Serbski kluč do swěta

Donnerstag, 16. Mai 2024 geschrieben von:
Zo njeje naša maćeršćina jenož rěč domizny we Łužicy, ale tež zastupny lisćik do słowjanskeho swěta, drje wěmy a nimale kóždy dźeń Němcam powědamy. Faktisce je pak samo młodych Hornich Serbow, kiž ani Delnich Serbow njerozumja. A hdyž bychmy reprezentatiwne woprašowanje činili, kelko našich ludźi so na zakładźe swojeje maćeršćiny wo „słowjanske esperanto“ na wulětach do susodnych krajow prócuje a kelko radšo jendźelsce abo němsce rěči, njebych sej wěsty był, hač wuslědk našemu powědanju wotpowěduje. Je prawje, Němcow na komunikatiwny pokład serbšćiny skedźbnjeć. Ale tón argument za dobre serbske kubłanje, kiž je wjac hač jenož kluč do swójbneje komunikacije w kuchni („maći, daj mi prošu butru!“), budźe hakle wěryhódny, hdyž sami w našej europskej rěčnej praksy tomu wotpowědujemy. To zaruča – připódla prajene – wjele rjanych dožiwjenjow. A dopóznaće, zo njejsmy jenož we Łužicy kaž doma. Marcel Brauman

Sudnistwo UNO njeda so zatrašić

Donnerstag, 16. Mai 2024 geschrieben von:

New York (dpa/SN). Hłowny wobskóržnik Mjezynarodneho swětoweho chłostanskeho sudnistwa je potwjerdźił, zo njebudźe so pospytam zatrašenja po­dwoleć. Karim Khan reagowaše předwčerawšim, wutoru w Bjezstrašnostnej radźe UNO na komentar nastupajo ćišć z USA: Tam su znjeměrnjeni informacijow dla, po kotrychž chcyło sudnistwo zajeće israelskeho ministerskeho prezidenta Benjamina Netanjahuwa wukazać. „Njedamy so zatrašić, ani přez wukaz zajeća přećiwo mi ani ze zajećom wolenych dostojnikow sudnistwa“, rjekny Khan najwyšemu gremijej UNO a tam přitomnym zastupnikam wetowych mocow. „Smy winowaći, so za sprawnosć zasadźić, zo móhli wopory zastupować a sym sej toho dospołnje wědomy, zo je w tutej rumnosći čłowječich hobrow z wulkej mocu a wliwom“, Khan dale rjekny. Eksistuje pak tajke něšto kaž zakoń, kotremuž je mjezynarodna organizacija zawjazana.

„Módry dźiw“ přeco hišće zajimawy

Donnerstag, 16. Mai 2024 geschrieben von:
Jedyn z najwjetšich hižo njewužiwanych dźěłowych nastrojow swěta, łopatokolesowy bager, zbudźa hišće dźensa jako turistiska atrakcija wulki zajim. Tak mjenowany ­„Módry dźiw“– steji na polu pod hołym njebjom we Wórlicy (Hörlitz) blisko Złeho Komorowa. Natwarjeny bu we wuchodnej Němskej w 1960ych lětach. 171,5 metrow dołha a 50 metrow wysoka mašina waži nimale 4000 tonow a je 5130 kubiknych metrow brunicy na hodźinu wurywała, a to přez dobu 50 lět. Přimjeno dósta bager za swoju něhdy módru barbu, kotruž wšak lědma hišće spóznawaš. Industrijneho hobra móžeš sej wobhladać z platformy na bliskej wuhladnej wěži, na kotruž wjedźe 114 schodźenkow. Garantowany je woprawdźity wow-efekt. Foto: Jolanta Bombera-Rječcyna

To a tamne (16.05.24)

Donnerstag, 16. Mai 2024 geschrieben von:

Žadyn rjany wuhlad do přichoda: Ezoteriski telewizijny kanal Astro TV přestanje wusyłać. Sćelak za horoskopy, kładźenje kartow a wěsćenje přichoda 31. decembra zawru, mějićel kanala zdźěla. Zamołwići maja sćelak za „wodźacu telewizijnu platformu ezoteriskeho žiwjenskeho poradźowanja a spirituelnych wobsahow“ a mnohim ludźom orientaciju a podpěru w žiwjenju. Sćelak ze sydłom w Berlinje-Charlottenburgu wusyła wot lěta 2004.

„Jědź z awtom kaž žona“ je titul kampanje, z kotrejž chcedźa francoskich šoferow k wjetšej kedźbliwosći w nadróžnym wobchadźe pohnuć. Na plakatach w francoskej stolicy Parisu zdobom na to skedźbnjeja, zo zawinuja mužojo 84 procentow wšěch smjertnych wobchadnych njezbožow w kraju a zo su w 93 procentach zražkow pod wliwom alkohola wina.

Europski dowěrnik za prawa mjeńšin?

Mittwoch, 15. Mai 2024 geschrieben von:

Što nastupajo (narodne) mjeńšiny we wólbnych programach w Sakskej přizwolenych stron k Europskim wólbam čitamy

Namjety 34 stron a zwjazkarstwow steji na hłosowanskim lisćiku za Europske wólby 9. junija 2024 w Sakskej. Kak wone so nastupajo (narodne) mjeńšiny wuprajeja? Rešerša za hesłom „mjeńšiny“ je wunjesła, zo ma jenož dwanaće tu při­zwolenych stron wotpowědne wuprajenja we wólbnym programje.

