Kónc lěta z dobrej powěsću
Peter Čačko rozprawja z Bratislavy za Serbske Nowiny
„Zamordowanje nowinarja Jana Kuciaka a jeho njewjesty Martiny Kušníroveje bě lěto 2018 změniło. Po tutym hroznym njeskutku su Słowakojo dyrbjeli róžojte bryle wotpołožić. Towaršnosć pak je wužadanje wobstała.“ Tule bytostnu naležnosć je prezident Słowakskeje Andrej Kiska w swojej nowolětnej narěči ludnosći do pomjatka zwołał.
Kónc stareho lěta měješe pak tež swoju pozitiwnu powěsć paratnu. Ludźi bjez dźěła bě to w kraju jenož hišće 5,1 procent. To woznamjenja, zo je so wot lěta 2013 ličba bjezdźěłnych wo dobre dźesać procentow pomjeńšiła. W pjeć wokrjesach zapadneje Słowakskeje bě mjenje hač dwaj procentaj dźěło pytacych. Po cyłym kraju je spochi mjenje ludźi bjez dźěła. Předewzaća maja samo wulke ćeže, nadeńć dźěławych za swobodne městna. Najwjace zajimcow za dźěło w Słowakskej je ze Serbiskeje, z Ukrainy, Rumunskeje kaž tež z Čěskeje. Tele spomóžne wuwiće na dźěłowych wikach wuskutkuja dobre hospodarske wuměnjenja we wobłuku Europskeje unije.
Wjace ludźi znjezbožiło
Praha (ČŽ/K/SN). Loni je w Čěskej při wobchadnych njezbožach 571 ludźi žiwjenje přisadźiło, štož je 69 wjace hač lěto do toho. Tragiska bilanca je najhórša minjenych třoch lět. W hodowniku samym bě 51 wosobow na dróze zemrěło, pjeć z nich dźeń do patoržicy. Najwjace smjertnych woporow běštej pak sej měsacaj awgust a september po 64 mortwych žadałoj, najmjenje porno tomu měještej februar z 21 a měrc z 28 woporami.
Mjenowane ličby sposrědkował je direktor čěskeje wobchadneje policije Tomáš Lerch powěsćerni čtk. Po rešeršach organizacije BESIP, kotraž w Čěskej wěstotu w nadróžnym wobchadźe koordinuje, su k negatiwnej lońšej bilancy najbóle ćežke njezboža jězdźerjow motorskich přinošowali. Na železniskich přechodach wudycha přez zražku awta z ćahom cyłkownje 33 wosobow. Přibyło je tohorunja woporow mjez pěškami.
Najčasćišej přičinje wobchadnych njezbožow běštej njepřiměrjena spěšnosć a njedosahaca wobhladniwosć šoferow. W njerědkich padach pak je tež „čert alkohol“ na njezbožach wina był.
Přepytuja smjertnu tragediju
Koszalin (dpa/SN). Po smjertnej wohenjowej tragediji při tak mjenowanej escape-hrě w Pólskej je statne rěčnistwo přećiwo wobsedźerjej předewzaća přepytowanske jednanje zahajiło. Mjeztym zajatemu mužej wumjetuja lochkomyslne morjenje, kaž rěčnik statneho rěčnistwa w Koszalinje powěsćerni PAP zdźěli. W padźe zasudźenja hrozy jemu jastwo wosom lět. Při wohenju w zamknjenej rumnosći bě minjeny pjatk wječor pjeć 15lětnych holcow žiwjenje přisadźiło, jako tam woheń wudyri. Při escape-hrě (ćěkanska hra) spyta skupina ze zamknjeneje rumnosće twochnyć. Za to dyrbi wona pod časowym ćišćom hódančka a nadawki spjelnić. W Pólskej je mjeztym wjace hač tysac tajkich rumnosćow.
Ministerski prezident Mateusz Morawiecki rěčeše wo tragediji bjez přikłada a připowědźi konsekwency. Prěnje tajke rumnosće su mjeztym zawrěli. Při hnydom zahajenych kontrolach su zwěsćili, zo wjetšina přepruwowanych zawodow wohnjoškitne předpisy njedodźerži. Te wšak njebuchu dotal kontrolowane.
Mytuja Gaucka
Wiceminister wo EU njerodźi
Knježerstwo Pólskeje wabi mjez narodowcami wo wólbne hłosy
Waršawa. Pólske knježerstwo je zaso raz dopokazało, zo jemu scyła ćežko njeje prezentować ludnosći dospołnje spřećiwjace so fakty. Tak je w stolicy Waršawje knježaca narodnokonserwatiwna strona Prawo a sprawnosć (PiS) swojich čłonow na kongres zwołała. Za rěčniskim pultom připrawjene bě hesło w hoberskich pismikach „Pólska wutroba Europy“. W swojej narěči ministerski prezident Mateusz Morawiecki wuprajenje hišće raz naležnje potwjerdźi, prajo: „My smy wutroba Europy.“ Za to žněješe dołho trajacy přiklesk přitomnych, kotřiž běchu so tohodla samo pozběhnyli.
