Kaczyński: Zaměr docpěli
Pomnik za wopory lětadłoweje katastrofy we Waršawje poswjećeny
Waršawa. Nawoda knježaceje pólskeje narodnokonserwatiwneje strony Prawo a sprawnosć (PIS) Jarosław Kaczyński je sej minjenu wutoru wulki són spjelnił. Na Naměsće Piłsudskeho wosrjedź stolicy Waršawy poswjećichu tón dźeń hoberski pomnik za wopory lětadłoweje katastrofy pola Smolenska, při kotrejž bě runje před wosom lětami, 10. apryla 2010, tehdyši statny prezident Lech Kaczyński z 95 dalšimi wosobinami pólskeho towaršnostneho žiwjenja zahinył.
„Smy swój zaměr docpěli“, rjekny najsylniši muž Pólskeje, po tym zo bě kardinal Kazimierz Nycz pomnik požohnował. Wjacore delegacije – přiwuzni woporow, statny prezident Andrzej Duda a ministerski prezident Mateusz Morawiecki ze swojimi ministrami – połožichu wěncy při monumenće, kotryž symbolizuje schodźenki do lětadła a zdobom hoberski narowny kamjeń. Do njeho su mjena wšitkich woporow zadypane. Na narodnym swjatku Pólskeje 11. nowembra ma na samsnym naměsće pomnik Lecha Kaczyńskeho k tomu přińć. Kak budźe wupadać, to dotal nichtó njewě.
Tajke něšto swět hišće widźał njebě
LATERNA MAGIKA – to drje je wony znaty templ muzow, kotryž chcył kóždy wopytowar čěskeje stolicy znajmjeńša jónu dožiwić. Prěnje multimedialne dźiwadło swěta swjeći w aprylu 60lětne wobstaće. Za to wuhotuje předstajenja někotrych najwoblubowanišich inscenacijow a přewjedźe k tomu zetkanja z młodymi wuměłcami kaž tež z akterami na słužbje. Nic naposledk wopomni tež fenomenalny wuspěch Laterny magiki na swětowej wustajeńcy EXPO 1958 w Brüsselu, za kotruž dźě běchu tehdy tele cyle wosebite a dospołnje swojorazne dźiwadźelenje ekstra zdźěłali. Wumysliłoj běštaj sej fantastiske splećenje hratych a rejowanych scenow z hudźbu, filmami a dalšimi awdiowizuelnymi technikami režiser Alfréd Radok a scenograf Josef Svoboda. Składnostnje „diamantneje“ róčnicy Laterny magiki poskića tež wurjadnu inscenaciju „Kuzłarski cirkus“, kotraž je po swojej prapremjerje lěta 1983 wjace hač 6 500 předstajenjow měła. Přez 550 z nich zeskutkownichu wuměłcy we wjace hač połsta městach 17 krajow Europy a dalšich kontinentow.
Wo złoty ćahso hižo wadźa
Wrócław (JBR/SN). Legendarny „złoty ćah“ zbudźa přeco zaso zajim pólskich medijow. Pancerowany ćah – kaž legenda praji połny złotakow a dalšich pokładow – běchu nacisća pječa kónc Druheje swětoweje wójny z Breslauwa wotwjezli a w podzemskim tunlu pola delnjošleskeho Wałbrzycha schowali. Slědźerjej – Polak a Němc – staj loni z modernej techniku ćah wuslědźić spytałoj, ale bjez wuspěcha. Nětko chce Wrócław legendarnu wosebitostku na swoje dobro wužiwać. Wšako nacistiske „złoto“ z Breslauwa, potajkim z Wrócławja, pochadźa.
Nowozałožene towarstwo „Wrócławski złoty ćah“ chce nětko turistow do delnjošleskeje stolicy wabić. Złotobarbna replika pancerowaneho ćaha ma po kolijach tramwajki jězdźić, a na nim chcedźa pokazować filmy wo Wrócławju z 20. lětstotka. Ale runje to wobydlerjow Wałbrzycha chětro zamyla. „Njeje wažne, hač ćah eksistuje abo nic, wón je naš“, pisaja woni w interneće. Wałbrzychski měšćanosta Roman Szelemej wšak spyta zwadu mjez městomaj złahodnić: „Wrócław ma jenož atrapu. Woprawdźity ,złoty ćah‘ pak je pola nas we Wałbrzychu.“
Nowy pomnikza wopory
Waršawa (dpa/SN). Wosom lět po znje- zboženju prezidentskeho lětadła w ruskim Smolensku su Polacy wčera wopory wopominali. Při katastrofje 10. apryla 2010 běchu wšitcy 96 pasažěrojo žiwjenje přisadźili, mjez nimi tehdyši prezident Lech Kaczyński, dwójnik předsydy knježaceje narodnokonserwatiwneje strony Prawo a sprawnosć Jarosława Kaczyńskeho.