Alternatiwa za Němsku (AfD)

AfD powšitkownje so „za to zasadźuje, zo so Europska charta za regionalne a mjeńšinowe rěče dodźerži“. Konkretniša je strona nastupajo kulturu a stawizny Němskeje, kotrež „steja w srjedźišću“. Wuraznje mjenuje „staraćelsku winowatosć napřećo němskim mjeńšinam we wukraju“ ze „spěchowanjom rěčneje wučby w kónčinach němskich mjeńšin“. Wot 1. septembra 2022 płaćiwe postajenje pólskeho ministerstwa kubłanja, wučbu němčiny za němsku mjeńšinu tydźensce wot třoch na jednu hodźinu přikrótšić, AfD „kritisce widźi“.

Křesćanska demokratiska unija(CDU)

Budyšin (SN/mb). Pospytam prawicarskich cwólbow, zarjadowanja „wjesołeje póndźele“ w Budyšinje mylić, je policija drje wuspěšnje zadźěwała (Serbske Nowiny rozprawjachu). Aktualna ataka na nowu seriju kulturnych podawkow, organizowanych w kooperaciji połsta organizacijow, je pak politiskeho razu. Zapósłanc AfD Frank Peschel je so pola krajneho knježerstwa oficielnje za kóštami tutych eventow z wida dawkipłaćerjow wobhonił. Wotmołwa sakskeje ministerki za justicu a demokratiju, Europu a runostajenje Katje Meier (Zeleni) na małe naprašowanje Peschela interpretowaše zapósłanc wčera w nowinskej zdźělence tak: „Nimale 87 000 eurow płaći to dawki­płaćerjam. Kóšty za ,Demokratiekünstler‘ při tym ani zapřijate njejsu.“ Jeho konkluzija: „Wočiwidnje so statnej ministerce politiska realita prawicarsko-konserwatiwnje nastajeneje ludnosće w Budyšinje njelubi.“ Tohodla wona po­zdatnje „dawkowe pjenjezy za politisku agitaciju nałožuje“.

Wopominaja dźeń katastrofy

Mittwoch, 15. Mai 2024 geschrieben von:

Ramallah (dpa/SN). Palestinjenjo wopominaja dźensa ćěkanje a wuhnaće wjace hač 700 000 Palestinjanow za čas prěnjeje wójny na Bliskim wuchodźe 1948. Palestinjenjo woswjeća dźeń Nakba (Dźeń katastrofy) kóžde lěto 15. meje, dźeń po załoženju israelskeho stata 14. meje 1948. Fachowcy w tym zwisku na to pokazuja, zo njeje problem wuhnatych ­Palestinjanow hač do dźensnišeho rozrisany. Wosebje młodźina je zadwělowana a radikalnym mocam wotewrjena.

Höcke k pokuće zasudźeny

Halle (dpa/SN). Politikar AfD Björn ­Höcke je so po zasudźenju wužiwanja wustawu ranjacych a teroristiskich organiza­cijow dla kritisce wo swobodźe měnjenja w Němskej wuprajił. Spočatnje nochcyše rjec, hač chce so wusudej wobarać. Krajne sudnistwo w Halle bě rozsudźiło, zo ma Höcke 13 000 eurow pokuty płaćić, dokelž je w narěči hesło nacionalsocialistiskeje SA wužiwał. 52lětny Höcke twjerdźi, zo njeje hesło wědomje wužiwał.

Reforma chorownjow na blidźe

W Rumunskej, kaž w stolicy Bukaresće, su wčera z portretami ludźi wopominali, kotřiž su w komunistiskich jastwach Rumunskeje ćerpjeli abo tam žiwjenje přisadźili. 14. meje 1948 běchu komunistiscy mócnarjo tysacy ludźi zajeć dali, kotrychž mějachu za wohroženje abo přiwisnikow stareho režima. Mnozy z nich w dźěłowych lěhwach zahinychu. Foto: dpa/Vadim Ghirda

Cła USA za chinske elektroawta

Mittwoch, 15. Mai 2024 geschrieben von:

Washington (dpa/SN). Prezident USA Joe Biden je Chinje njefairne hospodarske zadźerženje wumjetował a tak swoju připowědź nastupajo cła na elektroawta a druhe chinske wudźěłki potwjerdźił. „China tute wudźěłki ze subwencijemi podpěruje a produkuje wjace, hač móže swět trjebać“, rjekny Biden w narěči w Běłym domje. Zdobom wón potwjerdźi, zo prócuje so wo sprawne wubědźowanje z Chinu, nic wo konflikt.

Biden chce elektroawta z Chiny puć do USA z wurjadnymi cłami sto procentow zatwarić. Nimo toho wukazuje knježerstwo USA nowe abo raznje zwyšene cła mjez druhim za solarne platy, połwodźaki, krany za přistawy a mediciniske wudźěłki kaž sykawy a škitne nahubniki. China wumjetuje Bidenej wólbne bojowe manewry a připowědźa konsekwency.

Ukraina wojakow cofnyła

Mittwoch, 15. Mai 2024 geschrieben von:
Charkiw (dpa/SN). Hladajo na najnowšu rusku ofensiwu we wuchodnej ukrainskej Charkiwskej kónčinje je ukrainske wójsko tam po swójskich informacijach wojakow wot jednotliwych pozicijow wotćahnyć dyrbjała. „Jako sćěh wojowanjow smy so na někotrych wotrězkach do lěpšich pozicijow podali, zo bychmy žiwjenje wojakow wuchowali a stratam zadźěwali“, ukrainski generalny stab zdźěla. Zdobom pak rěkaše: „Wojowanja dale traja.“ Ruska bě minjeny tydźeń ofensiwu na Charkiw zahajiła a wjacore wsy wobsadźiła. Ukraina, kotraž ćerpi pobrachowaceje municije dla, z wotmachom spyta, rusku ofensiwu zadźeržeć.

Neuheiten LND