Wylem Nowy

Mittwoch, 15. Januar 2020 geschrieben von:

15. januara 1870 narodźi so Wylem Nowy do burskeje swójby w Bórkowach. Studowaše kaž jeho młódši bratr Hajno teologiju, a to w Halle a Berlinje. Po tym bě najprjedy sydom lět domjacy wučer w Podstupimje a sta so 1902 w hornjołužiskich Budestecach z duchownym. Šěsć lět bě farar w Ketlicach, doniž so 1910 zaso do Delnjeje Łužicy njenawróći. W Brjazynje fararješe sydom lět a po tym bě hač do smjerće 1. oktobra 1933 w Choćebuzu 17 lět farar Serbskeje klóšterskeje cyrkwje.

Hižo jako gymnaziast zhromadźi Nowy z Božidarom Šwjelu delnjoserbskich studowacych do 1891 wutworjeneho Zwěska serbskich pśijaśelow, kotrehož prěni předsyda wón bě. W Berlinje rozwučowaše studentow w delnjoserbšćinje. 1894 zastupi do Maćicy Serbskeje a předsydarješe wot lěta 1913 hač do smjerće Maśicy Serbskej.

Wylem Nowy pisaše wjele nabožnych nastawkow do Casnika a přinoški do Časopisa­ Maćicy Serbskeje, předewšěm nekrologi­ sławnych narodowcow, kaž na přikład­ Jana Bohumiła Nyčki a Kita Šwjele.­ 1897 bu jeho kniha „Krystusowe śerpjenje a wumrjeśe“ we Wojerecach ćišćana­. Manfred Laduš

Hoberska sowjetska wulkoofensiwa na wuchodźe

Dienstag, 14. Januar 2020 geschrieben von:

12. januara před 75 lětami zahaji Sowjetska armeja na wuchodnej fronće sylnu wulkoofensiwu, kotraž sahaše wot Bal­tiskeho morja hač na Balkan. Wosom frontow Čerwjeneje armeje z 12,5 milionami wojakow nastupi do předposlednjeho wulkonadběha za wuswobodźenje a skónčenje Druheje swětoweje wójny w Europy. Poboku sowjetskeho wójska wojowachu 1. a 2. pólska armeja, 1. čěskosłowakski korps pod generalom Ludvíkom Svobodu, rumunske a bołharske wójsko, 600 000 bojownikow juhosłowjanskeje ludoweje armeje pod maršalom Jozipom Brozom-Titom a francoski lětarski połk „Normandie-Njemen.“ Jednotki sowjetskich a pólskich partizanow w Pólskej, słowakscy a čěscy wobrónjeni spjećowarjo w jich domiznje sowjetski nadběh mócnje podpěrachu.

„Z dobrym duchomdo noweho lěta“

Dienstag, 14. Januar 2020 geschrieben von:

Budyšin (SN/bn). Rjad „Wosebity koncert na spočatku lěta“ słuša mjeztym ke kruće etablěrowanym kulturnym wjerškam spočatk lěta. Hłowna organizatorka a zdo­bom stajnje tež jako hudźbnica sobu­ skutkowaca je z Barta pochadźaca pianist­ka Heidemarja Wiesnerec. Za takrjec slěborny jubilej – wšako wuhotuje rjad mjeztym 25. raz – je sej wona Lud­wiga van Beethovena jako wosebite će­žišćo wuzwoliła. „Beethoven je mi prosće najlubši komponist. Wón je tak wjelestronski a chowa w swojich twórbach tójšto wulkich wuprajenjow. Dokelž swje­ćimy lětsa jeho 250. narodniny, mějach za dobru mysl, jeho z koncertom wosebje počesćić a sej zdobom swójske přeće spjelnić“, Wiesnerec powěda. Tak prezentuje wona na přikład „Trijo duchow“. „Kruch so jara derje hodźi. Hesło lětu­šeho koncerta dźě rěka ‚Wšěch dobrych duchow‘. Za nje sym so rozsudźiła, dokelž mam nadźiju, zo z dobrym duchom do noweho lěta startujemy a zo njech su nam dobri duchojo poboku – hladajo na to­, štož so na swěće wšitko stawa.“

Haute couture něhdy a dźensa

Montag, 13. Januar 2020 geschrieben von:
We wobłuku wosebiteje wustajeńcy „Sorbian Street Style“ je Budyski Serbski muzej wčera tři wosebite zarjadowanja wuhotował. Swójbne popołdnjo pod hesłom „Pu­ćowanje přez modowe doby“ kaž tež publikum zapřijaca přehladka historiskeje drasty­ „Moderne časy“ běštej wašnju zwoblěkanja něhdy a dźensa wěnowanej. Mjez druhim pokaza Anja Köhler ze Šlesko-Hornjołužiskeho zwjazka muzejow modu lěta 1872­. W kreatiwnej dźěłarničce „Petticoat a Sorbian Street Style“ móžachu so přitomni sami na polu designa wuspytać. Foto: Carmen Schumann

Z nowej internetnej stronu njeinformuje Chróstawska ewangelsko-lutherska wosada zajimcow wotnětka jenož wobšěrnje wo swojim hudźbnym pokładźe, wo 1732 twarjenych pišćelach Gott­frieda Silbermanna. Imageowy film, kotryž je Serb Rajner Nagel zhotowił, da barokny instrument tež zaklinčeć.

