Z wudaća: pjatk, 18 awgusta 2017

Biosferowy rezerwat Hornjołužiska hola­ a haty wita 9. septembra na mjeztym 20. přirodowe wiki. A lětsa steja wone cyle­ pod serbskim wliwom. Nimo regionalnych­ wudźěłkow maja tam tež tójšto serbskeje kultury předwidźane.

Stróža (SN/BŠe). Jubilejne wiki w Stróži pola Hućiny steja lětsa pod hesłom „Němsko-serbske přirodowe wiki“. Hižo pjatk planuje organizator, biosferowy rezerwat Hornjołužiska hola a haty, wotewrjenski koncert Liany Bertók „W změnje časow“, na kotrymž zaklinča klasiske twórby serbskich, čěskich a němskich komponistow, tak tež Jana Pawoła Na­gela a Detlefa Kobjele.

Budyšin (UM/SN). Je to snano na kon­troli při zastupje a na prezency policije we wokolinje zaležało? Znajmjeńša je so wčera wječor zboha homogeny publikum do Serbskeho domu podał, zo by wjace wo knize „Mjez Saksami“ zhonił. Wudawaćelej Heike Kleffner a Matthias Meisner, Andrea Hübler z poradźowarnje woporow RAA, telewizijny žurnalist Arndt Ginzel, zapósłanc Sakskeho krajneho sejma Valentin Lippmann (Zeleni) kaž tež čłon prezidija Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny Marcel Brauman takrjec jako hosćićel su swój wid na aktualne problemy w swobodnym staće a wosebje w Budyšinje rozłožili.

Wolfsburg (dpa/SN). Politiske žadanja za spěšnym kóncom spalomotorow su po měnjenju personalneho předstejićerja VW Karlheinza Blessinga njerealistiske. Za přestup wot spalomotora na elektriske ćěrjenje trjebaja lětdźesatki, rjekny wón nowinje Braunschweiger Zeitung. Elektriske ćěrjenje je technisce mjenje kompleksne hač spalomotor. Tohodla eksperća wočakuja, zo je 40 do 50 procentow mjenje časa trěbne, zo bychu tajke awto twarili.

Wěstotny pječat w interneće

Berlin (dpa/SN). 80 procentow wužiwarjow interneta w Němskej přeje sej oficialny wěstotny pječat, na kotrymž spó­znawaš dowěryhódne posłužby w interneće. To je woprašowanje instituta dimap w nadawku Němskeho instituta za dowěru a wěstotu w interneće wunjesło, kotrež su dźensa w Berlinje předstajili. Po wšěm zdaću čuja so ludźo w tymle nastupanju přežadani.

Podźěl dale snadny

Berlin/Mnichow (dpa/K/SN). CDU a CSU matej za wólbny bój něšto milionow eurow wjac k dispoziciji hač SPD a jeje kandidat na kanclerstwo Martin Schulz. Samy etat strony kanclerki Angele Merkel wučinja 20 milionow eurow. CSU njeje sumu hišće mjenowała, 2013 bě pak wona dźewjeć milinow eurow wudała. Social­demokraća su po informacijach centrale 24 milionow eurow zaplanowali. Lěwica mjenuje swój etat 6,5 milionow eurow, Zeleni 5,5 milionow a FDP 5 milionow eurow. Unija ma z dźělenja do dweju stronow widźomne lěpšiny. Tak su politikarjo CSU prawidłownje hosćo na dowólbnych cyłostatnych wusyłanjach telewizije, štož zastupnikam SPD njeje popřate.

Barcelona (dpa/K/SN). Po žałostnym teroristiskim njeskutku w stolicy Kataloniskeje, žadace sej 13 smjertnych woporow a wjac hač sto zranjenych, je španiske knježerstwo tři dny statneho žarowanja postajiło. Cyła Europa žaruje a je šoko­wana. Někotre hodźiny po Barcelonskim atentaće je w kupjelach Cambrils k po- dobnemu podawkej dóšło. Tam je tohorunja wobsadka awta wotpohladnje do skupiny ludźi zajěła a sydom wosobow zraniła, jedna žona je zemrěła. Policija je na to pjeć pozdatnych skućićelow zatřě­liła. Tući su z bombami wopasani byli. W Barcelonje su zastojnicy dweju podhladneju zajeli, skućićel-šofer pak hišće ćěka. Za nim po cyłym kraju pytaja.

