ČSSR rozdźělić prawje było, ale …
Štwórć lětstotka tomu budźe, zo je zašoł zhromadny stat Čechow a Słowakow. Rozdźělenje Čěskosłowakskeje republiki (ČSSR) ma wjetšina ludźi wobeju krajow mjeztym za prawu kročel. Přiwšěm matej dwě třećinje za zmylk, zo njebu lud za tym prašany. Tole wuchadźa z přepytowanja, kotrež stej sociologiski wustaw Čěskeje akademije wědomosćow a Słowakski institut za zjawne prašenja zhromadnje přewjedłoj.
We woběmaj krajomaj 46 procentow respondentow zwurazni, zo je rozdźělenje Čěskosłowakskeje prawa resp. skerje prawa kročel była. Nawopačneho měnjenja je w Čěskej 37 procentow a w Słowakskej 42 procentow. Přezjednosć wobsteji tež nastupajo prašenje, hač by so rozdźělenje měło z referendumom rozsudźić. W Čěskej kaž w Słowakskej matej dwě třećinje ludźi za zmylk, zo njebu wo rozdźělenju přewjedźeny plebiscit.
Křiž ma so zhubić
Waršawa (JBR/SN). Njedawny rozsud francoskich zarjadow je pólskich katolikow wulce znjeměrnił. W bretonskim městačku Ploërmel ma so wulki křiž na pomniku bamža Jana Pawoła II. wotstronić. Postajiło je to najwyše zarjadniske sudnistwo, powołace so na wustawu wo dźělenju cyrkwje a stata, kotraž wobsteji w Francoskej wot lěta 1905. Sudnistwo ma so po argumentaciji, zo so symbol křiža „spřećiwja principej laicizma“.
Wusud je doskónčny a kónči zdobom wjelelětnu zwadu wo postawje swjateho wótca w Ploërmelu, kotruž běchu tam zhromadnje z dominantnym křižom 28. oktobra 2006 postajili. Ideju za pomnik měješe ruski wuměłc a rězbar z georgiskimi korjenjemi Zurab Cereteli, kiž je jón stworił. Gmejna Ploërmel ma poł lěta chwile křesćanski symbol wotstronić. Jeli to nječini, ma so cyłkowny monument, postawa bamža a křiž, ze zjawneho ruma zminyć.
Pólska je na wusud spěšnje reagowała. Mjeztym bywša premierka Beata Szydło, mać katolskeho měšnika, rjekny w rozmołwje z powěsćernju PAP, zo chce knježerstwo pomnik bamža zachować. „Postawu přiwozmjemy do Pólskeje, domizny Jana Pawoła II.“
Morawiecki naslěduje Szydło
Waršawa (dpa/SN). Pólska změje noweho ministerskeho prezidenta. Dotalna premierka Beata Szydło je wčera zastojnstwo złožiła, po tym zo bě hodźiny do toho w sejmje namjet njedowěry opozicije bjez ćežow přetrała. Z nowym šefom knježerstwa ma so financny a hospodarski minister Mateusz Morawiecki stać.
Szydło bě před nawodnistwom narodnokonserwatiwneje knježerstwoweje strony Prawo a sprawnosć (PiS) swój wotstup wozjewiła, kaž rěčnica PiS Beata Mazurek wčera we Waršawje zdźěli. Předwidźany naslědnik, 49lětny bywši bankownik Morawiecki, je dowěrnik stronskeho předsydy PiS Jarosława Kaczyńskeho, poprawneho „sylneho muža“ w pólskim nawodnistwje. Szydło ma so stać z naměstnicu ministerskeho prezidenta. Z přetworjenjom kabineta móhło k tomu w januarje dóńć. „Wostanu w knježerstwje, zo bych hromadźe z PIS ,dobrej změnje‘ polěkowała“, rjekny Szydło w swojej rozžohnowanskej narěći dźensa w pólskim parlamenće.
Kaž pólska powěsćernja PAP rozprawja, ma sejm hižo wutoru Morawieckemu dowěru wuprajić. Beata Szydło bě knježerstwo PiS wot jeho wutworjenja w lěće 2015 nawjedowała.
Palast kultury wohroženy
Měnjenja Waršawjanow wo wotstronjenju su jara rozdźělne a kóšty wysoke
Waršawa. W susodnej Pólskej traje dale proces wotstronjenja wšitkich znamjenjow, swědčacych wo komunizmje. Mjez druhim maja nadróžne tafle z mjenami komunistow nowe pomjenowanje dóstać. Dale chcedźa wotstronić pomniki, kotrež komunistiski system glorifikuja. Potrjechene su symbole, nastate wot lěta 1944 do 1989. Na jich městno maja přińć mjena rjekow, kotřiž su přećiwo komunizmej wojowali abo sej zasłužby při demokratizaciji Pólskeje zdobyli.
Babiš spřisahany jako premier
Praha (dpa/SN). Nowy čěski ministerski prezident je dwělomny miliardar Andrej Babiš. Prezident Miloš Zeman je załožerja populistiskeje protestneje strony ANO wčera z ceremoniju na Hradčanach spřisahał. Po tym je Babiš iniciatiwu nastupajo migracisku politiku Europskeje unije připowědźił. Na čěskim „ně“ k rozdźělowanju ćěkancow po Europje chce wón wobstać.
63lětny Babiš chce mjeńšinowy kabinet wutworić. „Naše knježerstwo změje lěpšinu, zo je team a přećiwo korupciji wojuje“, rjekny rodźeny Słowak. Wotewrjene je, kak chce sej dowěru zapósłancow zdobyć. Wobkedźbowarjo maja za móžne, zo komunistiska KSČM a prawicarskoradikalna SPD mjeńšinowe knježerstwo tolerujetej.
