Žiwjensku dźěłowu domiznu našoł
Jeli so njemylu, sym ja jedyn z tych cyle poslednich, kotřiž su w dwěmaj serbskimaj nakładnistwomaj dźěłali. W prěnjej mojej knižce socialneho zawěsćenja (SV) steji, zo je „Ćišćernja a nakładnistwo Nowa doba“ mje 1. julija 1948 přistajiła jako redakciskeho wolontara. Druha moja knižka SV mje wot 1. julija 1958 wupokazuje jako sobudźěłaćerja Domowina-Verlag, Bautzen, Postplatz 2 (tak kołk).
Tajkej žadnostce“ mam so dźakować tehdyšej „koncentraciji“ serbskeho ćišćaneho słowa, z kotrejž měješe so přisporić jeho skutkownosć. Na te wašnje buchu dotal na Drjewowych wikach a w „filialce“ na Hornčerskej rozbrojene mocy mjeztym dźenika Nowa doba (nd) na róžku Pchalekoweje zhromadźene. Na druhim poschodźe nachadźach so w stwě, kotraž bě kónc 40tych lět redakciji nd hižo raz „słušała“ a w kotrejž tehdy dwaj dalšej wolontaraj ze mnu sydaštaj – Ben Budar a wěsty Klaws Hemo, pozdźiši znaty telewiznik NDR.
Dudy ze šěsć krajow zaklinčeli
Slepjanski festiwal přećelam ludoweje hudźby runje tak kaž fanam jazza zabawu skićił
Minjeny kónc tydźenja su sta wopytowarjow w Slepom 8. mjezynarodny festiwal dudakow dožiwili. Wjace hač 200 sobuskutkowacych z Čěskeje, Němskeje, Pólskeje, Serbiskeje, Španiskeje a Šwedskeje pokaza na dohromady dwěmaj jewišćomaj, kak rozdźělne jich hudźbne nastroje su a kak wjelestronsce wone klinča. Wšitke znate typy dudow – hač tradicionalne abo nowowuwite našeho časa, hač z měchawu posłužowane abo z mocu płucow hrate – běchu zastupjene. Serbski folklorny ansambl Slepo předstaji so ze swojimi instrumentami po historiskim přikładźe a zahori publikum ze znatymi ludowymi pěsnjemi a rejemi. Dorost skupiny hraješe zhromadnje ze Serbskim dźěćacym a młodźinskim ansamblom Slepo.
Hudźbnicy, spěwarjo a rejwarjo wuprudźachu radosć, zwukowemu technikarjej pak bě najskerje přehorco – jeho wukon so w běhu njedźelneho programa bohužel wulce njepolěpši. A štóž je dźěćom njesměrnje grawoćiwu eurodance-wersiju štučki „Ty sy tajka wikotata“ wupytał, zasłuža sej praktikum pola Madstepa.
Ekologisce ratarić – přirodu škitać – stwórbu zachować
Ignac Wjesela wot dźěćatstwa do ratarjenja w swójbnym předewzaću zapřijaty
Tež, hdyž poměrnje chutnje hlada, młody ratar wě, što chce a što zamóže. Hišće ma dosć mocow, njeworać jenož rolu na ratarskim polu, ale tež towaršnostnje jara aktiwny być.Chróšćan Ignac Wjesela je so rozsudźił jako ekologiski ratar so zesamostatnić. Na te wašnje chce wón přinošować, zo so přiroda škita a bohatstwo stwórby zachowa. Jan Kral je so z nim rozmołwjał.
Hižo jako dźěćo sće doma pola nana nazhonił, kak wažne je zapřijeć do ratarskeho dźěła přirodu a wobswět. Ekologisce ratarić dźě njeje rozsud z luteho lóšta. Čehodla sće so tak rozsudźił?
I. Wjesela: Mi je wažne, stwórbu a bohatu wšelakorosć přirody za přichodne generacije zachować. Hižo nětko pokazuja so wuskutki intensiwneho ratarstwa a honjenja za dźeń a wyšimi wunoškami. Njemóžu cyle jednorje přihladować, hdyž so wulki dźěl wužitnych a trěbnych překasancow zhubi. Tež zhladowanje na rolu jako žórło a předmjet ratarja je za moje dźěło wažne.
Kajki bě Waš dotalny powołanski puć?
Hdyž na etikeće bleše čerta jako poprawneho prěnjeho kolonista ...
