )“ je titul wustajeńcy Wuměłskeje galerije Maribor w Słowjenskej, kotraž bu tam 26. awgusta wotewrjena.

Wustajeńca pokazuje nimo serbskeje tež słowjensku a dansku narodnu drastu w fotach, rysowankach a mólbach. Etnografisko-dokumentariski dźěl wobohaćeja načasni wuměłcy – słowjenska molerka Tina Dobrajc, danska fotografka Trine Søndergaard a němski fotograf Eric Schütt. Hdyž posłužatej wuměł­či z mólbami a fotami prowokantny element přehladki, wěnuje so wuměłc z fotami serbskich žonow, ­kotrež tradicionelnje wšědnje w narodnej drasće chodźa, bóle tomu měrnemu elementej. „Wšitcy třo wustajeńcu z aktualnymi prašenjemi, swojej naležnosću a refleksijemi wudospołnjeja a skića zdobom napjate wuměłske dožiwjenje.“

We wokrjesu slědy zawostajiła

pjatk, 23. septembera 2022 spisane wot:

Wot lěta 2013 skutkowaše Birgit Weber jako přirjadnica Budyskeho krajneho rady, w juliju je so wona dobrowólnje ze zastojnstwom rozžohnowała. W jeje zamołwitosći njejstej so jenož najwjetši šěrokopasmowy projekt cyłeje Němskeje a wobnowjenje Hórnikečanskeje Energijoweje fabriki zwoprawdźiłoj, ale wona bě tež zamołwita za Němsko-Serbske ludowe dźiwadło a Budyski Serbski muzej. Ze Sewjerorynsko-Westfalskeje pochadźaca studowana twarska inženjerka poda so 1995 do Sakskeje, 2006 do Łužicy a bydli dźensa z mandźelskim we Wuježku. Tam je so Cordula Ratajczakowa ze 56lětnej rozmołwjała.

Požadanje města Lipska za olympiadu, wulka woda, wutwar šěrokopasmoweje techniki, přetwar Energijoweje fabriki, iniciěrowanje Wuměłstwoweho busa – sće chětro wobšěrnje nastajena.

W serbskej literaturje chowaja so mnohe drohoćinki, na kotrež znowa skedźbnić je trjeba, zo njebychu so pozabyli. Wotpowědne impulsy chce awtorka serbskim čitarjam a čitarkam z nowym rjadom „Znowa čitała“ dawać.

Dźeržu mału módrošěru knižku w rukomaj. Strony hižo wupaduja. W lěće 1937, před 85 lětami, je wona jako 31. čisło Knihownje Dom a swět wušła. Pod titulom „Po serbskich pućach“ wopisuje Měrćin Nowak-Njechorński (1900−1990) swoje impresije wo pućowanjach po Serbach. Nimale wšě běchu prěni raz w Serbskich Nowinach wotćišćane. Hač drje je knižka hišće antikwarisce na předań? Skerje nic. Nacionalsocialisća ju sćazachu. Ke mni je so dóstała přez přichodnu mać, kotraž je w třicetych lětach w dobrej serbskej swójbje w Trjebjeńcy wot­rostła.

W lěće 2000 je Dietrich Šołta w Ludowym nakładnistwje Domowina „Wubrane spisy“ Měrćina Nowaka składnostnje jeho 100. narodnin wudał. A w prěnim zwjazku su tute a dalše pućowanske wobrazy wozjewjene. Nastali su mjez 1928 a 1959, jenož posledni wobrazk, wo aw­torowej paradiz-zahrodce, hakle w lěće 1989, krótko do jeho smjerće. Je hódno so do nich zanurić. Wjele so mi na nich lubi.

Zajimawe zapiski wotměnjateho žiwjenja

pjatk, 23. septembera 2022 spisane wot:

Manfred Laduš je sej dźeniki fararja Bogumiła Šwjele wobhladał

W Serbach derje znata wosobina je farar, rěčewědnik, nowinar a narodowc Bogumił Šwjela (1873–1948). Wo nim su wjele pisali, a wón sam je mnohe knihi wudał. Najwuznamniši bě wědomostny spis wo ležownostnych mjenach Choćebuskeho wokrjesa, kotryž bu hakle w lěće 1959 ćišćany. Wobšěrny žiwjenjopis wo Bogumile Šwjeli dotal njepředleži. Lětsa pak su pod titlom „Aus dem Alltag eines wendischen Pfarrers“ dotal njewozjewjene dźeniki Šwjele jako 70. zwjazk Serbskeho instituta w Ludowym nakładnistwje Domowiny wušli. Wědomostnica dr. Annett Brězanec je jara wobšěrny nadawk wudawaćelki a přełožowarki do němčiny přewzała a z jara chwalobnym wukonom zdokonjała. Čitar dóstawa takle dohlad do myslenja a swójbnych poměrow Šwjele.

Rěč a bój wo wěrnosć

pjatk, 23. septembera 2022 spisane wot:

W tutej kolum­nje powěda šěsć redakciji SN znatych mjezy­narodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.

Inspirowany wot njedawneje jězby po swěće interkulturelneje jědźe a deprimowany wot połoženja wonkowneho swěta, wućekny sej prof. Wink do swojeje biblioteki. Hačrunjež su knihi dźeń a njetrjebawše, preferowaše wón jich połnozwučne a zdobywace sady přeco hišće porno bjezposrědnjemu cokorowemu wopojenju online-komunikacije. Chcyše chwilu pola Dickensa a Prousta, Homera a Lady Murasaki wotpočnyć, zo by jich wuznam do dna wužił, nowy wotkrył a snano wo rjeńšich městnach a časach sonił.

