Nowe wuhladne perspektiwy
Peter Čačko rozprawja z Bratislavy za Serbske Nowiny
Wot spočatka oktobra móža wopytowarjo Wysokich a Belianskich Tatrow nowu panoramu dožiwić. Mjenujcy z unikatneho chódnika, nastateho w Bachledovej dolinje w gmejnje Ždiar nad wjerškami štomow. Swojorazne přechodźowanišćo je 1 234 metrow dołhe, při čimž wuhladna wěža 35 metrow z njeho saha. Cyły 1,8 metrow šěroki chódnik je dospołnje bjezbarjerowy a steji na 120 drjewjanych stołpach. Je sedmy tajkeho razu w Europje a prěni w Słowakskej. Jón zhotowić płaćeše 4,3 miliony eurow. Hnydom prěni kónc tydźenja přichwata 12 000 Słowakow, Čechow kaž tež Polakow – přewažnje swójby z dźěćimi –, kotřiž chcychu swojoraznu nowosć dožiwić. Swójba ze štyrjomi wosobami płaći za přechodźowanku po chódniku a za přiwoznu powjaznicu 39 eurow. Nic naposledk je nadlěsny chódnik wulka atrakcija za turistow.
Sobčakowa rěči za kompromis
Pólske strowotnistwo chore
Z hłodowym stawkom młodźi lěkarjo na problemy skedźbnjeja
Waršawa. Pólski strowotniski system je přičina hižo nimale měsac trajaceho dramatiskeho protesta młodych lěkarjow, kotřiž swoju kritiku na jara drastiske wašnje zwuraznjeja. Mnozy z nich ničo njejědźa. Protest, kotryž měješe swój spočatk 2. oktobra w stolicy Waršawje, je so kaž žołma po dalšich wulkich městach kraja wupřestrěł.
W tydźeniku Newsweek Polska chcyše žurnalist Paweł Reszka strašne předewzaće a začuća wobdźělenych wopisać, a je tuž sam hłodowy stawk přewjedł a jón přetrał. Prěni dźeń njebě za njeho hišće wulke wužadanje. Po 36 hodźinach bě chětro hłódny, prjedy hač jeho po 56 hodźinach njesměrna agresiwita přemó, ale hłódny hižo njebě. Po 70 hodźinach bě samo euforiski a połny energije, jenož dźesać hodźin pozdźišo pak padny do hłubokeje krizy. 100 hodźin přiwšěm přetra a daše sej skónčnje zaso jědź słodźeć.
Protesta dla před sudnistwom
Waršawa (PŽ/K/SN). Na wšěch 800 Polakow ma ze sudnistwami po cyłym kraju činić, dokelž wobdźělichu so na wšelakich protestach přećiwo knježerstwu. Tole wozjewja opozicionelna nowina Gazeta Wyborcza. Po jeje hódnoćenju dźe „wo wjećbu režima na jednorych wobydlerjach a wo kolektiwne politiske procesy“. Na ławce wobskorženych sedźa na přikład wobdźělnicy demonstracije loni w decembru, protestowacy před sejmom přećiwo schwalenju budgeta, runje tak kaž aktiwisća, kotřiž spytachu zadźeržeć hawtowacy pochod ultranacionalistow.
Dopušćili su so wobwinowani po słowach přisłušnych statnych rěčnistwow tajkich deliktow kaž „njesćěhowanja pokiwow policije“ abo „haćenja dowoleneje akcije“ resp. „kaženja zjawneho porjada“. „Su to pospyty, ludźi zatrašić. Pokazać ma so, što tomu kiwa, kiž sej zwěri kritizować nětčiši režim“, zwuraznja adwokat-zakitowar Jacek Dubois. Za chětro wobmyslomne wón ma, zo saha knježerstwo strony Prawo a sprawnosć za metodami komunistiskeho režima.
„Plista Europskej uniji“
Wothłosy a reakcije na wólby w Čěskej republice
Praha (ČŽ/K/SN). Powěsćernja čtk zjima tenor wothłosa w němskich printmedijach na wólby w Čěskej do slědowaceho rezimeja: „Němske nowiny po čěskich parlamentnych wólbach njelutuja z kritiku. Pišu wo awtoritarnych modelach mocy, wo nastaću njeliberalnych demokratijow w srjedźnej Europje kaž tež wo alarmowacym signalu wšěm, kiž starosća so wo demokratiju w srjedźnej Europje.“ Tak je na přikład dźenik Die Welt „přeswědčeny, zo je so Čěska z wólbami přibližiła krajam, kaž stej to Pólska abo Madźarska“.
Pólski dźenik Gazeta Wyborcza ma hladajcy podobny akcent we wóčku, hdyž konkluduje ze srjedźoeuropskeho aspekta, ,,zo z dobyćom hibanja ANO Andreja Babiša w Čěskej Awstrisko-Madźarska doprawa kroči“. Pokazuje na wólbny wuspěch awstriskich konserwatiwnych Sebastiana Kurza a na knježacu dominancu Viktora Orbána w Madźarskej.