„Der Kolonist“ steji w čerwjenych pismikach na etikeće, pyšacym blešu z whiskyjom družiny single malt. Njeje to někajki whisky, ale błótowski, kotryž pali Arno Ballaschk w swojej dworowej palerni w Prizarskich Bórkowach.
Kotołaj a cyła za palenje trěbna připrawa so błyšća. Maš tam blido z ławkami, a w susodnej rumnosći stej předawanišćo a mała kofejownja. W polcach steja mjeńše a wjetše bleše, pjelnjene ze wšelakimi družinami likera a palenca. Arno Ballaschk a jeho mandźelka Katharina staj je zhotowiłoj. Błótowski whisky tam njewuhladaš. Pokazku na njón maš na tejce. Hinak hač pola druhich wudźěłkow dyrbiš sej jón žadać, chceš-li sej blešu kupić.
Kak pak je k tomu dóšło, zo Arno Ballaschk na Čornym róžku w Prizarskich Bórkowach napoj pali, kotrehož pochad zwjazujemy husto z destilerijemi w Šotiskej, Irskej abo Americe? Su Błóta nětko raj whiskyja jenož tohodla, dokelž jón w Slopišćach hižo něšto lět dlěje pala?
Zajim za produkciju strowych žiwidłow pohon był
Hierlec swójba je Budyski Hamornik ze spara zbudźiła a přiwabja ze swojimi poskitkami mnohich zajimcow
Budyski Hamornik (Hammermühle) je wot lěta 1888 w swójbnym wobsydstwje. Wón steji na stawiznisce zajimawej městnosći při něhdyšim přechodźe přez Sprjewju. Theodor Oswald Heinke, prapradźěd dźensnišeho wobsedźerja Stephana Hierla, bě młyn ze železneho hamornika (Eisenhammer) na młyn přetwarił.
Před štyrjomi/pjeć lětami zaběraštaj so Stephan Hierl a jeho mandźelska Denise z prašenjom, kak móhłoj stary młyn, kotrehož zakłady sahaja hač do lěta 1493, dalšim generacijam zachować? „Prašachmoj so tehdy, hač wostanjemoj abo wšitko spušćimoj a woteńdźemoj“, powěda Denise Hierl. Mandźelskaj so rozsudźištaj wužadanje přiwzać a namrěwstwo dale wjesć. A to měješe so hospodarsce zwoprawdźić. Wěsty pohon bě jimaj přiběracy zajim za produkciju strowych žiwidłow. Mjeztym staj staršej třoch dźěći kedźbliwje optimistiskaj, zo móhło so poradźić na tradicije bohaty Hamornik zachować.
Blunjan po lětdźesatki trajacej přestawce zaso serbske kemše w ...
Njewšědny to wobraz minjenu njedźelu w Blunju: Tam swjećachu dźesatki ewangelskich wěriwych Serbski ewangelski domizniski dźeń.
Hordosć na serbsku narodnu drastu a hordosć na serbske korjenje začuwachu mnozy hosćo minjenu njedźelu na mjeztym 11. serbskim ewangelskim domizniskim dnju w Blunju. „Je rjenje telko wariantow narodneje drasty ewangelskich Serbow Wojerowskeje kónčiny widźeć“, rjeknychu wjacori wopytowarjo swjatka Serbskim Nowinam. „Wosebje zwjesela, zo su so tež mnohe młode žony a holcy narodnu drastu zhotowali“, wjele z nich hišće přistaji.
Polak z wulkej wutrobu za Serbow
Na wopyće pola šefredaktora Noweho Casnika Gregora Wieczoreka w Choćebuzu
Zběłym sportowym kolesom wón přismali. Na chribjeće ma swoju čornu tobołu. Gregor Wieczorek jědźe wot dźěła w redakciji delnjoserbskeho Noweho Casnika. Tydźenik wón wot lěta 2005 jako šefredaktor nawjeduje. Wot bydlenja do něhdźe tři kilometry zdaleneho domu nowiny Lausitzer Rundschau, hdźež je tež jeho redakcija zaměstnjena, kolesować jemu ćělnje a duchownje tyje. Rano do redakcije jěducy ma wón často nowe ideje, na dompuću je jemu jězba na kolesu kaž wočerstwjenje wot wšědneho jara wužadaceho dnja. „Mam tuchwilu stres dlěšeho personalneho wupada dla. Redakcija wšak ma jenož 2,5 redaktorskich městnow. To je za nas wšěch wulke wužadanje. Njepisamy sami jenož přinoški, dyrbimy zwjetša tež wšitke artikle, kotrež nam awtorojo sćelu, do delnjoserbšćiny přełožić“, wón powěda. Dźakowano wšědnemu kolesowanju je wón přeco zaso fit. Zawěsće spožča jemu tónle sport wonu nutřkownu radosć, žiwjenje wobhladować jako wšědne zbožo.
