Pfula dla: Wjela z Maćicy wustupił

Dienstag, 23. September 2025 geschrieben von:

Budyšin (SN/bn). „Prěni lětdźesatk nakładnistwa Maćicy Serbskeje – Projekty, problemy, wunoški“ bě nadpismo přednoška, z kotrymž dr. Franc Šěn minjenu srjedu nowu sezonu rjadu Maćična akademija w Budyskim Serbskim domje zahaji. Załoženje towarstwa w lěće 1847 bě „jedyn z najwažnišich skutkow serbskeje historije“, citowaše wón na spočatku Michała Hórnika. Dale doda, zo mějachu Serbja wot toho časa „z hłownymi zhromadźiznami nadkonfesionalny diskusijny forum za narodne naležnosće“. Mjez wusahowacymi wuslědkami tychle zažnych zeńdźenjow bě wutworjenje prě­njeho serbskeho nakładnistwa. Serbske knihi su drje hižo do toho wudali, to pak nimale bjezwuwzaćnje nabožneho razu – hinaše publikacije njeběchu němskim knihićišćerjam lukratiwnje dosć. Nakładnistwo Maćicy bě tuž z pućrubarjom ­moderneho pismowstwa, kotrež „spyta zaměrnje wuwiwać serbsku rjanu a wěcnu literaturu“. Do zazběha publikaciskeje dźěławosće wšak mějachu so Maćicarjo najprjedy na to dojednać, što chcedźa scyła po kotrym prawopisu a w kotrym pismje za koho wudawać.

To a tamne (23.09.25)

Dienstag, 23. September 2025 geschrieben von:

Kolebka curry-kołbaski njesteješe w Berlinje, ale w Duisburgu! Tole je tamniši wyši měšćanosta Sören Link (SPD) wčera hišće raz potwjerdźił a je při hosćencu „Peter Pomm‘s Pusztetten-Stube“ wotpowědnu plaketu přičinił. Dotal sej wšitcy mysla, zo su curry-kołbasku 1949 w Berlinje wunamakali. Najnowše přepyto­wanja pak su pječa pokazali, zo je Peter Hildebrand 1936 curry-kołbasku z pomfritkami jako tunju jědź za dźěłaćerjow poskićował. Berlinjenjo su tole po skónčenju wójny prosće napodobnili.

Čas, kotryž ludźo w interneće přebywaja, dale spochi přiběra – mjeztym je to nimale 72 hodźin wob tydźeń. Před pjeć lětami bě jich hišće 56 hodźin. Tole pokazuje statistika Postbanki. Tak surfuja 18- do 39lětni nimale 86 hodźin w interneće. Dobra powěsć při wšěm je, zo chce 36 proc. młodostnych čas w interneće přichodnje skrótšić.

Apel biskopow

Montag, 22. September 2025 geschrieben von:

New York (B/SN). W dramatiskim apelu žadaja katolscy biskopja z Afriki, Aziskeje, Łaćonskeje Ameriki a Karibiki wot Zjednoćenych narodow w New Yorku sylniši klimowy škit. W 34stronskim dokumenće katolscy nawodźa biskopstwow politiku, kotraž staja profit nad žiwjenjom, raznje zasudźuja. 30. klimowa konferenca budźe wot 10. do 21. nowembra w Brazilskej.

Morjenych wopominali

Vatikan (B/SN). Wot lěta 2000 bu 1 624 z mjenom registrowanych křesćanow a druhowěriwych morjenych. Jich su w Romskej bazilice swjateho Pawoła z bamžom Lejom XIV. měšnicy křesćanskich cyrkwjow a konfesijow wopominali. Mordarstwa skućichu w 20. lětstotku totalitarne ideologije nacionalsocializma abo komunizma, w 21. lětstotku zwjetša militantni islamisća abo přisłušnicy mafioznych zjednoćenstwow.

