Njeje ćežko sej włóžne sony zwoprawdźić
Wóndano je so nimale runočasnje w Serbskich Nowinach a w interneće diskusija nastorčiła, kotraž zaběra so z prašenjom, kajkeho razu měli inscenacije NSLDź w přichodźe być. Tak sej Marcel Brauman na swojim blogu přeje mjenje z němčiny přełoženych hrow a město nich wjace serbskich originalow. A Bosćan Nawka wopisuje we wudaću SN z 23. februara wuslědki naprašowanja, kotrež je dźiwadło mjez swojimi přihladowarjemi přewjedło: „Idealny kruch měł tuž być žortny, ale chutny; eksperimentelny runje tak kaž tradicionalny; něhdźe hodźinu trać a tola přestawku měć; we wuběrnej naročnej a přiwšěm lochce zrozumliwej serbšćinje spisany być kaž tež žanežkuli swinstwo a na kóždy pad pornografiju wobsahować.“ Najprjedy jónu napadnje, zo tajke naroki abo přeća jenož w zwisku z Budyskim jewišćom słyšimy. Njebych na přikład wědźał, zo je so štó na tym postorkował, zo njebu keklija „Kurowa klinika ‚Wjesoła mysl‘“, z kotrejž běchu lajscy dźiwadźelnicy z Delan w zašłych měsacach na wjesnych žurlach po puću, we Łužicy spisana.
Drohotna delnjoserbska kniha wo pućowanjach po Łužicy
Dołholětna rozhłosownica zajimawu knihu spisała
Přečitawši sej – woprawdźe nonstop – nowu delnjoserbsku knihu „Ducy pó domowni“, kotruž je Jutta Kaiserowa napisała, sym připódla něšto činił, štož hewak z knihami nječinju. Sym sej statistiku pisał! Wšako je na 150 stronach knihi rěč wo wjele ludźoch, znatych a hišće nic tak znatych. A nimo wosobow je tež wjele wsow w knize mjenowanych.
Statistika takle wupada: We 28 přinoškach knihi jewja so mjena něhdźe sto wosobow a třiceći wsow, nic jenož w Delnjej Łužicy, ale tež w Slepjanskej wokolinje a w Hornjej Łužicy. To je woprawdźe wjele! Dźiw to poprawom njeje. Jutta Kaiserowa dźě je wot 1962 do 2000 dźěłała jako reporterka, redaktorka a moderatorka delnjoserbskeho rozhłosa – w času do 1990 w serbskej redakciji Radija DDR a potom hišće krótki čas pola braniborskeho serbskeho rozhłosa ORB. W tych 38 lětach je wjele dožiwiła, zhoniła a słyšała, jako bě z mikrofonom ducy po serbskej Łužicy. Kóždy dźeń je něšto noweho zapopadnyła za aktualne rozhłosowe wusyłanja a programy w delnjoserbskej rěči abo tež w slepjanšćinje.
Woblubowane wiki a najrjeńše jejka
Wjace hač 1 800 wopytowarjow su lětuše 27. serbske jutrowne wiki posledni kónc tydźenja w małym róžku do Budyskeho Serbskeho domu přiwabili. Wobdźiwać móžachu woni tam předewšěm najrjeńšo debjene jejka – nic nješwarny dźěl z nich nasta takrjec před wočemi přihladowarjow – cyłkownje 43 ludowych wuměłcow. Nimo toho wužiwachu składnosć, so wo Serbach informować, suweněry kupić a sej tohorunja přistupnu wustajeńcu „Heimat – Domizna 1992 – 2017“ fotografa Andreasa Varnhorna z Frankfurta nad Mohanom wobhladać.
Serb a wjesnjan na čole kraja stał
Ekskluziwna rozmołwa našeho wječornika ze Stanisławom Tilichom, kiž je 3 486 dnjow zastojnstwo ministerskeho prezidenta w Swobodnym staće Sakskej wukonjał
„W Čěskej a Pólskej dyrbjachu za wulkopósłanca tołmačić. Ja žanoho tołmačerja njetrjebach.“„Sebjekritisce dyrbju rjec, zo my w Hornjej Łužicy njerozumimy to činić, štož je w Delnjej Łužicy samozrozumliwe.“
Jako zapósłanc Europskeho parlamenta, jako statny minister w štyrjoch ressortach sakskeho knježerstwa a wot lěta 2008 jako ministerski prezident Sakskeje je Stanisław Tilich swoje politiske slědy zawostajił. Loni 12. decembra wón zastojnstwo złoži. Nětko je w rozmołwje z našim wječornikom wo wonym nimale lětdźesatku jako „serbski“ premier powědał.
