Rentnar a što potom – wuměn­karsku swobodu wužiwać abo wuža­danje přiwzać (18)

Někotři njemóža so tohole časa dočakać, tamni zaso nochcedźa scyła na njón myslić – na zastup do renty. Kajke maja wuměnkarjo wjesela abo starosće, to ze seriju „Rentnar a što potom?“ bliže wobswětlamy.

Minjeny tydźeń pjatk sy móhł na Fichtowej w Kamjencu wobkedźbować, zo je tam dwaceći dźěći z busa z běłoruskej awtowej značku wulězło. Hólcy a holcy w starobje wosom do štyrnaće lět po něšto wjac hač 1 800 kilo­metrow dołhej jězbje so njewěsće roz­hladowachu, njewědźo, što na nich čaka. Tola jich zhladowanje bu hnydom pře­ćelniše, jako jich muž w zrališej starobje přećelnje serbsce a w tróšku kopolatej rušćinje witaše.

Harfenistka tež we filmomaj hrała

Freitag, 10. August 2018 geschrieben von:

„W słowje hudźba wšitko leži, štož čłowjeka dobreho a zbožowneho čini.“

„Jako sym 14. januara 1928 w Budyšinje na swět přišła, běše jusk nad mojim zjewje­njom wšo druhe hač wichorojty. Hižo dołho pěstowana nadźija w Cofec domje za hólcom so njespjelni. Zaso běše­ to jenož holca. Kaž so powěda, běch jara małuška a wšitcy sej myslachu, zo njepřežiwju. Baba, kotraž k nam wšědnje do domu chodźeše, so přeco prašeše ‚Je wona hišće žiwa?‘ – Haj, sym přežiwiła!“

„Z małymi smyčkami tójšto polěpšić“

Freitag, 27. Juli 2018 geschrieben von:

W biosferowym rezerwaće Hornjołužiska hola a haty zmóžnja zaso wuše zwiski Sprjewje z łučinowym lěsom

Hišće ćeče Sprjewja za Lemišowom w přez čłowjeka před nimale 90 lětami zrunanym rěčnišću. „Regulowanje Sprjewje“ sta so spočatk 1930­tych lět. Spušćadła a dnowne prohi běchu za­twarili, zo bychu spěšnosć rěki wobwliwowali. Z tym pak njeje so woda hižo do dotal prawidłownje powodźenych wobłukow přimjezowaneho łučinoweho lěsa dóstała. A dokelž běchu přirodnje so wijacu rěku z jeje pěsčišćemi a podmlětymi korjenjemi štomow wotstronili, zničichu njerkanišća a žiwjenski rum rybow a druhich wódnych žiwochow. „Wotrěznjene“ wotrězki pak mnohe lětdźesatki přetrachu a su zdźěla dźensa hišće z dróhi widźeć. Stare promjenja ležachu hłownje na arealu Dubjanskeho wojerskeho zwučowanišća, sahaceho mjez Lemišowom a Nowej Wsu přez Sprjewju.

Pomorcy běchu a su dale wjes, w kotrejž hraja wosebite žiwjenske nastajenja wažnu rólu

Wabjenje za dobrowólne ekologiske lěto „při kozach a twarožku“ na wozu Pomorčanskeho předewzaća Ekologiske ratarjenje (Ökolandbau) skedźbnja na rědku spartu skotarstwa. Někotre šlebjerdki z telefoniskim čisłom měji­ćela předewzaća Thomasa Hiekeho su wottorhnjene. Podaš-li so na statok, maš začuće, zo časnik pomałšo běži, zo je čłowjek nazdal starosćow. Z přećom tak žiwi być mnozy lubkuja. Zwoprawdźić je pak sej jenož mało ludźi zwaži. Thomas Hieke je jedyn z nich.

Dźěćatstwo w narańšej ewangelskej kónčinje mjez Bukecami a Lubijom kónc 19. lětstotka wopisuje 1962 zemrěty Richard Zahrodnik. Originalny němskorěčny tekst ze swójb­neho archiwa staj jeho prawnučk Friedhard Krawc a Arnd Zoba-Bukečanski zeserbšćiłoj.

Wučbna maćizna bě hłownje na dwě lěće rozdźělena. 1. kurs: Stary zakoń, stare stawizny, Sakska, Němska, přirodowe stawizny. 2. kurs: Nowy zakoń, nowe sta­wi­zny, Europa a druhe kontinenty, přirodowěda. Na přikład sym w 5. lětniku kurs 1 słyšał, w šestym kurs 2, w 7. lětniku zaso kurs 1 a we wosnym znowa kurs 2.

Dźěćo je potajkim w běhu štyrjoch lět dwójce to samsne słyšało. Štož je so jemu skićiło, to bě dosć mało. Za nabožinu běchu to tydźensce štyri hodźiny, za zemjepis, stawizny a přirodowědu jenož hodźina. Při čimž wužiwaše wučer dźěl hodźiny stawiznow za to, zo smy tydźensku pěseń recitowali.

