Z wotstawkom najwjetši dyr
Po měsacy trajacej přestawce budźe Wojerowske kino Cinemotion wot 26. awgusta zaso wočinjene. Wopytowarjow kina to wězo wjeseli, koronowa kriza pak budźe so dale wuskutkować. Silke Richter je so z nawodu kina Tonijom Züchnerom rozmołwjała.
Kak je so koronowa kriza na kinowu branšu wuskutkowała?
T. Züchner: Koronowa kriza bě z wotstawkom najwjetši dyr, kiž je kinowa branša w zašłych lětach znjesć dyrbjała. Poprawom mamy 365 dnjow wob lěto wočinjene, lětsa mějachmy 160 dnjow začinjene. Najwjetši problem njeběchu zarjadniske a hygieniske předpisy. Po nich dźě móhli hižo dawno wočinić. Ale prawe blockbustery nam pobrachuja, přetož start wjele filmow bu přestorčeny abo wone dospołnje wotpadnychu. Tomu je hač donětka tak. Ze startom filma „Tenet“ so nadźijamy, zo je tónle trend nětko skónčeny a zo zaso wobstajnje dobre filmy na wiki přińdu. Za mnje jako kinoweho nawodu bě runje tak zlě kaž za mojich kolegow. Smy wšitcy do krótkodźěła šli, a te hišće nětko dale traje.
Kelko dochodow wam pobrachuja?
Wědu wo župach šěrić a pohłubšić
Župy pod třěchu Domowiny su wažna organizatoriska struktura za narodne skutkowanje na městnje, we wokrjesach a komunach. Telko, kaž su za čas NDR wobstali, hižo wot 1991 njeje. Tehdy běchu sej zastupjerjo wšitkich delnjoserbskich župow Choćebuz, Gubin-Baršć, Kalawa-Lubin a Grodk přezjedni, zo maja jenož hromadźe w nowowutworjenym kraju Braniborskej trěbnu móc, z jednym hłosom za delnjoserbske zajimy wojować. Podobnje myslachu w mjeztym sakskimaj župomaj Běła Woda a Niska. Tež wonej so 1991 zjednoćištej a tworještej předchadnicu dźensnišeje župy „Jakub Lorenc-Zalěski“. Wšitke tele cyłki buchu po Druhej swětowej wójnje załožene.
Dale jara na so kedźbować
Jörg Scharfenberg je jednaćel Wojerowskeho klinikuma „Łužiska jězorina“. Měrćin Weclich je so z nim wo tuchwilnej situaciji w chorowni rozmołwjał.
Kak sće dotal we Wojerowskej chorowni koronowu pandemiju zmištrowali?
J. Scharfenberg: Pandemijowa faza bě za wšitkich jara napinaca. Smy pak wjele přiwuknyli, tež w managemenće. Naši sobudźěłaćerjo su situaciju jara derje zmištrowali.
Kak wuwiće infekcijow w přichodnych tydźenjach posudźujeće?
J. Scharfenberg: Njejsym klinikowy hygienikar a wirologa. Ale wšitcy eksperća wo tym rěča, zo změjemy druhu žołmu. Z mojeje perspektiwy je tole tež realistiske. Mamy w Europje kaž tež po cyłym swěće dale koronowe palnišća. Dowolnicy a dalši budu wirus do kraja přinjesć. We Wojerowskej chorowni dale a konsekwentnje wšitke hygieniske škitne naprawy přesadźujemy.
Wojerowska chorownja je wotewrjeny dom, wobydlerjo města a wokoliny móža tam wobjedować a prawidłownje su tež wustajeńcy přistupne. A nětko?
Triatlon pod koronowymi wuměnjenjemi
Posledni kónc tydźenja w awgusće wotměje so při Třižonjanskim jězoru 32. triatlonowe wubědźowanje KnappenMan. Wone słuša k najwjetšim sportowym zarjadowanjam regiona z lětnje něhdźe 1 300 aktiwnymi sportowcami. Zdobom je to jeničke wubědźowanje ze wšitkimi klasiskimi distancami. Silke Richter je so z Janinu Hattliep, jednaćelku sportoweho zwjazka Łužiska jězorina wo stawje přihotow rozmołwjała.
