Estišćina a šule za čas reformacije
Johann Fischer a Bengt Gottfried Forselius wulki wliw wukonjałoj
Po historikarju Geraldu Straussu móžemy reformaciju jako wulki kubłanski projekt wobhladować. We wobłuku reformacije mějachu so jednori ludźo, kotřiž njeběchu do toho nihdy přistup k literaturje měli, a samo wšelake małe narody, kotrež njemějachu spisownu rěč abo maćernorěčnu literaturu, na polu pisanja a čitanja kubłać. Reformacija docpě Livland hižo w 1520tych lětach a rozpřestrěwaše so najprjedy w městach, hdźež němska elita dominowaše. W druhej połojcy 16. lětstotka ćerpješe Livland pod njeličomnymi wójnami, tak zo so srjedźowěkowske staty tejele doby zničichu. Lěta 1561 podaštej so Tallin (Reval) a sewjerna Estiska protestantiskej Šwedskej, zo byštej před nadběhami Rusow škitanej byłoj. Livland, kotremuž tež južna Estiska přisłušeše, bu wot Pólskeje zdobyty a dožiwi katolsku kontrareformaciju. Protestantizm so tam hakle po 1625 zakorjeni, jako sej Šwedska region zdoby. 1645 přeńdźe dotal danska baltiska kupa Ösel na Šwedsku.
Jónkrótny zwukowy podawk dožiwić był
Budyšin (CS/SN). Budyska Marje-Marćina cyrkej bě nimale hač na poslednje městno wobsadźena, jako předstajichu tam wčera na pokutnym dnju gospelowy oratorij „Our father in heaven“.
Cyrkwinski hudźbny direktor Michael Vetter, kiž měješe hudźbny nawod na starosći, na spočatku rjekny, zo běchu sinfonisku twórbu hižo před lětom wuspěšnje předstajili. Tehdy dyrbjachu zajimcow samo zaso domoj pósłać. Tak móža zajimcy oratorij lětsa hnydom dwójce dožiwić, a to hišće raz sobotu, 25. nowembra, na symsnym městnje. Kaž Vetter podšmórny, hodźi so twórba Ralfa Grösslera perfektnje k pokutnemu dnjej. Wšako je jeje wosebitosć, so stej pokuta a modlitwa wobsahowje w cyłym kruchu prezentnej. Na přikładźe modlaceho so oratorij pokazuje, zo drje njezbožo njemóžemy přeco wobeńć. „Mamy pak móc modlitwy w formje Wótčenaša, zo bychmy so k Bohu wołali, a mamy jeho připrajenje, zo nas wusłyši.“ Sinfoniska rapsodija „Our father in heaven“ 1958 rodźeneho Ralfa Grösslera dožiwi swoju prapremjeru w nowembrje 2009 w Bayerskej.
Pod hesłom „Rjemjesło w Braniborskej“ pokazaja wot jutřišeho ...
SMiLE: pomoc z USA
Wšudźe jewja so prašenja wo tym, hač stej projekt Witaj a koncept 2plus wuspěšnej. Mnozy starši, jednotliwcy a wučerjo wo tym diskutuja, na kotrym zakładźe pak? Kóždy ma druhe tezy, hač něšto funguje abo nic. Maja maćernorěčne dźěći dosć móžnosćow, swoju rěč nawuknyć a nałožować? Kotry wliw wukonja na to přiběracy němski wobswět?
Žana serbska institucija so tuchwilu wědomostnje z tematiku njerozestaja. Ale mamy pomoc – z USA. SMiLE rěka tam projekt, kotryž zaběra so sociolinguistisce z pospytami, wožiwić rěč. Mjez šěsć europskimi mjeńšinowymi rěčemi stej do njeho zapřijatej hornjo- a delnjoserbšćina. Zo je k tomu dóšło, mamy so dr. Nicole Dołowy-Rybińskej z pólskeje akademije wědomosćow dźakować. A dalši jeje projekt zaběra so ze šulerjemi Budyskeho Serbskeho gymnazija. Za połdra lěta wěmy wjac. Milenka Rječcyna
Publikum pěsnje sobu spěwał
Delnjoserbski chór Łužyca rjad nazymskich koncertow zakónčił
Pančicy-Kukow (aha/SN). Nimale hač na poslednje městno bě žurla Pančičanskeje Stareje hospody wot 60 přewšo zahorjenych hosći pjelnjena. Z dźesać nazymskich koncertow, kotrež Załožba za serbski lud organizuje, je so wutoru wječor lětuši cyklus zakónčił. Wuhotowało bě jón sydom serbskich lajskich kulturnych ćělesow.
Wo dobry zazběh lětušeho rjada tradicionalnych koncertow bě so chór Łužyca we Worcynje postarał; a dobre zakónčenje tež nětko 17 čłonow chóra z Delnjeje Łužicy w Pančicach ze swojimi tři- a štyrihłósnje zanjesenymi sadźbami zaručiło. Moderatorce programa Milena Stockowa a Diana Šejcowa-Riegerojc podaštej připosłucharjam zajimawe informacije. Pod nawodom Lubiny Žurec-Pukačoweje z wuměłskej dokonjanosću přednjesene spěwy woni zahoriće z mócnym přikleskom přiwzachu. Znate pěsnje kaž „Slězy našog pjac“, „Muchoradła a paleńc“, „Ja som towzynt dobry kjarlik“ a dalše wopytowarjo sobu spěwachu.
