Dwurěčnosć njejenaka

pjatk, 13. měrca 2020 spisane wot:
Štož je dotal w Braniborskej jeno za južne kónčiny nastupajo delnjoserbšćinu pła­ćiło, hodźi so wotnětka tež w sewjernym dźělu kraja nałožować. Z wukazom je infra­strukturne a krajne planowanske ministerstwo delnjoněmčinje puć za wjesne tafle zrunało. Tak změjemy dalšu dwu­rěčnosć w zjawnosći, kotraž pomha ko­rje­nje wotkryć, identitu wutworić a sebje­wědomišo wustupować. Hakle wot lěta 2014 wobsteji Towarstwo za delnjoněm­činu w Braniborskej. Wuchadźeš-li z toho, je před­wčera­wšim wozjewjene noworjadowanje dalši milowy stołp za podpěru teje rěče. Zo dyrbi po wukazu delnjoněmske wjesne mjeno pod němskim „w spó­znajomnje pomjeńšenym pismje“ być, pak pokazuje, zo njeje dwurěčnosć w Delnjej Łužicy a w Prignitzy abo Uckermarce jena­ka. Bych wočakował, zo Braniborska dotalne nazhonjenja na tym polu – z něm­skim a delnjoserbskim mjenom w jenak wulkim pismje – tež za delnjoněmčinu konsekwentnje nałožuje. Axel Arlt

To a tamne (13.03.20)

pjatk, 13. měrca 2020 spisane wot:

K wulkej bijeńcy mjez wopicami je tele dny w thailandskim měsće Lopburi dóšło. Kaž z internetneho wideja wuchadźa, su so tam wjacore swójby wopicow do so dali, štož je w tajkim rozměrje njezwučene. Bitwa wotmě so při horcoće 40 stopnjow a trajacej suchoće. Prawdźepodobnje nimaja wopicy dosć picy, dokelž ličba turistow coronawirusa dla spochi woteběra. Turistam su wopicy wosebita atrakcija, a tak je rady picuja.

Wulki skorpawowy rak je wědomost­nicy na Hodownych kupach w Indiskim oceanje 6 000 dolarow drohu specialnu kameru pokradnył. Sobudźěłaćerka Western Sydney Uniwersity slědźeše mjez njetopyrjemi, jako něhdźe štyri kila ćežka kraba kameru spakosći. Tale družina rakow je za tajke padustwa znata: Wone su přewšo wćipne a maja dobry nós.

Razne naprawy přećiwo wirusej

štwórtk, 12. měrca 2020 spisane wot:

USA zakazuja Europjanam do kraja přińć – Italska zawěra hosćency

Drježdźany (dpa/SN). W Sakskej njesmědźa so corona-wirusa dla na wěsty čas ­žane wulkozarjadowanja z wjace hač 1 000 wobdźělnikami wjace wotměć. Wotpowědny wukaz płaći wot dźensnišeho, kaž ministerka za strowotnistwo Petra Köpping (SPD) wčera w Drježdźanach připowědźi. Po tym puću chcedźa jednotne rjadowanje za wšón swobodny stat docpěć. Wukaz njeje časowje wobmjezowany. „Smy w dospołnym krizowym stawje“, rjekny Köpping. Aktualnje bě w Sakskej wčera wječor 29 wosobow z wirusom natyknjenych.

Po słowach ministerskeho prezidenta Michaela Kretschmera (CDU) chcedźa z naprawu předewšěm staršich a chorowatych ludźi škitać. Knježerstwowy šef apelowaše tež na zamołwitosć wobydlerjow. „Chorosć drje jara wulki dźěl wobydlerjow docpěje – 70 do 80 procentow, snano tež wjace“, wón rjekny. Za přewažny dźěl budźe chorosć miła. Njeje tuž žaneje přičiny, paniku mjez ludźimi šěrić. Nětko dźe wo měr a rozumne jednanje.

Sakska je mjeztym krizowy stab „corona“ wutworiła, zo móhła spěšnje trěbne naprawy přewjesć.