Wróćo ke korjenjam prjedownikow namakać

Freitag, 27. Juli 2018 geschrieben von:

Cornelia Schnippa dopomina so na swoje najrjeńše dožiwjenja w dźěćatstwje na statoku susodki Anny Buley

W swojej domiznje Lěskej chce Cornelia Schnippa 300 lět stary kładźity dom ­za přichodne generacije zachować. Za to pyta wona zwjazkarjow. Spěchowanske towarstwo hižo wobsteji.

Hemileia vastatrix njeje ani rostlina ani zwěrjećo a jenož mikrometry wulki. A tola tutón hrib zas a zaso swětowe hospodarstwo wobwliwuje. Hemileia vastatrix, tež kofejowy zerzawc mjenowany, nadpadnje mjenujcy łopjena kofejoweje rostliny, na čož so te žołto-oranžojće barbja a wotemrěja. Před šěsć lětami je hrib plahowarjow kofeja w Južnej Americe a Karibice trapił, zo su so płaćizny kofeja po cyłym swěće zwyšili a we 1860tych lětach je samo tak hrózbnje na kupje Sri Lanka zachadźał, zo je tam cyła kofejowa industrija k rakecam jěła. Hrib je wina, zo je kupa na juhu Indiskeje dźensa za swój čaj znata.

Stajnje kreatiwna a rodźi nowe ideje

Freitag, 20. Juli 2018 geschrieben von:

Zetkanje z młodej serbskej hudźbnej wědomostnicu dr. Theresu Jacobsowej

Wona wuprudźa při naju zetkanju wot wšeho spočatka wjesołu, čerstwu awru. 37lětna hudźbna wědomostnica dr. Theresa Jacobsowa je wot lěta 2015 w Budyskim Serbskim instituće z poł dźěłowym městnom přistajena. „Jako wědomostna sobudźěłaćerka slědźu na polu imaterielneho kulturneho herbstwa Serbow nastupajo medije, drasta, reje, spěwy a dalše kulturne srědki. Dźe wo to, kak hodźi so naše herbstwo a z nim serbska identita dale wuwiwać a w ludźe zaso šěršo wožiwić.“ To po­wěda młoda žona, bydlaca ze swójbu w Lipsku, kotraž wob měsac wjacekróć do Budyšina jězdźi. „Mi tute dźěło wulke wjeselo wobradźa. To je jara wulki wobłuk, w kotrymž móžeš so do tradicijow, stawiznow, wašnja žiwjenja a začućow serbskeho ludu hłuboko zanurić, z toho kreatiwne projekty zdźěłać a je praktisce zwoprawdźić.“

W lěće 2012 je Theresa Jacobsowa na te­mu „Der Sorbische Volkstanz in Geschichten und Diskursen“ promowowała, dwě lěće po tym wuńdźe jeje kniha w Spisach Budyskeho Serbskeho instituta jako čisło 59.

Mysle k njedawnej wustajeńcy Ann Siebert w Drježdźanach

Jendźelski humor ma něšto wosebite na s­ebi, lubosć Jendźelčanow ke konjam je runje tajka swojorazna. Što pak, jeli so jen­dźelska wuměłča kaž Ann Siebert ze seršćowcom ryzy serbskim křižerjam wěnuje? Na kóždy pad zrodźi so wobraz wo nich, kotryž nima w tworjacym wuměłstwje swojeho runjeća.

Serbscy křižerjo, na třoch mólbach za­po­padnjeni, běchu mjez połsta twórbami wuměłče Ann Siebert hač do spočatka junija w Drježdźanskej galeriji Holger John widźeć.

Ann Siebert je w našočasnym sak­skim wuměłstwje legenda. Loni w aprylu swjećeše wona stoćiny. Rodźena Jen­dźel­čanka Priscilla Ann Thornycroft wuda so 1942 na němskeho antifašista Hansa Sieberta. W lěće 1948 dźěše z nim do wuchod­neje Němskeje a bydli mjeztym 65 lět w Drježdźanach.

Olsenowa cwólba wotzběhnyła

Freitag, 20. Juli 2018 geschrieben von:

Lěćne dźiwadło Budyskeho NSLDź

Olsenowa cwólba je w zašłych třoch lětach łužiski dźiwadłowy publikum rozdwojiła. Ći jedni so hižo do prěnjeho předstajenja do Egona, Bennyja a Kjelda wohladachu, ći tamni zaso Němsko­Serb­skemu ludowemu dźiwa­dłu w Bu­dy­šinje kartki z rukow storhachu. Po třoch inscenacijach – 2016 Olsenowa cwólba a wulki pozadnik, loni Olsenowa cwólba wupućuje a lětsa Olsenowa cwólba wot­zběhnje – pak po zdaću tež přiwisnikam padušneje trójki dosaha. Wjele swobodnych městnow na premjerje samej kaž tež, hinak hač w zašłymaj lětomaj, ně­hdźe 7 000 w předpředani hišće njepředatych kartkow wo tym swědči. A samo na rozjimanju nowych směrnicow wo přichodźe Budyšina sej někotři žadachu, zo měli so dalše inscenacije z Olsenowej cwólbu w sprjewinym měsće zakazać, štož bě jeno zdźěla žortnje měnjene.

Neuheiten LND