Mjezynarodna konferenca so zahaji
Budyšin (SN). Dźensa wječor zahaji so na swjedźenskej žurli Budyskeho Serbskeho muzeja třidnjowska mjezynarodna konferenca „Reformacija a etniskosć – Serbja, Letojo a Estojo w 16. a 17. lětstotku“. Čłon sakskeho kulturneho senata a bywši Budyski wyši měšćanosta Christian Schramm chce tam wobdźělnikow witać. We wječornym přednošku porěči dr. Stefan Donecker wo „Etniskosći we wuwučowanym diskursu zažneho nowočasa“.
Pjatk a sobotu pokročuja ze zarjadowanjom Serbskeho instituta a Baltiskeje historiskeje komisije we wosadnym domje Ewangelsko-lutherskeje wosady swjateho Pětra. Awtor hornjeho přinoška „Estišćina a šule za čas reformacije“ PhD Aivar Põldvee přednošuje sobotu.
Ze serbskeje strony su w programje připowědźene referaty dr. Madleny Malinkec, dr. des. Friedricha Pollacka, dr. Lubiny Malinkoweje, superintendenta Jana Malinka a dr. Susanny Hozyneje. Dalši přednošowarjo budu z Rigi, Tallinna, Oxforda, Wiena, Drježdźan, Hannovera, Marburga, Paderborna a Žitawy.
Na česć Kita Lorenca z jeho twórbow čitali
24. septembra zemrěty serbsko-němski basnik Kito Lorenc je hoberske mnóstwo twórbow zawostajił. Z toho su zawčerawšim, njedźelu, we wobłuku rjada NSLDź „Łužiske literarne dopołdnjo“ jenož mały wurězk předstajić móhli.
Budyšin (CS/SN). Bratr basnika, dźiwadźelnik na wuměnku Michał Lorenc, čitaše wjacore tři basnje, mjez druhim tež serbsku. Wón rozprawješe připosłucharjam na połnje wobsadźenej małej žurli Budyskeho Dźiwadła na Hrodźe, kak bě Kito Lorenc jemu hišće k narodninam 18. septembra baseń wěnował, ani tydźeń do swojeje smjerće. Wón pak je tež cyle druhe fasety w tworićelstwje mnohostronskeho wuměłca wobswětlił. Wšako bě Kito Lorenc nimo toho małe rysowanki tworił, z kotrychž bě jedna na widejowej płachće widźeć.
Łužiske skupiny prašane
Bórkowy (SN). Za klětušu 18. mjezynarodnu folklornu lawinu pytaja organizatorojo serbske rejwanske skupiny. Nimo ansamblow z cyłeho swěta sadźeja zarjadowarjo znowa na łužiske skupiny, wosebje tež na towarstwa a ćělesa, kotrež móhli serbsku drastu, reje a spěwy publikumej předstajić. Mjezynarodna folklorna lawina 2018 wotměje so 29. junija w Lubnjowje, dźen na to w Bórkowach a 1. julija we Łuchowje (Lauchhammer).
Tuchwilu planuje wokrjes Sprjewja-Nysa hromadźe z wokrjesom Hornje Błóta-Łužica prěnje wuradźowanja. Zhromadnje chcetej lětušu folklornu lawinu wuhóhnoćić a zdobom klětušu přihotować. Nimo toho chce zarjadowanski team tež wo nowych idejach diskutować.
„Sym hižo wćipny, kotre kulturne skupiny so přizjewja“, praji krajny rada wokrjesa Sprjewja-Nysa Harald Altekrüger (CDU), „sym přeswědčeny, zo budźe tež klětuša folklorna lawina zaso njezapomnite dožiwjenje.“
Lětsa bě dohromady 330 sobuskutkowacych z 15 ansamblow folkloru z dwanaće krajow předstajiło, a to w Lubnjowje, Grodku a Gołkojcach.
Chce sociodźiwadłowy centrum etablěrować
„Witajće druhdźe“ rěkaše dźiwadłowy festiwal, wotměty w meji w Budyšinje. Tam wobdźělene běchu dźiwadłowe skupiny z cyłeje Němskeje, z młodostnymi z rozdźělnymi kulturnymi korjenjemi. Minjenu sobotu předstajichu knihu wo festiwalu w Budyskim Dźiwadle na hrodźe.
Budyšin (CS/SN). Nimo klankodźiwadźelnicy Michelle Bray, kotraž bě tehdy z tudyšimi a připućowanymi młodostnymi Budyski přinošk „Romeo und Julia auf Platte“ nazwučowała, předstajištaj młodaj dźiwadźelnikaj Jan Schneider a Ana Pauline Leitner rozprawy wobdźělnikow festiwala wo jich nazhonjenjach. Direktor Lipšćanskeho kompetencneho centruma CCT prof dr. Günther Heeg chwaleše iniciatiwu, wuchadźacu z Budyskich dźiwadźelnikow. Festiwal je Němsko-Serbskemu ludowemu dźiwadłu po cyłej Němskej dobre mjeno wunjesł.
Skića serbskim swójbam w adwenće dostojnu zabawu
Kak hody swjećić? Wo to dźe w znatej „Hodownej stawiznje“ Charlesa Dickensa. Za tym chowa so prašenje wo našim žiwjenskim wašnju a poměrje k druhim čłowjekam. Wčera dožiwi kruch za jednoho hrajerja w inscenaciji NSLDź swoju premjeru w Haslowje.