Hižo rano zhromadźichu so čłonojo knježerstwa a wobydlerjo na wopominanski apel před Waršawskim prezidentskim palastom, při čimž mjena wšitkich woporow předčitachu. Swjatočnosće trajachu hač do wječora. Jedyn z wjerškow bě poswjećenje noweho dwělomneho pomnika za wopory wosrjedź města. Opozicionelne Waršawske měšćanske zarjadnistwo bě so podarmo nastajenju pomnika – dopominaceho na lětadłowe schodźenki kaž tež narowny kamjeń – na Naměsće Piłsudskeho wobarało.
Pólska je hač do dźensnišeho w prašenju přičiny njezboža pačena. Knježacy a mnozy přiwisnicy su přeswědčeni, zo bě njezbožo atentat. Oficialne přepytowanja pak wujewichu, zo běchu čłowjeske zaprajenje a techniske njedostatki wina.
Powala-li Andreja Babiša?
Praha (ČŽ/K/SN). Čěska zwonkaparlamentariska opozicija znowa nastupuje. Z wuspěcha zesylnjena, z demonstracijemi w mnohich městach znjemóžnić zapósłancej KSČM Zdeněkej Ondráčekej funkciju nawody wěstotneho wuběrka sejma (GIBS), zaměrja so wona nětko direktnje na ministerskeho prezidenta w demisiji a šefa hibanja ANO Andreja Babiša. Pod hesłom „Za porjadneho premiera a porjadne knježerstwo“ přewjedźe zwonkaparlamentariska opozicija w stolicy a w rjedźe dalšich městow protestne demonstracije přećiwo Babišej. Zasadnje wona ničo přećiwo tomu nima, zo něchtó z dobyćerki wólbow ANO na čole knježerstwa steji, Babiša pak nima za přihódneho, dokelž jeho Baćonjaceho hnězda dla juristisce přesćěhuja a dokelž je k tomu njejasnosćow nastupajo jeho sobudźěła z čěskej stasi (SB).
W Praze wotmě so na Wjacławskim naměsće hižo prěnja protestna demonstracija z wjace hač 10 000 ludźimi. Wótře su „Babiše do koše (klětki)“ wołali. Babiš sam je póńdźelu prěni raz rjekł, zo by akceptował, by-li prezident Miloš Zeman někoho druheho z ANO za premiera powołał.
Wzajomnej wopytaj
Bratislava (SŽ/K/SN). Prěni wukrajny wopyt powjedźe noweho słowakskeho ministerskeho prezidenta Petera Pellegrinija tradicionelnje do bratrowskeje Čěskeje. Jutře zetka so wón w Praze z premierom Andrejom Babišom. Temy jednanjow budu słowaksko-čěske poćahi z wosebitym akcentowanjom zhromadnosćow w zwisku lětušeho woswjećenja 100. róčnicy załoženja Čěskosłowakskeje. Hišće bóle pohłubšić ma so zhromadne dźěło na polomaj wikowanja a inwesticijow, we wobchadźe kaž tež nastupajo kulturu, infrastrukturu, zakitowanje, wědomosć, slědźenje a inowaciju. Pellegrini wobdźěli so tež na zhromadnym posedźenju čěskeho parlamenta.
Čěski prezident Miloš Zeman bě swoju prěnju wukrajnu wizitu po znowawuzwolenju hižo tydźenja w Słowakskej zabsolwował. Na Zemanowu próstwu njepohosći prezident Andrej Kiska jeho tónkróć w Bratislavje, ale we Wysokich Tatrach, hdźež bě wón posledni raz před 20 lětami. W Štrbskim Plesu stej hłowje Słowakskeje a Čěskeje tohorunja wo dalšim rozwiću bilateralneho zhromadneho dźěła rěčałoj.
Galerija wabipod zemju
Wrócław (JBR/SN). Najnowša atrakcija w bywšej europskej kulturnej stolicy Wrócławju je galerija filmowych kostimow Movie Gate. Namakaš ju pod naměstom Plac Solny šěsć metrow pod zemju, w bywšim powětroškitnym bunkru. W 30 rumnosćach wustajeja 50 filmowych rekwizitow, pochadźacych ze znatych swětowych filmowych produkcijow. Tak su to na přikład brónidło Maximusa z filma „Gladiator“, kotrehož hraješe Russell Crowe a uniformy Toma Cruisea jako Clausa von Stauffenberga z filma „Operation Walküre“ abo Brada Pitta z amerisko-němskeho filma „Inglourious Basterds“.