Kak čujeće so mjeztym tři měsacy po złoženju wusahowaceho zastojnstwa?
Sym dźakowny za tón čas, kotryž smědźach jako ministerski prezident krajej kaž tež Saksam słužić. Zdobom sym wjesoły, zo mam nětko nowu swobodu, mam chwile za přećelow, swójbu. Móžu so swojim zajimam trochu sylnišo wěnować.
Klawěry marki Försterpo wšěm swěće znate
Hač je to w Šotiskej operje Glasgow, w Moskowskej statnej operje, w baletnej šuli Nowosibirska, hač w Salzburgskim Mozarteumje abo w Budyskim Serbskim ludowym ansamblu – wšudźe hraja na křidłach marki Förster. A nic naposledk zwučuja dźěći tež w swójbach po cyłej Němskej na tajkich klawěrach a na nich nimo klasiki rady boogie-woogie, cunje balady runje tak kaž blues hudźa.
„Försterec“ instrumenty maja cyle wosebity a jónkrótny zynk. Haj, wone su dźensa runje tak woblubowane kaž w lěće 1859. Tehdy załoži August Förster w Lubiju pianomanufakturu, kotrejež mjeno bu po cyłym swěće znate.
Jako podamoj so z fotografom na wobchodźenje manufaktury, naju marketingowy šef firmy Gabriel Wandt přewodźa. W składźe, hdźež jako prěnje załožimy, wonja za čerstwym drjewom wšěch móžnych družin. Worješina, krušwa, buk abo dub – wšě móžne družiny štomow tam na tołše deski rozrězane na polcach leža. Runje tak składuja tam wšelake furněry kaž mahagoni. Zwjetša přiwjezu drjewo z blišich rězakow, ale tež z Alpow, zo bychu je tam za filigrane předźěłanje přez wjacore měsacy sušili.
Přełožuje zapiski prawuja
Zasypane serbske korjenje njedadźa Friedharda Krawca rezignować
Na pisanskim blidźe blisko wulkeje wobrazowki leži hromada łopjenow. Kóžde jednotliwe je akuratnje rozrjadowane a w šěršim dźělu z wołojnikom w runostajnym rukopisu popisane. Wuši dźěl na prawym boku je za korektury a přispomnjenja předwidźany. Na někotrych stronach čitaš hižo wšelake pokiwy. A w rukopisnych linkach je tu a tam něšto podšmórnjene. Tekst „Z mojeho žiwjenja“ je přełožk z němčiny. Wo njón stara so Friedhard Krawc ze Swóńcy (Großschweidnitz). Lěta 1956 narodźeny chce na te wašnje dźěl swójbneho namrěwstwa do maćeršćiny spisarja woneho pojednanja přenjesć.
Prěnje dopomnjeće na swěrnu maćernu lubosć Ze zapiskow Richarda Zahrodnika, 1
Dźěćatstwo w narańšej ewangelskej kónčinje mjez Bukecami a Lubijom kónc 19. lětstotka wopisuje 1962 zemrěty Richard Zahrodnik. Nazorny dohlad to do tehdyšeho žiwjenja serbskeje swójby.
Originalny němskorěčny tekst ze swójbneho archiwa staj jeho prawnučk Friedhard Krawc a Arnd Zoba z Bukec zeserbšćiłoj.
Ja, Herman Richard Zahrodnik, narodźich so 29. januara 1884 w Luchowje (Laucha, nětko wjesny dźěl Ketlic), na něhdyšej Cesnerec ležownosći, poslednje domske wsy při šćežce – wjeducej přez Kamjentnu hórku do Karloweje studnje (Carlsbrunn). Tam běštaj sej staršej po kwasu 13. awgusta 1882 skromnu domjacnosć załožiłoj.
W přitwarje chěže bydleše staruška Bjenadźic mać, přiwuzna Cesnerec swójby. Wona je nanej husćišo prajiła: „Na starobu so nichtó wjeselić njetrjeba.“ Staršej pak měještaj so cyłe žiwjenje ćežko. Po dźěćatstwje bjez wulkeho wjesela sćěhowaše žiwjenje połne prócy a dźěła a někotreježkuli starosće w swěrnej lubosći a njesebičnosći.