Nastupajo tolerowanje chce Babiš po swójskich słowach hišće do hód ze wšěmi frakcijemi rěčeć. Etablěrowane strony kaž konserwatiwni wobydlerscy demokraća (ODS) podpěru hłownje wotpokazuja, dokelž njejsu wumjetowanja policije Babišej subwenciskeho zjebanja dla z blida. Přepytowarjo su wo to prosyli, imunitu noweho premiera zběhnyć.
Ekonomija w Čěskej kćěje
Praha (ČŽ/K/SN). Čěske hospodarstwo je w třećim kwartalu hišće raz připołožiło. Wo nic mjenje hač pjeć procentow wone w tych třoch měsacach zrosće, hdyž bě w druhim kwartalu hižo wo 4,5 procentow přibyło. To wozjewja Čěski statistiski zarjad (ČSÚ). W Europskej uniji su tajkele kwoty jónkrótne. Po hódnoćenju zastupnika Zwjazka čěskeje industrije Bohuslava Čížeka rosće čěske hospodarstwo dwójce tak spěšnje kaž hewak w EU a europasmje. Najbóle přinošowaše k tomule spomóžnemu wuwiću zwyšena domjaca potrjeba. „Domjacnosće čerpaja z napjatych dźěłowych wikow. Bjezdźěłnosć spochi spaduje a pospěšuje z tym zwyšenje mzdow“, komentuje wurjadnu situaciju analytikar Komerčneje banki Viktor Zeisel. Pozitiwnje je so w tym času tež eksport wuwił. Při tym su čěske awta we wukraju dale jara požadane.
Přerězna měsačna mzda zwyši so w třećim kwartalu wo 7,6 procentow – po skorigowanju z inflaciskej ratu realnje wo 5,4 procenty. Nětko wučinja wona něhdźe 30 000 krónow. Róst mzdow je wokomiknje jedyn z najspěšnišich w cyłej EU.
Politikarjo a cyrkej přećiwo fašistam
Rozestajenja wo reformje
Knježaca strona PiS: Sudnistwo ma tajke być, kaž my to chcemy
Waršawa. Pólska knježerstwowa strona Prawo a sprawnosć (PiS) tłóči na tempo. Wona planuje radikalnu změnu sudnistwa na wšěch runinach. PiS chce swoje zaměry ručež móžno přesadźić. Wo tym swědči diskusija, kotruž wjedźeše tele dny wotpowědna justicna komisija pólskeho sejma. Tu běchu w juliju wutworili, po tym zo njebě prezident Andrzej Duda předpołoženemu dokumentej bjez wobmjezowanja přihłosował. Akceptujo jenož dwaj z třoch dypkow bě wón dalše postupowanje blokował. Porno tomu namjetuje prezident nowu instituciju, kotraž kontroluje dźěławosć sudnikow, prawiznikow a notarow.
Wólby z překwapjenjemi
Peter Čačko rozprawja z Bratislavy za Serbske Nowiny
Najwažniši a k tomu najzajimawši po- dawk w Słowakskej běchu wólby zapósłancow do parlamentow župow (wobwodow) a zdobom županow. Wunjesli su wone překwapjace wuslědki. Běchu-li kandidaća Smer-SD před štyrjomi lětami z wosom županstwow šěsć za sebje rozsudźić móhli, dyrbi so strona premiera Roberta Fica tónkróć z jeničce dwěmaj županomaj spokojić. Hotowy debakl to za socialdemokratow, poćežowacy předewšěm jich předsydu Fica. Wo zastojnstwo přišoł je wšak tež „bruny“ župan Banskobystričanskeho wobwoda, zlě wuwołany ultraprawicar Marian Kotleba. Dalši překwapjacy aspekt je, zo maja najwjace sydłow njewotwisni, takrjec bjezstronscy kandidaća. Na druhim městnje hakle sćěhuja kandidaća Smera. Třeće městno docpě młode Křesćanskodemokratiske hibanje. Wone zdoby sej 47 z cyłkownje 416 sydłow a k tomu županstwo w Prešovskim wobwodźe. Žilinski wobwod powjedźe z Eriku Jurinovej prěni raz žona. Na wólbach bě drje so jeno 30 proc. wolerstwa wobdźěliło, přiwšěm wjace hač 2013.
Maćerje najwěryhódniše
DŹĚĆI maja, so wě, wo wšěm móžnym swoje měnjenja a nahlady. Za dźěćacy fonds UNICEF je so agentura STEM/MARK mjez čěskej dźěćinu w starobje dźewjeć do 17 lět za tym wobhonjała, komu najbóle dowěrjeja. Při tym maćerje najlěpje wobsteja – dowěru k nim ma 93 procentow woprašanych. Swojim nanam dowěrja dźesać procentow mjenje, mjenujcy 83 procentow. Runje telko dowěrja lěkarjam. Wučerjam porno tomu 69 procentow dowěrja, policiji 64 procentow a wójsku 55 procentow. Prezident přińdźe jenož na 18 procentow dowěry, cyrkej na 16 procentow a knježerstwo jeničce na 13 procentow. Před dźewjeć lětami bě prezidentej hišće 43 procentow młodych respondentow dowěrjało, knježerstwu 17 procentow. „Lěta dźěćatstwa wjazamy často z wjeselom a spokojnosću, wěstej naiwnosću a bjezstarostnosću. W přitomnosći wšak tójšto čěskich dźěći wšelke tele dobre kajkosće paruje“, rjekny předsydka čěskeje UNICEF Pavla Gomba. Bjez dźiwa drje tuž, zo by pjećina z nich po docpěću połnolětnosće chcyła něhdźe druhdźe žiwa być hač w Čěskej – najradšo w USA.