Rěč za kóždeho zrozumliwa
Myske k romanej Dietera Kalki „Sudička“
Serbscy rjekowje a ćim bóle serbske rjekowki su rědkosć w literaturje, w serbskej samej jich/je lědma nadeńdźemy. Tež w němskorěčnej beletristice su serbscy literarni rjekojo rědcy, podobnje kaž w serbskorěčnej.
„Bosćij Serbin“ Marje Kubašec w třoch zwjazkach powědany, abo Jurja Wjelowe powědančko „Pětr z Přišec“ – woboje wušłe w Ludowym nakładnistwje Domowina – stej serbskemu čitarjej staršeje generacije snadź hišće w pomjatku. Před sto lětami zemrěty Jurij Winger jako awtor „Hronow“ je lědma hišće znaty. Na čim to zaleži?
Dožiwjamy dźě w našim času runje wonu renesansu literatury wo srjedźowěku abo hišće staršich dobach. Tak su wjacezwjazkowe, na pjeć knihow rozrostłe stawizny wokoło Freibergskeje baby z pjera Sabiny Ebert mjeztym tak mjenowane bestsellery.
By tež rady raz we Łužicy wustajał
Interview z tworjacym wuměłcom Kurtom Cobelu, rodźenym Choćebužanom
Hač do 14. apryla je w Choćebuzu rodźeny 82lětny Kurt Cobela w CLB Berlin, Aufbau Haus, pod titulom „Caprichos“ swoje wobrazy wustajał. Šćěpan Ričel je so z nim rozmołwjał.
Knježe Cobela, poprawom rěkaće oficialnje Schneider. Čehodla sće sej jako wuměłc mjeno Cobela wupytał?
K. Cobela: Je samo mi wěste hódančko, kak sym na te mjeno přišoł. W času, jako so swojeho powołanja jako fyzikar wzdach a so z molerstwom zaběrać počach, přesydlich so do Španiskeje. Došedši do Malagi mějach składnosć, so na wulkej wustajeńcy wobdźělić. Tuž wězo zwučne mjeno trjebach. Cobela je swójbne mjeno mojeje maćerje, a w tym dźělu swójby čujach so stajnje lubosćiwje a jara derje schowany. Swójba Schneider bě skerje małobyrgarska.
Sće so w Choćebuzu narodźił. Wěm, zo bě Waša mać wuznawaca Serbowka. Kak sće to jako dźěćo a młodostny dožiwił?
K. Cobela: W Choćebuzu sym hač do 1947 bydlił. Moja mać je delnjoserbsce rěčała. Poprawom njemějach to za něšto wosebiteho. Za mnje bě normalne, zo mać ze swojej maćerju druhu rěč rěčeše.
Na žiwe wašnje inspirowany rukopis njewšědneho komponista wostanje ...
Na wuznamneho serbskeho komponista Detlefa Kobjelu, kotryž je 18. meje w Budyšinje w starobje 74 lět zemrěł, spominaja wusko z nim zwjazani:
Žurnalist a publicist Alfons Wićaz: Zeznach Detlefa Kobjelu 1960 jako šuler Choćebuskeje SRWŠ. Přez hudźbu so spřećelichmoj. Běch solist šulskeho chóra. Po probach připosłuchach jemu rady při komponowanju. Jeho prěni spěw na tekst Kita Lorenca „Noc běšo śicha, miła“ mi hišće dźensa we hłowje klinči. Ze šulskim dwójnym kwartetom přebywachmoj w Słowakskej, hdźež wón swoju pozdźišu mandźelsku Mariju zezna. Detlefa zeznajomich z Hornjej Łužicu, hdźež je potom w SLA jako hudźbny dramaturg, šefdramaturg a intendant kaž tež komponist wuspěšnje skutkował. Wudźeržowachmoj stajnje wuski kontakt.
Basnik Benedikt Dyrlich: Z Detlefom Kobjelu běch wosudnje, wosebje pak tworićelsce zwjazany. W předsydstwje ZSW sym wot lěta 1995 do 2014 z nim, Ulrichom Pogodu, Lianu Bertók, Mětom Benadu, Alfonsom Wićazom a dalšimi entuziastami wuwił a sobu organizował njeličomne koncerty noweje serbskeje hudźby. Detlef bě naš hłowny a wurjadny dramaturg.