Chróstawa (SN/CoR). „Naša internetna strona bě mjeztym 20 lět, zastarska a hižo njeatraktiwna. Bě tuž trjeba cyłe internetne předstajenje wobnowić, štož je so nam skónčnje dźakowaneho spěchowanju přez Leaderowy program zešlach­ćiło“, wjeseli so Chróstawski cyrkwinski hudźbnik Lucas Pohle. „Fachowcy su nam poručili, nimo strózbych informa­cijow z imageowym filmom za Silbermannowe pišćele wabić, je zaklinčeć dać a takrjec apetit wuwabić, je woprawdźe dožiwić.“ Wupisanje zhotowjenja filma doby z Radworja pochadźacy Rajner Nagel­ ze swojej firmu „ostwärts-film“. „To nas wězo wosebje zwjesela, wšako bydli wón njedaloko cyrkwje w Chróstawje. Bě to woprawdźe rjane zhromadne dźěło“, podšmórny mjeztym dźesać lět we wosadźe skutkowacy Pohle. Něhdźe wosom mjeńšin dołhi wabjenski film je.

Wo knihach a kniharni (10.01.20)

Freitag, 10. Januar 2020 geschrieben von:

Zaso je so nowe lěto započało. Lětoličba je hinaša, na čož dyrbiš so najprjedy raz zwučić, hewak pak so ničo wulce změ­niło njeje. Hdyž njebychu ludźo silwester po tysa­cach rakety do njebja třěleli a kaž cybnjeni praskali, drje přechod ze stareho lěta do noweho ani pytnył njebych.

Před 30 lětami bě to tu hinak. Tehdy bě z nowym lětom zwjazane njesměrne, haj swět spowalace přeměnjenje. Tak zapisa basnik, spisowaćel a publicist Benedikt Dyrlich 14. februara 1990 do swojeho dźenika: „Dale wjele euforije a nadźije, skepsisy a pohłušenosće. Wšo naraz. Wšo pod běžnej wotměnu a wšědnymi změ­nami. Jónu tak, potom zas hinak a znak.“

Zapisk je z mnohimi dalšimi wozje­wje­ny w druhim zwjazku jeho doku­menta­riskeje awtobiografije „Doma we wućekach“, kotryž je loni w nowembrje w Lu­dowym nakładnistwje Domowina wušoł. Wotbłyšćuje wosebitu situaciju w dźeń a bóle rozpadowacej Němskej demokra­tiskej republice po politiskim přewróće.

Kino sam postajeć

Donnerstag, 09. Januar 2020 geschrieben von:
Loni bě mi něchtó na Choćebuskim filmowym festiwalu lětak do ruki stłóčił. Hesło „Wjesne kino prosće činić“ klinčeše w prěnim wokomiku zajimawe, nic pak kaž něšto­ swět spowalace. Kelko potenciala pak za tym tči, sej hakle wuwědomich, jako je mi wčera koordinator Jens-Hagen Schwadt mały dohlad do kinoweho systema a do interneje datoweje banki projekta zmóžnił. Tak funguja wšitke wobdźělene hrajnišća takrjec hromadźe jako jedne programowe kino, a jako tajke móža wone postajeć, što chcedźa měć. Na přikład stara so Schwadt tež wo to, zapřijeć produkcije z mjezynarodneho filmoweho festiwala za dźěći a młodostnych „Šibałc“, kotrež poprawom žanoho wupožčowarja nimaja a tohodla tež zjawnosć njedocpěwaja. Wězo, dotal je poskitk filmow ni-male stoprocentnje němskorěčny. To pak chce Schwadt nětko změnić a tohorunja serbske při­wzać – dyrbimy je jenož hišće pro­du­ko­wać! Cordula Ratajczakowa

Tež druhe předstajenje hudźbno-literarneho wječora z dźiwadźelnicu Gabrielu Mariju Šmajdźinej (na foće) wčera w Budyskej Röhrscheidtowej bašće bě wupředate. We wobłuku rjadu „Zynki a linki“ recitowaše Šmajdźina lyriku Marje Krawce. Wo hudźbne wobrubjenje postarachu so wospjet Helfried Knopsmeier, Marzena Wysocka a Mira Walerych-Szary. Foto: SN/Hanka Šěnec

Serbska drasta cyle moderna

Donnerstag, 09. Januar 2020 geschrieben von:
W Budyskim Serbskim muzeju hotuja so na přichodny wulki podawk: swójbne popołdnjo pod hesłom „Pućowanje přez modowe doby“. Tak změja tam njedźelu wodźenje po wosebitej wustajeńcy předewšěm za swójby runje tak předwidźane kaž wosebitu přehladku z wudźěłkami z modernej interpretaciju serbskeje narodneje drasty. Mjez druhim je to wosebity šat, kiž sobudźěłaćerce muzeja Andrea Pawlikowa a Mónika Ošikowa pokazujetej a kotryž bě sej Serbowka za maturitny bal zešić dała. Njedźelne swójbne popołdnjo započnje so w 13 hodź. Foto: SN/Hanka Šěnec

Prěni modowy časopis

Mittwoch, 08. Januar 2020 geschrieben von:

Budyski Serbski muzej magacin „Sorbian Street Style“ wudał

Do prašenja, što sorbian street style, potajkim tajke něšto kaž serbske nadróžne wuměłstwo, poprawom je, měli sej wopřijeće dokładnišo wobhladać. Street style wopisuje wašnje wustupowanja, zjimace rozdźělne hibanja subkultury. To woznamjenja w prěnim rjedźe modu kaž tež jej přisłušace akseswary, móže pak tež prosće zasadne žiwjenske nastajenje wotbłyšćować. W tym padźe dźě přećiwo tomu, štož často mainstream mjenujemy. Zo tajkele nastajenje runja modźe tohodla nihdy srjedźišćo towaršnosće njedocpěje, njeje prajene. Najznaćiši přikład w tym zwisku je drje britiska designerka Vivienne Westwood, kotraž je dźensa – poprawom z punka pochadźaca – swětosławna wuhotowarka drastow.

Neuheiten LND