Nimale tři lětdźesatki dumperowy sport mjez kupu Rujany, Łužicu a Vogtlandskej

Tradicionalne wiki w Koselitzu, wokrjes Mišno, běchu w lěću 1994 dokładnje tři hodźiny stare, to někotři čłonojo tamnišeho domizniskeho towarstwa swjedźeń prěni raz wuhódnoćichu. Při škleńčce piwa přemyslowachu zdobom hižo wo tajkim podawku lěto pozdźišo. Pytajo za nowymi programowymi dypkami je nadobo jednomu z nich do myslow přišło, ze štyrjomi we wsy wobstejacymi dumperami wubědźowanje wuhotować. Kołwrótna ideja bě spěšnje wuprajena. Wšitcy přitomni su ju z wulkej přichilnosću přiwzali.

Tři tydźenje do swjedźenja 1995 dopomni Matthias Werner wšitkich organizatorow na mysl z lěta 1994. Werner žněješe přihłosowanje, a towarstwo přihotowaše prěnje dumperowe wubědźowanje w stawiznach třikolesatych twarskich mašinow. Zrodźene bě dumperowe wubědźowanje.

Štyrjo piloća a tři dumpery

z rjadowniskej

wučerku

Berit Hubatsch

rjadownja

1a

Zakładna šula

„Dr. Marja Grólmusec“ Slepo

rjadownja

1b

Foće: Angelika Wuntke

rjadownja 1/1

z rjadowniskej

wučerku

Bianku Klugowej

rjadownja 1/2

z rjadowniskej

wučerku Weroniku

Brězanowej

z rjadowniskej wučerku Anju Sämisch (nalěwo)Foće: Kerstin Šěnowa

Serbska zakładna

šula Ralbicy

Nowych datowych postajenjow dla starši často

rozsudźeja mjena swojich dźěći nje­wo­zjewić.

Prosymy tuž našich čita­rjow wo zrozumjenje.

Šula je dźěl žiwjenja,

čitać, pisać, ličić su najrjeńše wjesela! Tež hdyž zda so najprjedy ćežko być,

Wěm, zo budźe ći to tyć. A bórze, to ja praju ći:

chodźiš rady do šule pospochi!

Myslička Wězo wjeselu so

nad wašimi wobrazami

wo šulskim zastupje. Přichodne tydźenje chcu

je tule wozjewić. Kak sće šulski zastup woswjećili? Waš Dźěćiznak.

Jónkrótny zornowcowy paradiz

pjatk, 09. septembera 2022 spisane wot:

Wuměłči a wuměłcy 16. mjezynarodneje rězbarskeje dźěłarnički při Miłočanskej skale chwala sej wulkotne wuměnjenja

Dźesać wuměłcow ze šěsć krajow na třoch kontinentach je w běhu dweju tydźenjow na 16. mjezynarodnej rězbarskej dźěłarničce při Miłočanskej skale dohromady 14 skulpturow stworiło. Ryzy wulkosć nastupajo je zornowcowy wudźěłk ze Simbabwe pochadźaceho Tapiwa Chapowa „Mać – Česćedostojna“ najimpozantniši. Nimale archaiskej estetice wotpowědowaca figura samodruheje žony njezahori jenož publikum, ale tež na dźěłarniče wobdźělacych so kolegow. Tak wospjetowaše Thomas Baier wjacekróć: „Kajka to twórba!“ Poměrnje minimalistisce (tež nastupajo měry) je w napřećiwku „Nahłowniko-hłowowy wutwor“ Thomasa Lindeho, tohorunja ze zornowca a na ekstra zhotowjenym woclowym podtwarje. Kaž rězbar zajimowanym wopytowarjam přeradźi, ma swoju twórbu za „kombinaciju kubizma, elementow filmoweho rjadu ‚Star Wars‘ a legoklockow“.

Ze šćěpjenym jazykom

pjatk, 09. septembera 2022 spisane wot:

Čłowječe prawa – Za ruske mjeńšiny w baltiskich statach a Ukrainje je Europska unija dotal lědma něšto činiła

Wobmjezowanje transitneho wobchada mjez Ruskej a jeje enklawu Kaliningradom, kotryž přez EU-stat Litawsku wjedźe, njeje to jeničke, štož wóčko kedźbnosće tuchwilu na Baltikum wodźi. Srjedź junija su w Rize wozjewili, zo tam sowjetski wojerski pomnik wotstronja a wopodstatnichu to z nadpadom Ruskeje na Ukrainu. „Pomnik sowjetskim wojakam, wuswobodźerjam sowjetskeje Letiskeje a Rigi wot němskich fašistiskich okupantow“ – je na wosom metrow wysokej steli napisane. Letiski parlament bě wobzamknył, zo ma so pomnik nazymu zwottorhać. To je so stało, byrnjež abo dokelž bě tam runje hakle 20 000 ludźi demonstrowało, na dnju wuswobodźenja, 9. meje, tónraz njedźiwajo płotu, kotryž bě wokoło pomnika sćehnjeny, a njedźiwajo zakaza zarjadowanjow w jeho bliskosći (hlej tydźenik Freitag 22/2022). Wopodstatnjenje z wójnu w Ukrainje je jenož połojca wěrnosće, kaž budźe nam paralelny podawk w susodnej Estiskej pozdźišo pokazować.

nowostki LND