K „Hribowčikej“ w Dubrawce do hribow
Hriby su mnohim přewšo słódna dobrota. Štóž wustojny hribar njeje, pak ma hustohdy swoju lubu nuzu, prawy a wopačny hrib rozeznawać. Wo prócy, hriby pytajo po lěsu chodźić, ani njerěčo. Tomu wšemu móže zawod Annetty und Hagena Brecka w Dubrawce, wsy w Malešanskej gmejnje, wotpomhać: firma „Hribowčik“, němsce „Pilzmännchen“.
Započało je so wšitko lěta 2003. Tehdy dyrbješe sej na komunikaciskeho elektronikarja překubłany muler Hagen Breck z přičin strowoty nowu dźěłowu perspektiwu pytać. Załoži sej tak mjenowanu ja-AG. „Konkretny, wuspěch lubjacy plan ani měł njejsym“, so 50lětny dźensa dopomina. „We hłowje mi chodźeše plahowanje pocpulow abo farma hadow chiba tež party-serwis. Jako so potom w dowolu na Kanariskich kupach w parku reptilijow z plahowarnju hribow zeznajomich, běše ideja za moje předewzaće jasna.“
Nowe Drěwcy – zhubjena wjeska w Minakałskej holi
Drěwčansko-Minakałska hola je z dobrymi 20 kwadratnymi kilometrami najwjetši lěsny cyłk w Budyskim wokrjesu. Wosebitosć je, zo tam nichtó njesydli, zo lěs tuž rozsydleny njeje. Na sewjerozapadnej kromje lěsneje kónčiny zaměstnichu so wokoło lěta 1500 „drjewowi ludźo“, kotřiž běchu dźensnišu wjes Drěwcy z prěnim naspomnjenjom 1509 w stawiznach zakótwili. Ryćerske kubło, kotrež hodźi so hakle wot lěta 1604 wěsće dopokazać, wobsteješe prawdźepodobnje pod knjejstwom tych von Helwigsdorf hižo prjedy. Drěwcy steja tež we wuskim zwisku z Łazowskim burskim zběžkom z 25. měrca 1794, dokelž bě Drěwčanski chěžkar Michał Barč jedyn z nawodow zběžkarjow. Woni běchu Łazowskeho knježka w Mortkowje zajeli a jeho čwělujo nuzowali zběžkarjow dale njepřesćěhać. Přičina pozběhnjenja, kotrež zawini ćežke zapusćenja wokolnych kubłow kaž tež w Drěwcach, bě šmórnjenje swjateho dnja Přizjewjenja knjeza ze stron knjejstwa kubła. Skónčnje zakónčichu zběžk sakscy dragonarjo, kotrychž bě Budyske wyšohamtske knježerstwo pósłało. Rebelow pochłostachu, jich naškaraka Barča samo z jatbu w twjerdźiznje.
Na castingu w Chrósćicach byli
Móžeš spěwać? Nó wězo! Kóždy móže spěwać! To njewěriš? Pospytaj tola raz: lalalalalalalalala. A nětko zynk wyše. A hišće jedyn ... Je to wysoko abo hłuboko klinčało? Je kóždy zynk prawje słyšeć był? Wšojedne: Sy spěwał abo spěwała! A tak bě to tež na castingu w Chrósćicach. Měrćin Weclich je za klawěrom sedźał a prajił: „Pój, njeboj so, a nětko spěwaj.“ A hižo tasty klawěra a hłosy klinčachu – a wšitcy su spěwali.
Za musical Milenka Rječcyna Haj, na farje w Chrósćicach tam njedawno ja zasłyšach raz nisko a raz wysoko dźěći spěwać – nic pak napřemo. Hólčec wulki hłuboko zynči, holčka mała zaso swětle brinči k zynkej klawěra spěwaja z wujom Měrćinom – lalalala. Bórze, to nětk jasne je, steja wšitcy na jewišću a we swětle. Zhromadnje póńdźemy do „Jednoty“ na musical serbski nabožny.Małej ruce, wulki přichod!
Na cyłozwjazkowym wubědźowanju pěstowarnjow pod hesłom „Małej ruce, wulki přichod“ su so njedawno tež chowancy Budyskeje pěstowarnje „Kraj pjerachow“ wobdźělili. Dźěći w starobje třoch do šěsć lět maja so z rjemjeslnistwom zeznajomić, fachowcam přihladować a same to a tamne wuspytać. Dokelž njemóžachu pandemije dla do dźěłarnjow rjemjeslnikow hić, su zamołwići projekta rjemjeslniskeje komory dźěłarnju w kubłanišćach přihotowali. A kaž na wobrazach widźiće, běchu dźěći jara wuspěšne, při čimž nastachu wšelake kreatiwne wudźěłki. Tekst a foće: Stefanie Šramina
Super zymske prózdniny!
Sće měli tež tak rjane dožiwjenja kaž šulerjo 2. lětnika Serbskeje zakładneje šule „Jurij Chěžka“ w Chrósćicach? Hólcy a holcy su we wučbje serbšćiny napisali, hdźe su w zymskich prózdninach byli a što su dožiwili. Nětko pak sami čitajće. Marija Wjenkowa
W zymskich prózdninach poby Milan Kubaš ze swójbnymi w Moritzburgu a wobhlada sej tam wustajeńcu rohiznow. W hońtwjerskim hrodźe wisa něhdźe 250 rohiznow, kotrež su 260 do 400 lět stare. Foto: Bianka KubašecDo wětřika zdute
W tutej kolumnje powěda šěsć redakciji SN znatych mjezynarodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.