Hdy sće z přihotami na lětuši KnappenMan započinali?
J. Hattliep: Naše přihoty zahajamy hižo do wubědźowanja zašłeho lěta, dokelž dóstanje kóždy wobdźělnik flajer za přichodne lěto. Stajnje wot 1. decembra móža so wobdźělnicy přizjewić. Njewěstosće dla su planowanja w tymle lěće najprjedy raz stagněrowali. Wot srjedź meje bě jasne, zo móžemy dale planować.
Kak budźeće hygieniske předpisy zwoprawdźić?
Z kursom rěč nawuknyć
Ideja posrědkować cuzu rěč po digitalnych medijach je wulku kedźbnosć zbudźiła. Milenka Rječcyna je so ze spěwytwórču a pedagogowku kotraž je projekt nastorčiła Beatu Tarrach ze Sowrjec (Soritz) rozmołwjała.
Sakska telewizija je w nadawku Sakskeho statneho ministerstwa za wědomosć, kulturu a turizm njedawno pola was wjerćała widejo za rjad „Auftakt – Kultur. Tourismus.Sachsen.“. Kak je k tomu dóšło?
B. Tarrach: W koronačasu smój z mandźelskim měłoj tójšto wotprajenjow zarjadowanjow. Tuž sym z konkretnym projektom Kulturnu załožbu Sakskeje wo podpěru w ramiku „Denkzeit“ prosyła. Ta je filmowcow na mnje skedźbniła. Přičina bě, zo njejsu byli mjez dalšimi próstwami tajke, kotrež klankodźiwadło z pedagogiskim narokom zwjazuja. Mój mandźelski Reinhard Simmgen je za zdźěłanje CDje tohorunja podpěru přijał. CD ma powědać wo zmiju Plonje, kiž bydli w Hórnikečanskej energijowej fabrice.
Kotru ideju za nawuknjenje rěče chceće nětko z podpěru zwoprawdźić?
Na mnohotnosć literatury hladać
Serbski institut ma nowu wědomostnicu za literaturu. Wot 1. junija skutkuje germanistka dr. Juliane Rehnolt na poł městnje w Budyskim slědźenišću kaž tež na Instituće za slawistiku Drježdźanskeje techniskeje uniwersiće (TU).
Kak sće jako germanistka k Serbam přišła?
J. Rehnolt: Kito Lorenc twori móst. Hižo dźesać lět skutkuju we wšelakorych funkcijach na Drježdźanskej TU, mjez druhim na Instituće za germanistiku. Ludźo so mjez sobu znaja, tež prof. Christiana Pruniča z Instituta za slawistiku, kotrehož sobudźěłaćerka wot tohole lěta sym. Wudamy hromadźe z dr. Francom Šěnom knihu „Gedicht-Geschichten – Literaturkritische Studien/ Wólny wjerš a formy ryma – literarnokritiske studije. Edicija, kotraž ma w oktobrje wuńć, zapřija spisy ze zawostajenstwa Kita Lorenca. W jeho namrěwstwje móžeš hišće tójšto wotkrywać!
W kotrej měrje wabi Was Kito Lorenc?
Demonstranća dyrbja čakać
Brutalnje zachadźaca policija, wodomjetaki a sylzopłun, zranjeni a zajeći demonstranća – wobrazy minjenych dnjow w Běłoruskej běchu dramatiske. Ludźo, předewšěm młodźi, nochcedźa so z wuslědkom prezidentskich wólbow wotnamakać a protestuja přećiwo staremu a nowemu prezidentej Aleksanderej Lukašenkej, kiž chce po 26 lětach hišće dalšu wólbnu dobu w zastojnstwje wostać. Demonstranća njewěrja, zo je kandidatka opozicije Swjetlana Tichanowskaja jeno dźesać procentow hłosow dóstała, a wumjetuja prezidentej Lukašenkej wólbne falšowanje.