Konflikt rozrisany

Bamž Steinmeiera přijał

Montag, 22. September 2025 geschrieben von:

Rom (dpa/SN). Bamž Leo XIV. je dźensa dopołdnja zwjazkoweho prezidenta Franka-Waltera Steinmeiera na wosobinsku awdiencu do Vatikana witał. Po tym zo bu Američana w meji do zastojnstwa nawody 1,4 miliardy katolikow po wšěm swěće wuzwoleny, so wobaj prěni raz ­zetkataj. Steimeier sam je protestantiskeho wěrywuznaća. Po awdiency chcyše zwjazkowy prezident katolsku pomocnu organizaciju Sant‘Egidio wopytać.

Nowa kandidatka za sudnicu

Berlin (dpa/SN). Zwjazkowy sejm zahaji dźensa wječor nowy pospyt, wuzwolić sudnika zwjazkoweho wustawoweho sudnistwa. SPD namjetuje we wuběrku za wuzwolenje sudnikow kandidatku ­Sigrid Emmenegger. Jeli budźe wuběrk tomu přihłosować, móhł zwjazkowy sejm kandidatku štwórtk wuzwolić. Předsyda frakcije CDU/CSU Jens Spahn je zdźělił, zo chcyła frakcija Emmenegger sobu ­wolić. Za wuzwolenje je wjetšina dweju třećinow zapósłancow trěbna.

SPD warnuje před skrótšenjemi

Z emocionalnym zarjadowanjom su so wčera w USA z morjenym aktiwistom republikanow Charliejom Kirkom rozžohnowali. W stadionje města Glendale a w staće Arizona zhromadźichu so wjacore tysac přiwisnikow Kirka. Prezident USA Donald Trump mjenowaše zatřěleneho aktiwista „martrarja ameriskeje swobody“. Charlie Kirk bu 10. septembra zatřěleny. Foto: dpa/John Locher

Železnica z nowej nawodnicu

Montag, 22. September 2025 geschrieben von:
Berlin (dpa/SN). Zwjazkowy minister za wobchad Patrick Schnieder (CDU) je dźensa nowu nawodnicu Němskeje železnicy předstajił. Evelyn Palla ma předewzaće wotnětka nawjedować. Dotalny nawoda Richard Lutz dyrbi wotstupić. ­Jemu njeje so poradźiło, kopicu krizow železnicy zmištrować. Schnieder prezentowaše w tym zwisku swoju nowu stra­tegiju za w krizy tčacy koncern. Pod ­hesłom „Agenda za spokojnych sobujěducych na kolijach“ chcedźa železnicu znowa wusměrić. Při tym chce Zwjazk ­jako wobsedźer koncerna přichodnje ­raznišo do nawjedowanskich procesow železnicy zapřimnyć. Rozrisać chcedźa tež problemy infrastruktury, kotruž přichodne lěta wobšěrnje ponowja.

Socialny system skrućić

Montag, 22. September 2025 geschrieben von:
Berlin (dpa/SN). Generalny sekretar CDU Carsten Linnemann žada sej wótriše prawidła Europskeje unije nastupajo swobodu při wuzwolenju dźěłoweho městna w EU, zo by so znjewužiwanju němskeho systema wobydlerskeho pjenjeza zadźěwało. Němske měła swój socialny system „rezilient­niši“ sčinić a so tak přećiwo nadpadam ­kriminelnych cwólbow škitać, rjekny Linnemann nowinarjam. Na runinje EU měło so zapřijeće dźěłopřijimarja znowa definować. Njesměło hižo móžno być, zo potrjecheni jenož něšto hodźin dźěłaja a sej zbytk připłaćić dadźa, byrnjež połnje dźěłać kmani byli. Zwjazkowa ministerka za dźěło ­Bärbel Bas (SPD) chce tohorunja namjety za polěpšenja předpołožić a mjez druhim ­wuměnu datow mjez krajemi wolóžić.