Slepa ćma prof. Winka wobdawa. Wójna je zaso tu. Wójna je hewak přeco tam wonka, nětko pak bliska domiznje. Je w předzahrodce a prosy wo zastup. Sym žona, kotraž je sama doma, a cuzy muž wo durje kłapa, prošo wo pomoc. Daš jemu zastupić, byrnjež nutřkowna sirena wuła, abo wotpokazaš njewinowateho muža, kiž zadwělowany pomoc trjeba?
Wo wójnskej politice a wójnskich kóštach bu tójšto pisane. Njemóžu ničo dodać, jenož to, zo prof. Wink njeje ženje žiwa była bjez wójny – bjez spominanja na nju abo hrožaceje wójny dla. Zwučowachmy w zakładnej šuli błaznu škitnu naprawu „duck and cover“ – kaž bychu nas šulske ławki wobchowali přećiwo wjećbje za 18 atomowych raketow typa Titan II, wobdawacych moje domizniske město. Dopominam so, kak bě mje naš nan nowiny čitać wučił. Zakopolich so přez słowo a prašach so: „Što je genocid?“
Wažny nadawk wědu dale dać
Interview z rěčespytnicu Serbskeho instituta dr. Sonju Wölkowej
Kónc měrca rozžohnuje so dr. habil. Sonja Wölkowa ze Serbskim institutom a poda so na wuměnk. Cordula Ratajczakowa je so z 1956 rodźenej, w Lipsku a Budyšinje wotrostłej wědomostnej sobudźěłaćerku na Centralnym instituće za rěčespyt Akademije wědomosćow NDR w Berlinje a Lipšćanskim Instituće za sorabistiku kaž tež wjelelětnej wotrjadnicu za rěčespyt SI a něhdyšej šefredaktorku časopisa Lětopis rozmołwjała.
Wam njejstaj staršej jeno serbšćinu, ale tež žiłku za rěčespyt do kolebki połožiłoj?
S. Wölkowa: Zdźědźiła sym ju po našim nanje, dr. Fridźe Michałku. Hižo naš dźěd Maks Michałk bě wučer a skutkowaše na Serbskim wučerskim wustawje. Naš nan měješe pisanske blido w bydlenskej stwě. To smy ze sotromaj widźeli a druhdy tež čušlili, što tam leži. Markantne běchu jeho kontakty k wědomostnym wukrajnym kolegam.
Znowa čitała ... „Michał wjedźe Mopla do cuzby“
W serbskej literaturje chowaja so mnohe drohoćinki, na kotrež znowa skedźbnić je trjeba, zo njebychu so pozabyli. Wotpowědne impulsy chce awtorka serbskim čitarjam a čitarkam z nowym rjadom „Znowa čitała“ dawać.
Srjedź 60tych lět dóstach knihu „Michał wjedźe Mopla do cuzby“. Ze zahoritosću sej ju přečitach. W 44 krótkich epizodach předstaja awtor Jurij Kubaš-Worklečan žiwjenje hłowneho rjeka Michała Rjeka wot poroda w lěće 1901 hač do 1915, jako Michał šulu wuchodźi. Njedawno sej knihu znowa přečitach, a wona so mi zaso zalubi. Čehodla?
Ukraina je kraj wšelakorosće
Rozmołwa z wědomostnikom dr. Oleksandrom Čertenkom
Što wěmy wo Ukrainje? Wo tamnišich identitach a rěčach, wo kulturje a literaturje? Cordula Ratajczakowa a Bosćan Nawka staj so z literarnym wědomostnikom dr. Oleksandrom Čertenkom rozmołwjałoj. W Kijewje rodźeny wukubłany germanist a anglist je na tamnišim Šewčenkowym Instituće za literaturu Narodneje akademije wědomosćow Ukrainy skutkował a so wot lěta 2015 w Berlinje wuchodoeuropskim studijam wěnował. Wot 2019 skutkuje jako wědomostny sobudźěłaćer na Instituće za slawistiku Justusa Liebigoweje uniwersity w Gießenje.
Kak so Wam runje wjedźe?
Nowaj hosćencarjej mataj plany a ideje
Zajimawe stawizny Sokolnika – woblubowaneho areala wočerstwjenja a sportowanja
Wot lětušeho 1. januara ma hosćenc na horje Sokolnik (Valtenberg), – wona je z 587 metrami najwyša našich Łužiskich horow, noweho wobhospodarjerja. To staj najenkaj – mandźelskaj Vanessa a Romano Porsche. Tale hora a jeje wokolina přiwabjatej w kóždym počasu wjele wopytowarjow, předewšěm pućowacych a sportowcow. Hórski hosćenc ma wotydźenja, nimo póndźele a štwórtka, stajnje wot 10 hodź. wotewrjeny. W nim su nětko swjedźenje, narodniny kaž tež kwasy, móžne. Wjazońčanska gmejna je na horje tohorunja mału hórsku kapałku za bórzomne Bože słužby natwarić dała. Hosćo móža tak po kemšach w hosćencu pojěsć. Pućowarjo abo sportowcy, kotřiž su zwonka słužbneho časa na horje, móža znajmjeńša něšto pić, hosćencarka praji. „Mamy kasu dowěry, tak zo steja stajnje napoje při hosćencu, tež na wotpočnych dnjach.“
