Wideoclip a demokratija
Po cyłej Sakskej so lěto a wjace projektow za demokratiju etablěruje. Jedyn z nich, „DES! demokratisch-engagiert-selbstverwaltet“, je we Sakskej załožbje za młodźinu zakótwjeny. Nawoda tohole projekta, kotryž zarjaduje tež wosebite wubědźowanje za młodźinske kluby, je Julian Koch-Duschek. Milenka Rječcyna je so z nim rozmołwjała.
Kotre wuměnjenja maja młodźinske kluby za wubědźowanje spjelnić?
J. Koch-Duschek: Sakska załožba za młodźinu zarjaduje zhromadnje ze Sakskej młodźinu na wsy lětsa widejowe wubědźowanje mjez młodźinskimi klubami. Pod titulom clip.Club.Connect (CCC) móža nam młodźi ludźo dwě mjeńšinje dołhe widejowe klipy wo swojim angažemenće w młodźinskim klubje pósłać. Na lěćnym campje DES! počesćimy třoch dobyćerjow z dobropisami w hódnoće 650 eurow za wšelake teamowe eventy.
Biskopičanska Syć za dźěći a młodźinu (KiJu) namołwja tež serbskich młodostnych so wobdźělić. Kak narěčiće wy serbske kluby?
Horliwy wojowar za Serbstwo w Slepjanskej kónčinje
Manfred Hermaš, njesprócniwy wjelelětny wojowar za serbske naležnosće w Slepjanskej kónčinje, swjeći dźensa w Rownom swoje 75. narodniny.
Manfred Hermaš bě ze slepjanšćinu doma w Brězowce wotrostł a so w njej pozdźišo wukmanjał. Tež hornjoserbšćinu sej přiswoji. Hižo čas žiwjenja skutkuje wón za serbstwo z horcej wutrobu, najintensiwnišo pak wot časa přewróta 1989. Hač do 2014 běše to zdobom jeho powołanski nadawk jako regionalny rěčnik Domowiny. Jeho powołanski wuspěch pak njeby tajki był, njeby-li wón na mnohich wšelakich polach serbskeho a towaršnostneho žiwjenja – w gmejnje, wosadźe, wokrjesu a na krajnej runinje – přeze wšě lěta hač do dźensnišeho čestnohamtsce aktiwny był.
Tak bě na přikład wjacore legislaturne periody z čłonom Serbskeje rady w Sakskej a Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny. Wot 2013 do 2021 skutkowaše jako župan na čole župy „Jakub Lorenc-Zalěski“. Hač do dźensnišeho je Hermaš čłon župneho předsydstwa. Nimo toho je zamołwity za serbske prašenja Ewangelskeje cyrkwje Berlin-Braniborska-šleska Hornja Łužica a předsyda tamnišeje serbskeje přirady.
Mjezyserbski dialog zahajeny
Projekt Serbskich debatow je wuspěšnje zakónčeny. To znajmjeńša měnještaj direktor Krajneje centrale za politiske kubłanje Sakskeje a direktor Załožby za serbski lud srjedu wječor we Wojerecach. Ze štyrjomi zarjadowanjemi w Slepom, Chrósćicach, Budyšinje a Wojerecach je so zjawny mjezyserbski dialog w serbskej rěči nastorčił a pěstował. Tón móže zakład dalšeje wěcowneje wuměny wo narodnych naležnosćach być. Zasłužba debatow je, zo su zastupjerjo Domowiny resp. Domowinje přisłušaceho towarstwa a Serbskeho sejma ze sobu rěčeli. Su prosće na argumenty tamneho poskali, bjez toho zo jedyn njepřitomneho tamneho do špatneho swětła staja. To je wulke wudobyće wonych štyrjoch zarjadowanjow. Nowu kwalitu stej – porno wólbnym forumam Serbskich Nowin w minjenym lětdźesatku – tež moderacija w serbskej rěči ze simultanym přełožkom a poskićeny livestream wotbłyšćowałoj.