Jako bywši staćenjo NDR wěmy, zo je knježacym w awtoritarnych režimach kóždy srědk luby – tež wólbne falšowanje – zo bychu na mocy wostali. Zo pak su w Běłoruskej wuslědk tak masiwnje změnili, zo je Tichanowskej runje dźesać procentow hłosow zwostało, so mi tak prawje wěrić njecha.
Kóždy dźeń za nawodnicu šule wulke wužadanje był
Tež Powołanskošulski centrum „Konrad Zuse“ we Wojerecach je po dołhim času wobmjezowanjow swoje durje zaso wotewrěł. Silke Richter je so ze šulskej nawodnicu Kathleen Stephan rozmołwjała a so wobhoniła, kajki bě wšědny šulski dźeń za čas koronapandemije.
Kajke wužadanje sće wšědnje zmištrowała?
K. Stephan: Njemějachmy žanu wšědnu rutinu. Tydźensce dóstachmy nowe wukazy a postajenja, kotrež smy bjez komdźenja zwoprawdźili. Na spočatku šulskeho lěta zestajany wučbny plan za kóždu rjadownju smy kóždy dźeń přiměrili. Tuž bě kóždy dźeń wulke wužadanje.
Kak su šulerjo a wučerjo minjene tydźenje přetrali?
K. Stephan: W času, jako běchu šule zawrjene, su mnozy wučerjo a wšitcy šulerjo doma wostali. Wučba bě wuknjenski čas doma, za čož wužiwachmy wšelake komunikaciske puće, kaž na přikład platformu Lernsax. Poněčim su so šulerjo a wučerjo zaso nawróćili.
Je powołanskošulski centrum tež swoje hranicy docpěł?
Lěto w žiwjenju rysować
„365/2021 abo jedne lěto w žiwjenju“ rěka mjezynarodny wuměłski projekt pólskich iniciatorow, kotřiž tež Serbow namołwjeja so wobdźělić. Cordula Ratajczakowa je so ze Szymonom Wiatrom z iniciatiwy „Czytelnia Szkicowników“ rozmołwjała.
Što je ideja projekta „365/2021“?
S. Wiatr: Ideja pochadźa z łaćonskeho prajidma „nulla dies sine linea“ – žadyn dźeń bjez linije. Myslimy sej, zo je tež hišće na modernym swěće wažne kóždy dźeń rysować. Namołwjamy tuž wuměłcow, přez cyłe lěto 2021 skicy zhotowjeć, znajmjeńša dwě wob tydźeń. Nastać ma tak skicowy dźenik. Chcemy wuměłcow pohnuć, swět kaž tež sebje samych a swoje wuměłstwo hłubšo dožiwić a dodnić. Tohodla by derje było, bychu-li swoje skicy z wosobinskimi noticami měšeli. Chcemy z projektom wuměłcow z Pólskeje, Słowakskeje, Čěskeje kaž tež z Łužicy zwjazać. Budu-li jenož Polacy a Serbja, je tež derje. Pytamy něhdźe dźesać ludźi, wjace nic.
Kak sće na Serbow přišli?
Mała skupinaz wulkej ideju
Přećeljo domizny a kultury Njeswačidło su pomnik za Koslow do nadawka dali. Cordula Ratajczakowa je so z čłonku towarstwa Wóršu Pašcynej rozmołwjała.
Kak sće mysličku pomnika zrodźili?
W. Pašcyna: Projekt koncipować započach ze sobuwobydlerku Koslowa Luciju Grelertowej, kotraž je jako dźěćo hišće wójnu we wsy sobu dožiwiła. Bórze smój pytnyłoj, zo trjebamoj zwólniwe wosoby, kotrež z namaj projekt sobu přihotuja. Tak wutworichmy mału skupinku štyrjoch wosobow z Bosćijom Měršom, kiž je so wosebje wo zjawnostne dźěło a wšelake organizatoriske nadawki starał, a Rafaelom Vcelichom. Wón měješe dobre ideje, wosebje tež nastupajo wuhotowanje ležownosće při pomniku. A wón je tež ze swojimaj sobudźěłaćerjomaj Tobiasom Vcelichom z Koslowa a Pětrom Vcelichom z Radworja twarske dźěła na ležownosći přewzał.
Što ma pomnik zajimcam rjec?