Wałęsa za wujednanje z Ruskej
Waršawa/Moskwa (ČŽ/K/SN). Něhdyši pólski prezident Lech Wałęsa – hłowa stata wot lěta 1990 do 1995 – je ruskej powěsćerni RIA Nowosti interview dał, w kotrymž zwuraznja wón dotal njezwučene mysle a nahlady. Wo tym rozprawjeja čěske medije. Tak załožićel njekomunistiskeho dźěłarnistwa Solidarność Ruskej porokuje, zo wona hinak hač Němska swoje napřećo Pólskej skućene hrěchi hač donětka njeje nihdy „wuspowědała“. Přiwšěm so Wałęsy zdawa, zo by wón z přihódnymi argumentami zamóhł ruskeho prezidenta Wladimira Putina jako „mudreho čłowjeka“ k změnje politiki pohnuć a tak docpěć, zo so rusko-pólske poćahi polěpša. Swojeju interneju přećiwnikow, předsydu knježerstwoweje strony Prawo a sprawnosć (PiS) Jarosława Kaczyńskeho kaž tež ministerskeho prezidenta Mateusza Morawieckeho, woznamjenja wón porno tomu jako „njezbožo“.
Euro je spomóžny
Bratislava (SŽ/K/SN). Spočatk 2019 bywa dźesać lět, zo je Słowakska euro zawjedła. Ze statow Visegrádskeje štyrki (tej přisłušeja hišće Čěska, Pólska a Madźarska) je wona dotal jenički kraj ze zhromadnej europskej měnu. Eksperća, historiski podawk k róčnicy hódnoćo, přezjednje měnja, zo je euro Słowakskej wunjesł wjace lěpšin hač njelěpšin, přinošujo wažnje k róstej ekonomije.
Prezidentej wěrja
Praha (ČŽ/K/SN). Z wustawnych institucijow Čěskeje republiki je w decembru prezident najbóle dowěryhódny był. Hłowje stata Milošej Zemanej wěri tuchwilu – njedźiwajcy njemałych wumjetowanjow, zo so z ruskim prezidentom Putinom nasadźuje a sankcije přećiwo Ruskej wotpokazuje – 55 procentow wobydlerjow, pjeć procentow wjace hač w nowembru. Najwjetšeje dowěryhódnosće zwjeseleja wšak so gmejnske zastupnistwa a z nimi starosća – prěnim wěri 67 procentow, druhim 66 procentow. Sejm je porno tomu jeničce 32 procentam ludnosće dowěryhódny, senat 34 procentam. Tole wuchadźa ze zwěsćowanja měnjenjow wolerjow, kotrež je agentura CVVM w minjenym měsacu přewjedła. Knježerstwo ma wokomiknje dowěru 42 procentow respondentow.
Z předsydow parlamentnych stronow mataj poměrnje najwjetšu dowěru šefaj ANO a Piratow, Andrej Babiš resp. Ivan Bartoš. Premierej Babišej wěri 38 procentow, Bartošej 32 proc. Předsyda socialdemokratow Jan Hamáček ma dowěru 27 procentow. Najmjenje wěrja ludźo dwělomnemu šefej SPD Tomijej Okamurje – jeho dowěryhódnosć spadny z nowemberskich 31 procentow na 26 dypkow.
Cyrkej nětko samostatna
Kijew (ČŽ/K/SN). Po wjacorych njewuspěšnych pospytach toho razu, činjenych wosrjedź 1990tych lět, je nětko k tomu dóšło, zo je so prawosławna cyrkej na Ukrainje zesamostatniła. Na cyrkwinskim sejmje, wot- mětym w sławnej Kijewskej katedrali swj. Sofije, wobzamknychu wobdźělnicy synody, zwoprawdźić kročel, za kotruž je prezident Petro Porošenko cyły čas naležnje wabił, mějo ju za jedne z ćežišćow we wólbnym boju k prezidentskim wólbam klětu w nalěću. Hłowa stata – na synodźe najwuznamniši čestny hósć – syłam ludźi, demonstrowacych před katedralu za samostatnu ukrainsku prawosławnu cyrkej, na městnje wyskajcy wozjewi: „Tónle dźeń zańdźe jako swjaty dźeń do stawiznow Ukrainy.“ Nutřka wón přitomnym wuswědči: „Wy sće hłowni akterojo tohole historiskeho podawka, zakónčaceho wotwisnosć wot Ruskeje.“
Prěnje biskopstwo reagowało
Polacy sej dale žadaja pady znjewužiwanja w katolskej cyrkwi wuswětlić
Waršawa. Pólski sejm kónči swoje dźěło lěta tradicionalnje ze „sejmowej patoržicu“. Tón dźeń, kotryž zarjadowachu tónkróć 14. decembra, zetkawaja so zapósłancy wšitkich stron, zo bychu sej ruku zawdali a sej wjesołe hody a strowe nowe lěto wupřeli. Při tym sej mjez sobu wulke oblaty dźěla, kaž to w Pólskej hody tež w swójbach činja. Po starym wašnju sej kóždy wot susoda kusk oblaty wotłama. Zarjadowanje ma tomu słužić, najebać wšitke politiske rozestajenja znajmjeńša tón dźeń harmoniju a zhromadnosć w sejmje pěstować.
Lětsa běchu na swjatočnosć z kulturnym programom ansambla „Mazowsze“ tež Waršawskeho metropolita Kazimierza Nycza přeprosyli. Zapósłanča noweje małeje strony „Nětko!“ Joanna Scheurig-Wielgus wuži składnosć a přeprosy wulcerjadneho duchowneho na přichodne posedźenje sejmoweho wuběrka, kotryž pady seksualneho znjewužiwanja přez duchownych přepytuje. Scheurig-Wielgus we wuběrku jako zastupnica znjewužiwanja přepytowaceje załožby „Njebojće so“ sobu skutkuje.