„Křidło“ AfD wobkedźbuja

štwórtk, 12. měrca 2020 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Wot politikarjow AfD załožene prawicarsko-nacionalne „kři­dło“ je zwjazkowemu zarjadej za wustawoškit nětko oficialny objekt wobkedźbowanja. Kaž powěsćernja dpa zhoni, ma nutřkokrajna tajna słužba za dopokazane, zo je „křidło“ prawicarsko-ekstremne zeskupjenje. W běhu dnja chcyše so prezident wustawoškita Thomas Haldenwang k tomu wuprajić. Wustawoškit ma „křidło“ wot januara 2019 za „podhladny pad“ prawicarskeho ekstremizma.

Zakoń přećiwo hidźe

Berlin (dpa/SN). Štóž měšćanosće abo wjesnjanosće z namocu hrozy abo hidu a šćuwańcu w interneće šěri, dyrbi přichodnje z raznišim chłostanjom ličić. Wotpowědny naćisk zakonja wo boju přećiwo prawicarskemu ekstremizmej a hidowej kriminaliće je zwjazkowy sejm dźensa prěni króć rozjimał. Je to dźěl ­paketa naprawow, wobzamknjenych po nadpadźe prawicarskeho ekstremista w Halle. Tak maja mějićeljo internetnych syćow pady sami policiji zdźělić.

Třo wojacy morjeni

Brüssel (dpa/SN). Europska unije chce zakazać njepředate twory, kotrež so dlěje dźerža, zničić. To je dźěl plana komisije EU za škit přirodnych resursow, kotryž su wčera w Brüsselu předstajili. Nadrobnosće chcedźa přichodnje w naćisku zakonja rozłožić.

Přetrjebarjo dyrbja nimo toho „prawo na porjedźenje“ měć. Mobilne telefony a dalše nastroje maja přichodnje tak twarjene być, zo hodźa so reparować. Komisija nadźija so ze swojim konceptom 700 000 nowych dźěłowych městnow hač do lěta 2030. „Tójšto produktow so přespěšnje kóncuje, njehodźi so hižo wužiwać abo zešrotować abo je jeno za jónkrótne wužiwanje twarjene“, kritizowaše wiceprezident komisije EU Frans Timmermans na prezentaciji tak mjenowaneho Akciskeho plana za wobtokowe hospodarjenje. „Chcyła-li Europska unija hač do lěta 2050 klimje napřećo neutralna być, wobswět zachować a hospodarsce wubědźowanjakmana wostać, dyrbi so to zasadnje změnić.“

Laschet: Zhromadnje postupować

štwórtk, 12. měrca 2020 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Ministerscy prezidenća zwjazkowych krajow su so dźensa w Berlinje schadźowali. Wuradźować chcychu tež wo hospodarskich wuskutkach krizy corona-wirusa dla a wo jednotnym postupowanju nastupajo wotprajenje wulkozarjadowanjow abo zawrjenje šulow. Popołdnju bě zetkanje ze zwjazkowej kanclerku Angelu Merkel (CDU) planowane.

Do posedźenja bě sej sewjerorynsko-westfalski ministerski prezident Armin Laschet (CDU) zhromadne postupowanje wšitkich zwjazkowych krajow žadał. „Rozpřestrěće wirusa móžemy jeničce ze zhromadnje wothłosowanym, ale tež mudrym a konsekwentnym postupowanjom w kruhu krajow spomalić“, rjekny Laschet powěsćerni dpa.

Ministerska prezidentka Porynsko-Pfalcy Malu Dreyer (SPD) zwurazni: „Nětko njeje prawy wokomik, kraje mjez sobu wuhrawać. Mamy zhromadny nadawk, wobydlerjow tak derje kaž móžno před schorjenjom na coronu škitać. Za to trjebamy na wšěch runinach wusku wuměnu mjez krajemi a ze Zwjazkom.

To a tamne (12.03.20)

štwórtk, 12. měrca 2020 spisane wot:

Před prózdnymi přihladowarskimi městnami Hamburgskeje Połobskeje filharmonije je pop-spěwar James Blunt wčera wječor koncertował. Jako prěni scyła je tam 46lětny Brita bjez publikuma hudźił. Ludźo dyrbjachu corona-wirusa dla doma wostać, móžachu pak koncert internetnje originalnje sćěhować. Blunt hudźeše, jako by žurla wupředata była, a měješe po wšěm zdaću wjele wjesela. Na kóncu je sej band sama přikleskowała.