Politiski system přemjetany
ANO sylna dobyćerka, tamne strony w změnjenym rjedźe mjenje bóle słabe
Praha (ČŽ/K/SN). Wólby sejma su Čěskej republice něšto podobne kaž politiske zemjerženje wobradźili. Parlamentna krajina ma wot najnowšeho napohlad areala z jednej horu a wosom wjetšimi abo mjeńšimi kopcam. Hač na přemóžace dobyće strony ANO so žane druhe wěšćenja z woprašowanjow njejsu spjelnili, za to dochadźeše k dospołnje njewočakowanym wuslědkam. Tak je dotal w pincy drěmaca ODS na 2. městno „skočiła“, lěta njepřitomni Piraća su třeći a cyle młoda SPD štwórta. Donětka knježaca ČSSD „zleća“ na 6. městno, hišće za KSČM. Lěwica nachadźa so nadobo zhromadnje na historiskej nižinje. A tež něhdy wliwna TOP 09 móžeše so runje hišće do sejma sunyć.
„Hwězda“ nastupi
Njerunosć
Brüssel (ČŽ/K/SN). Po cyłej Europskej uniji zasłužeja žony na hodźinu mjenje hač mužojo. Přerěznje wučinja tónle rozdźěl 16,3 procenty. Najhórje wjedźe so Čechowkam a Estowkam, kiž maja 22,5 procentow na hodźinu mjenje hač jich muscy kolegojo. Najmjeńši je rozdźěl w Italskej, hdźež dóstanje žona jeno 5,5 procentow mjenje hač muž. Tole wuchadźa ze studije europskeho statitiskeho zarjada Eurostat, z kotrejež publikowachu čěske medije nadrobnosće.
Rozdźěle dadźa so zdźěla z „indiwidualnych charakteristikow“ wotwodźować, ke kotrymž słušeja nazhonitosć, niwow zdźěłanosće kaž tež fakt, zo sej mužojo často lěpje płaćene městna a profesije wuzwoleja. Rozdźěle zwisuja tuž z kulturnymi, prawniskimi, socialnymi a ekonomiskimi faktorami.
W managemenće wučinja rozdźěl w mzdźě 28 procentow. Manager zasłuža 31,96 eurow na hodźinu, managerka jenož 22,87 eurow. Najmjeńši je rozdźěl w špatnišo płaćenych sektorach, kaž na př. w zarjadnistwje, posłužbach abo we wikowanju. W nich zasłužeja žony jenož wosom procentow mjenje hač mužojo.
Horceho železa so přimał
Čěski prezident Miloš Zeman so wo połkupje Krim wuprajił
Praha (ČŽ/K/SN). Čěski prezident Miloš Zeman je tydźenja něšto wótře wuprajił, štož někotři druzy jeho razu snano skradźu mysla, z erta pak božedla njepušća. Na zeńdźenju parlamentariskeje zhromadźizny Rady Europy měješe wón za přitomnych – a wězo nic jenož za nich – namjet, pod naležnosć połkupy Krim sćahnyć kónčnu smuhu, dokelž je to fait accompli, potajkim hotowy fakt. Za narunanje Krimy móhła Ruska Ukrainje pjenjezy płaćić abo někajki druhi teritorij wotstupić. Njesłyšany nahlad Zemana bu wšo druhe hač witany. Kijewska Ukraina so přisamom rozhori a surowje so do Zemana da. Medije kidachu na njeho hnój a błóto, titulujo jeho notoriskeho pička a błudneho slěpca. Ministerski prezident Wolodymyr Hrojsman atestowaše hłowje Čěskeje psychisku chorosć, a prezident Petro Porošenko wustaješe na samsnym městnje kaž Zeman Krim jako wobstatk Ukrainy. USA a Němska wobkrućichu – k změrowanju Ukrainy – zo je Ruska Krim anektowała.
Narodne mjeńšiny zdobom rostli
NOVÁK je najbóle rozšěrjene swójbne mjeno w Čěskej. Tuchwilu je tam wjace hač 68 000 ludźi mjena Novák resp. Nováková registrowanych. Dalše typiske mjena su Svoboda, Novotný, Dvořák a Černý. Tole wuchadźa z projekta Česko v datech, z kotrymž buchu wotpowědne zwěsćowanja přewjedźene. W dźesać ze štyrnaće wobwodow bywa Novák najčasćiše swójbne mjeno. Wuwzaća su Južnomorawski wobwod, w kotrymž dominuje mjeno Svoboda, Plzeňski wobwod, hdźež je najwjace Černých doma, Vysočina, kiž ma zboha Dvořakow, a Olomoucski region, w kotrymž bydli najwjace Pospíšilow.