Dźěl podzemskich rumnosćow je wěnowany stawiznam powětroškitneho bunkra. W małych a niskich stwach steja wjacore žonjace a dźěćace figury w modiskich drastach z časa Druheje swětoweje wójny. Wšako bě bunker tehdy předwidźany za čłonow NSDAP a jich přiwuznych. W dalšich rumnosćach wuhladaš postawy wojakow Wehrmachty z brónju, po tym zo běchu so podali. Sćěny bunkra maja hišće originalnu běłu barbu, kotraž je rumnosće w padźe wupada miliny swětłe dźeržała.
Zwjazkarjej so rozkocorowałoj
Rozestajenje noweho pólskeho zwěrinoškitneho zakonja dla
Waršawa. Pólske knježerstwo chce z nowym zwěrinoškitnym zakonjom plahowanje kožuchačow dospołnje zakazać. Wotpowědny naćisk zakonja zapósłancam sejma mjeztym předleži. Jedyn z najwjetšich podpěraćelow zakaza, nawoda knježaceje narodnokonserwatiwneje strony Prawo a sprawnosć Jarosław Kaczyński, je so tohodla samo z wliwapołnym zastupnikom cyrkwje, patrom Tadeuszom Rydzykom, zwadźił.
Pólska je druhi najwjetši plahowar kožuchačow w Europje a třeći najwjetši po wšěm swěće. W kraju je 800 plahowarnjow kožuchačow, kaž liškow a nercow, hdźež dźěła 13 000 ludźi. Kóždolětnje morja na farmach dźesać milionow zwěrjatow kožucha dla, a to na zdźěla drastiske wašnje. Liški zahinu přez elektrošoki, nercy w płunowych komorach. Najwjetši kupcy pólskich kožuchow su susodne kraje, tež Němska.
Starši morjeneju so hibaja
Bratislava (SŽ/K/SN). Staršim zatřěleneho přepytowaceho nowinarja Jana Kuciaka a hromadźe z nim zamordowaneje slubjeneje Martiny Kušníroveje je sćerpnosć wušła. Njespokojom z toho, kak mało je policija dotal wo zamordowanju jich dźěsći po dobrym měsacu zwěsćić móhła, su woni za dalše přepytowanje angažowali něhdyšeho słowakskeho ministra justicy Daniela Lipšica. Tón sej nětko wot policije žada, zo ma dalšich swědkow přesłyšować. Naležnišo ma so wona z tym zaběrać, zo bě Kuciak wo rjedźe słowakskich oligarchow pisał a wot někotrych z nich hroženja dóstał. Trjeba tež je do wuswětlenja njeskutka zapřahnyć zapadnych ekspertow. Po sudźenju Lipšica je policija na městnje złóstnistwa wšelke zmylki činiła, kotrež njehodźa so poprawić. Tak njebu na přikład dokumentowane, kak stej ćěle ležałoj. Po słowach słowakskeho statneho rěčnistwa njeje motiw morjenja hišće jasny.
Potrjechenej swójbje stej nětko rozsudźiłoj, swójbny dom, w kotrymž staj Ján Kuciak a Martina Kušnírová tež po kwasu bydlić chcyłoj, zarjadować jako „wopomnišćo prawdy“.
Štož Češa njejsu, Polacy praktikuja
NJEWĚRJACA je wjetšina młodych ludźi w starobje 16 do 29 lět w dwanaće z 21 europskich krajow a k tomu Israela. „Načolnik“ při tym je Čěska, w kotrejž 91 procentow z nich do „žanoho Boha njewěri“. To wuchadźa z projekta European Social Survey, zdźěłaneho w lětomaj 2014 a 2016. Jeho wuslědki bě britiski The Guardian wozjewił, a z njeho je čěska nowina Mladá fronta dnes wotpowědne ličby přewzała. Wjele njewěriwych młodych ludźi maja tohorunja w Estiskej (81 procentow) a Šwedskej (76 proc.). Najpobožnišich ma Pólska, hdźež 83 procentow naprašowanych do Boha wěri. Hnydom za njej sćěhuje Litawska z podźělom 75 procentow wěriwych młodostnych. Najwjetši podźěl młodych ludźi, kotřiž do hinašeho hač křesćanskeho Boha wěrja, matej Francoska a Awstriska – we woběmaj krajomaj jědnaće procentow.