Spěwaja, žortuja a proša na reje
Chór Lipa wuhotuje kónc tydźenja, sobotu a njedźelu, na žurli Haslowskeje korčmy zabawnej koncertaj. Je to po dlěšej přestawce dalše zarjadowanje w rjedźe . Dirigentka Jadwiga Kaulfürstowa je Madlen Domašcynej přeradźiła, kotre hudźbne (a druhe) chłóšćenki publikum wočakuja.
Na čo móža so připosłucharjo wjeselić?
J. Kaulfürstowa: Smy na wšelake wašnje zabawny wječor a njedźelu popołdnjo spřihotowali, w kotrymajž steja wobdźěłanja serbskich popowych spěwow w srjedźišću. Wosebje mje wjeseli, zo móžemy wjacore premjery předstajić: titule skupinow Deyzidoxs a JANKAHANKA, Stefanie Kloßec a Měrćina Weclicha. A na čož snadź naši swěrni připosłucharjo hižo čakaja: Tež tónkróć změjemy zaso nowy žortny medlej chóra ze solistami a přewodom kapały spřihotowany.
– kotrych přećelow sće sej tónkróć přeprosyli?
J. Kaulfürstowa: Z nami na jewišću steji muski kwartet PoŠtyrjoch, kotryž je sej wosebite překwapjenki wumyslił. Runje tak nas wjeseli, zo přewodźa našu Lipu skupina Con-takt, kotraž sobotu po koncerće tež k rejam zapiska.
Serbske debaty ze zapalom a wěcowne
„Štó zastupuje serbski lud? Přichod politiskeje participacije“ je tema štwórteje „Serbskeje debaty“, kotraž so jutře, srjedu, w 19 hodź. we „Vis-à-vis“ w starym měsće Wojerec wotměje. Z dr. Rolandom Löfflerom, direktorom Sakskeje krajneje centrale za politiske kubłanje, kiž rjad zarjadowanjow w kooperaciji ze Serbskimi Nowinami a Załožbu za serbski lud organizuje, je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Kak sće dotalne tři serbske debaty zaznał – snadź přirunujo z tym, kak ludnosć w Sakskej hewak tajke poskitki za diskusiju wužiwa?
dr. Löffler: Publikum a wobdźěleni fachowcy su z wulkim zapalom, ale wěcownje diskutowali. Debata běše w naležnosćach regiona zakótwjena. W srjedźišću steješe pola wšěch hosći zhromadna starosć wo přichod serbskich kulturnišćow, kubłanišćow a swójskeje identity.
Što wot štwórteje serbskeje debaty we Wojerecach wočakujeće?
Cyrkej dźensa hišće zmužita?
Za něšto tydźenjow budźe tomu 45 lět, zo je bamž Jan Pawoł II. ze swojim historiskim prědowanjom we Waršawje do stawiznow zašoł. Statysacam wěriwych wón 2. junija 1979 přiwoła: „Njebojće so!“, dawajo ludźom zmužitosć w tehdyšim rozestajenju z komunistiskim režimom. Dźesać lět pozdźišo so socialistiski swět sypny. Podobnje zmužity bě kardinal Joachim Meisner lěta 1987 na jeničkim zetkanju katolikow w NDR, jako wón rjekny: „Njesćěhujemy žanu druhu hwězdu hač Betlehemsku“, spjećujo so tak ideologiskemu wusměrjenju kraja na čerwjenu hwězdu Sowjetskeho zwjazka.
Za čas socializma běchu fronty jasne: Stat na jednym a lud na druhim boku. Cyrkej steješe po boku jednorych ludźi a běše wosebje w času politiskeho přewróta 1989 opoziciskim mocam z wažnym podpěraćelom.
Časy su so změnili. Dźensa je cyrkej swoju opozicisku rólu dawno wotpołožiła. Wona je kruće ze statom zwjazana. Tón zběra za nju cyrkwinski dawk ludźi. Biskopja a kardinalojo dóstanu swoju bujnu mzdu ze statneje kasy. Na to wšak smy so dawno zwučili.
Přichod lěsow zaručić, ale kak?