Chrobłeho wobšudnistwa dla dyrbitaj skućićelej w Francoskej sydom a jědnaće lět do jastwa. Tak rěka wusud Pariskeho sudnistwa. Mužej běštaj so před pjeć lětami jako tehdyši francoski zakitowanski minister Jean-Yves Le Drian wudawałoj, z čimž staj sej miliony eurow předewzaćelow, prominentnych a załožbow wulišćiłoj. Wužiwałoj běštaj silikonowu masku z mjezwočom ministra.

Biden dale dobywa

srjeda, 11. měrca 2020 spisane wot:

Washington (dpa/SN). W boju wo kandidata demokratow USA za zastojnstwo prezidenta bywši wiceprezident Joe Biden dale dobywa. Wčera je wón při předwólbach zwjazkowy stat Michigan za sebje zdobył, kaž medije informuja. Tež w statomaj Mississippi a Missouri bě Biden po prěnich wuličenjach wuspěšny. Jeho kontrahent Berny Sanders je porno tomu podležał. Corona-wirusa dla staj ­Biden a Sanders wólbnobojowe zarjadowanje w staće Ohio wotprajiłoj.

Witaja zrěčenje z talibanami

New York (dpa/SN). Bjezstrašnostna rada UNO je zrěčenje mjez USA a talibanami wo pućach k měrej w Afghanistanje witała. Wšitkich 15 čłonow rady, mjez nimi tež Němska, je minjenu nóc jednohłósnje wot USA předpołoženej rezoluciji přihłosowało, kotraž „wurazne kročele hač ke kóncej wójny a nutřkoafghaniske jednanja“ wita. Afghaniske knježerstwo woni namołwjeja měrowy proces podpěrać. W Kabulu su zdźělili, zo chcedźa hač do 1 500 talibanow z jastwa pušćić.

Za spěšny wutwar ekomiliny

W Japanskej, kaž tule w Rikuzentakata, wopominachu dźensa wopory zahubneho tsunamija, kotryž bě 11. měrca 2011 pobrjóžne kónčiny kraja zapusćił a sej 18 500 smjertnych woporow žadał. Mórske zemjerženje zawini tehdy hobersku žołmu. A ta je ­samo škitne naprawy kaž tule masiwnu murju přewinyła a wšitko zničiła. Foto: dpa/kyodo

Corona-wirus so wupřestrěwa

srjeda, 11. měrca 2020 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Nowy corona-wirus so w Němskej dale wupřestrěwa. Wčera su w najbóle potrjechenych zwjazkowych krajach 200 nowych infekcijow registrowali, kaž ze zdźělenkow zamołwitych w Sewjerorynsko-Westfalskej, Bayerskej, Badensko-Württembergskej, Hessenskej, Delnjej Sakskej a Berlinje wuchadźa. Jeničce w Sewjerorynsko-Westfalskej je ličba natyknjenych wo sto na nětko 580 rozrostła. Po cyłej Němskej je mjeztym 1 500 registrowanych infekcijow, po wšěm swěće je jich wjace hač 113 000.

Sakska je wčera wirusa dla krizowy stab wutworiła. „Trjebamy nětko krute krizowe struktury“, rjekny strowotniska ministerka Petra Köpping (SPD) po posedźenju kabineta. W gremiju maja wšitke ministerstwa zastupjene być, po potrjebje tež lěkarjo, zastupnicy chorownjow, wokrjesow a městow. Hač do wčerawšeho bě w Sakskej 18 dopokazanych infekcijow z corona-wirusom.

Ličba natyknjenych w Braniborskej je na 16 přiběrała. Naposledk běchu pola porika z wokrjesa Märkisch-Oderland, kotryž bě so z dowola w Italskej nawróćił, wirus zwěsćili. Nimo toho maja tři nowe pady corony w Choćebuzu.

nowostki LND