Stare a načasne mustry debja rukawcy
Adelheid a Měrćin Hermanec z Ćiska angažujetaj so w zhromadnosći wjesnjanow
Wulka ćišina w Ćisku knježi, znajmjeńša na hasy Na kromje lěsa. Tam bydlitaj Hermanec mandźelskaj Adelheid a Měrćin. Na zahrodźe wuhladam ptaka z keramiki, kotryž ma tafličku ze serbskim napisom „Pomhaj Bóh“ pod křidłom. Při chěžinych durjach wisa tafla „Witaj“. Tak so tu hnydom doma čuju.
Krótko po klinkanju mi Měrćin Herman durje wočini a strowi mje z „Witajće k nam“. Mandźelska Adelheid so wutrobnje směje a praji: „Myslach sej, zo přińdźeće ke mni na nakup. Hakle krótko do Wašeho klinkanja sym sej wuwědomiła, zo chceće něšto wo namaj pisać.“ Haj, to je poprawna přičina wopyta ... Zhonju pak tójšto wjace.
W pawiljonje wučomnicy „čorneho rjemjesła“ po gawčowanju swój ...
Po tym zo bě něhdyša serbska ćišćernja na Hornčerskej w Budyšinje zbankrotowała, přeměstni so jeje podružnik, digitalna ćišćernja Schleppers, njedawno na Sprjewinu hasu. Nětko su wšitke twarjenja wurumowane a čakaja na noweho wobsedźerja. Dźěl ansambla je jara stary a ma zajimawu historiju.
Wot starodawna steješe na samsnym městnje podłu wuznamneje dalnodróhi, tak mjenowaneje „wysokeje“ abo „kralowskeje“ (Via regia), wjeduceje wot zapada na wuchod, wudwór (Vorwerk) wšelakich měšćanow. Znajemy wobsedźerjow z časa po Třicećilětnej wójnje, ale njezhonimy ničo nadrobniše k ležownosći hač do poslednjeje štwórće 18. lětstotka. 1786 namaka so w nowinje „Budissinische wöchentliche Nachrichten“ nawěšk wo přenajenju hosćenca „Złota króna“ na Hornčerskej. Tajkich priwilegowanych hosćencow měješe Budyšin na wšěch dwanaće. W nich smědźachu hosći hospodować, jim jědźe a nimo piwa wino a kofej porjedźeć. Dale poskićachu trěbne konjency a wězo tež picu. Tele hosćency tworjachu wažny dźěl tehdyšeje infrastruktury, wosebje podłu woneje wažneje zapadowuchodneje wikowanskeje trasy.
Młody Budyski Serbso ze swojim dźěłom identifikuje
Zetkanje ze Stefanom Cušku, zamołwitym za zjawnostne dźěło w Serbskim ludowym ansamblu
Jeho dźěłowa stwa w Serbskim ludowym ansamblu w Budyšinje je wulka, přijomna a swětła. Z wulkim woknom hladaš na Móst měra. Tule 33lětny Budyšan Stefan Cuška mjeztym pjate lěto dźěła; bu jako zamołwity za zjawnostne dźěło w serbskej kulturnej instituciji přistajeny. Dźěłowu stwu dźěli sej z dalšim kolegu, Tobiasom Ruchu. Swój konkretny dźěłowy wobłuk pak ma samlutki zmištrować.
Dołhe pisanske blido, na nim kompjuter, wšelaki material a knihi rěča wo wobšěrnym dźěle Budyšana. Tež zady jeho sydła na wysokim kamorje připrawjene łopjena z pokazkami serbskeje gramatiki, synonymow a wšelakich přikładow za adjektiwy wo tym swědča, zo so wón při dźěle wo nałožowanje dobreje spisowneje serbšćiny prócuje. „Na to jara dźiwam, zo bych so dale wuwiwał, wšako mam mjez druhim přeprošenja za programy a wabjenske teksty w němskej, ale tež w serbskej rěči wozjewjeć a tak ludźi za wopyty zdobyć. To słuša mjez druhim do mojeho dźěłoweho wobłuka jako zamołwity za zjawnostne dźěło.“