Suchota, wichory a škódniki – mnohe štomy mrěja z woćoplenjom klimy tež w Němskej. Kak hodźi so lěs přichoda přetworić a kotre ćeže maja fachowcy při zalěsnjenju? Anja Nowakowa je so ze zamołwitej za medijowe a zjawnostne dźěło lěsniskeho wobwoda Hornja Łužica Christin Gedikowej rozmołwjała.
Kak je móžno lěs přichoda twarić?
Ch. Gedikowa: Lěs spjelnja mnohostronske a wažne nadawki. Je žiwjenski rum zwěrjatow a rostlinow, filtruje powětr a wodu. Dale škita lěs před wysokej wodu a eroziju a zaruča surowiznu drjewo. Hladajo na změnu klimy hraje potajkim přewšo wažnu rólu, dokelž wjaza wulki dźěl wuhlikoweho dioksyda. Lěs je zdobom wočerstwjenski a wólnočasny rum. Sakske lěsy maja so k tomu přichodnje integratiwnje wobhospodarić. To rěka, zo maja so zaměry za škit přirody do wobhospodarjenja zapřijeć. Tež zaměrne wužiwanje přirodnych procesow při wuwiću a wobhospodarjenju lěsa měli při tym wobkedźbować.
Je zalěsnjenje lochce zmištrujomne?
Předkřesćanski pozadk křižerjow
Pod hesłom „Kóstku dać“ wustaja Karoline Schneider tuchwilu „fragmenty swojeho slědźenja“ we wobłuku wosebiteje přehladki Budyskeho Serbskeho muzeja „Jutry w Serbach“. Bosćan Nawka je so z etnologisce zajimowanej wuměłču rozmołwjał.
Knjeni Schneider, dosć njewšědne hesło wustajenskeho přinoška dowola wjacore interpretacije. Što so za nim chowa?
K. Schneider: Titul nawjazuje na tak mjenowane kóstkowe graty, kajkež su za křižerjow charakteristiske. Sym w muzejach a uniwersitnych zběrkach stajnje zaso chěžki kawrijowych šlinkow našła a jako Serbowka sym so prašała, kak nož su do Łužicy dóšłe a tam z křesćanskej tradiciju stałe. Tele šlinki dźě pochadźeja z indo-pacifiskeho ruma. Přiwšěm su w mnohich kulturach prezentne – hłownje jako talisman pře złe duchi, ale tež jako symbol wulwy a tuž płódnosće. Čehodla su křižerske graty z nimi wupyšene, njeje so dotal wuslědźiło – štož bě mi z přičinu, so fenomenej we wobłuku swojeje promocije wědomostnje wěnować.
Piše wo tym, na čož ma lóšt
„Sym wjesny hólc a tajki wostanu!“ To su słowa muža, nowinarja, kotryž je wčera swoje 85ćiny swjećił. A najebać bohate žiwjenske a powołanske nazhonjenja poprawneho wuměnkarja móža so čitarjo dale wo přinoškach w Nowym Casniku wjeselić, za kotrež je so Horst Adam pjera jimał. Temy dyrbja so jemu lubić, zo by so z nimi zaběrał. „Tajkich wšak na swojej lisćinje hišće dosć je“, jubilar přeradźi.
Diskusija njeje bohahanjenje
Žurnalisća su hižo lětstotkaj zwučeni, zo kóždy čitar najlěpje wě, wo čim by nowina kak rozprawjeć dyrbjała. Fararjo, wučerjo, lěkarjo a druzy fachowcy su podobne nazhonjenje dawno nachwatali: Wěriwi, starši, pacienća a wědy lačni lajkojo so hižo njeboja, hdys a hdys na zakładźe přistupnych informacijow hinaše konkluzije ćahnyć hač powołanscy fachowcy. To je pózdni wupłód rozswětlerstwa w nowowěku. W tym rozeznawa so načasne žiwjenje wot srjedźowěka, wot hierarchiskeje towaršnosće stawow. Z nowym rjadom „Serbska debata“ přeprošujemy w tutym zmysle wšěch, zo jenož sobu njemysla, ale so tež zjawnje słowa jimaja. Wšako temy, kaž změna strukturow, kubłanje, sebjezrozumjenje našeho ludu a zastupnistwo serbskich zajimow, kóždeho potrjechja.