Trump Pólskej podpěru přilubił

Montag, 22. September 2025 geschrieben von:

Washington (dpa/SN). Prezident USA Donald Trump je na naprašowanje žurnalista baltiskim krajam a Pólskej pod­pěru přilubił, jeli Ruska połoženje dale přiwótři. Na prašenje, hač by krajam při zakitowanju pomhał, Trump rjekny: ­„To činju.“

Čłonojo NATO chcedźa přichodne dny wo zranjenju estiskeho powětroweho ruma přez ruske wojerske lětadła wuradźować. Estiska bě jako čłon NATO wo tute konsultacije prosyła, wotpowědujo artiklej 4 zrěčenja NATO. Ruska prěje, zo su jeje lětadła powětrowy rum Estiskeje zranili.

Nimo toho bě Pólska minjeny pjatk wozjewiła, zo stej so ruskej bojowej lětadle wolijowej platformje w Baltiskim morju přewšo nisko bližiłoj a jeje wěstotne powětrowe pasmo raniłoj. Mašinje stej jenož 150 metrow nad točenskej platformu Petrobaltic lećałoj a tak wojerski nadpad napodobniłoj. Statnu mjezu Pólskeje pak přiwšěm zraniłoj njejstej. Nad Baltiskim morjom dochadźa stajnje zaso k prowokacijam.

Israel přiběrajcy izolowany

Montag, 22. September 2025 geschrieben von:

Francoska chce stat Palestinjanow připóznać – generalna debata UNO

New York (dpa/SN). Nimale dwě lěće po zahajenju Gazaskeje wójny mjez Israelom a islamistiskej Hamas připowědźa wjacore kraje, zo chcedźa do zahajenja generalneje debaty UNO palestinski stat připóznać. Mjez druhim bě Francoska naspomniła, zo wo tutej skerje symbo­liskej kročeli rozmysluje. Z tym by so ­Paris wuraznje přećiwo woli Israela stajił. Tak by štyri z pjeć tak mjenowanych ­wetowych mocow UNO stat Palestinjanow připóznało. Ruska, Wulka Britaniska a China su to hižo činili. USA jako naj­wuši zwjazkar Israela palestinski stat ­tuchwilu wotpokazuja. Tež Němska Pa­lestinu „wokomiknje“ hišće jako stat ­njepřipóznawa. Wonkowny minister ­Johann Wadephul (CDU) je to na swojim wopyće w Bliskim wuchodźe hišće raz potwjerdźił.

Dźensa wječor zahaja wot francoskeho prezidenta Emmanuela Macrona sobu organizowanu konferencu k rozrisanju konflikta w formje dweju statow. To by rěkało, zo israelski a palestinski stat ně­hdy měrniwje jako susodaj eksistujetej.

Fantom njeje rozrisanje

Montag, 22. September 2025 geschrieben von:
Što móhło wójnu w Gazy skónčić? Kapi­tulacija Hamas – tutomu wuprajenju šef­redaktora „Jüdische Allgemeine“ so přizamknu. Porno cionistam, kotřiž su před wosom lětdźesatkami hižo wutworjenju dweju statow w Palestinje přihłosowali, su so zastupjerjo arabskeje ludnosće hinak rozsudźili a Israel přeco zaso nadběhowali, ze zaměrom, tón kraj a jeho lud wotbyć. Zo maja dźensa jenož Arabojo, kotřiž su staćenjo Israela, prawo, demokratisce wo swojim knježerstwje wothłosować, je hórka ironija stawiznow. Tež, zo politikarjo „zapadneho“ swěta nětko před zdźěla islamistiskimi demonstrantami kapituluja a fantom palestinskeho „stata“ připóznawaja, wo kotrymž ani jasne njeje, kotra organizacija by tam knježiła. ­Bohužel su so na woběmaj bokomaj konflikta radikalni přesadźili. Tomu njemóžeš ze „symboliskej politiku“ wotpomhać, ­kotruž samo opozicija w Israelu wotpokazuje, kotraž ma Netanjahuwa za winika za tute „připóznaće“. Marcel Brauman

Chróšćan Šulerjo

Neuheiten LND