Njezbožowny připad je přičina, zo bě wčera awto njedaloko nižosakskeho městačka Leer do rěki Ems zajěło. Dokelž nuznje raz dyrbješe, bě šofer traš zabył swoje awto při wotstajenju prawje zaborzdźić. Hdyž widźeše, kak so wone do rěki měri, pak běše hižo přepozdźe. Jako wohnjowa wobora a policija dojědźeštej, bě rěka awto wotnjesła. Hnydom zahajenu pytansku akciju pak dyrbjachu wčera přetohrnyć. Dźensa su dale za wrakom pytali. Hač su jón mjeztym našli, hač do redakciskeho kónca znate njebě.

Zhubjene kusadło (Gebiss) je w badenskim Rheinfeldenje zasadźenje policije zawiniło. 56lětnemu bě pola znateje proteza na balkon pod nim padnyła. Jako pola žony zaklinka a so prašaše, hač směł na jeje balkonje za swojimi zubami pytać, informaše ta policju. Hač je muž zuby namakał, pak policija njezdźěli.

Budyšin (SN/BŠe). Hnydom w třoch tuchwilnych situacijach widźi serbski zapósłanc sakskeho krajneho sejma Marko Šiman (CDU), zo so Łužica porno tamnym regionam Sakskeje dźeń a dale zanjecha. Tak widźi politikar porno oficialnym informacijam strach na mjezy k Pólskej, dokelž njemóža tam wěstotu w trěbnej měrje zaručić. „Žadam sej wjace prezency policije“, Šiman dźensa na rozmołwje z nowinarjemi w Budyšinje podšmórny. Zdo- bom měli tam wjac personala zasadźić.

Tež hladajo na přiběracy wobchad na awtodróze A 4 widźi Šiman zastatk. „Dobra infrastruktura je zakład hospodarskeho wuwića Łužicy“, zapósłanc wu­zběhny. Po jeho słowach móhło so połoženje hišće přiwótřić. Hospodarstwo w susodnej Pólskej je so w zašłymaj lětomaj jara derje wuwiło. Zwiski do Pólskeje a do Europy su tež na wobchadźe na awtodróze spóznać. „Za mnje njeje prašenje, hač so A 4 wutwari, ale hdy“, wón rozłoži. Šiman wě, zo trjeba za přede­wzaće dołhi dych. Wón pak chce dale wo to wojować. Tež za elektrifikaciju železniskeje čary mjez Zhorjelcom a Drježdźanami so wón zaměrnje dale zasadźuje.

Tři tydźenje do Dnja Saksow w Lubiju dóstaštej jeničkej přizjewjenej serbskej lajskej ćělesy wotprajenje. W Budyskim Serbskim domje mjenowachu tele postupwanje samo skandal. Krótkodobne „wuprošenje“ mam za njeprofesionalne. Wšako dyrbjachu so ćělesa hač do kónca februara přizjewić. Tole stej Serbski folklorny ansambl Slepo a Serbski muski­ chór Delany tež činiłoj. Zo su jeju čło­nojo zludani scyła njezadźiwa. Zarjadowarjo wšak prawdźepodobnje hižo wot měrca wědźa, kelko towarstwow je přizjewjenych! Nimo toho pokazuje postupowanje, zo Serbow w Lubiju, štož wšak je hnydom wokoło róžka, nimaja zańč. Hewak bychu za jeničkej přizjewjenej serbskej lajskej cyłkaj městno měli. Zamołwjenje města Lubija, zo njeměri so to přećiwo Serbam a serbskim cyłkam, mam tuž prosće za makulaturu. Tuchwilny wobraz Lubija pokazuje zjawnosći něšto cyle hinaše. Janek Wowčer

Lětuši wulki Dźeń pólskeho wójska katastrofy dla zasćinjeny był

Waršawa. W Pólskej je 15. awgust tradicionalny wulki swjatk. Hižo wjele lětdźesatkow swjeća to Dźeń pólskeje armeje. Samsny dźeń swjeći cyrkej Marije do­njebjeswzaća, štož je z wulkimi Božimi mšemi­ zwjazane.

Prawidła statnikow na dnju wójska su jasne:­ Zastupnicy knježerstwa steja we Waršawje na wulkej tribunje, wobkedźbuja na njebju lětadłowe formacije a na naměsće tanki a pochodowacych wojakow w pyšnych uniformach.

Lětsa pak bě wulki swjedźeń zasćinjeny. Jenož něšto dnjow do toho běchu njewjedra na sewjeru kraja zachadźeli a šěsć ludźi morili. Wosebje tragiski bě podawk w Pomorskim wojewódstwje. Tam bě štom na stan skawtow padnył a šulerce w starobje jědnaće a třinaće lět morił. Wichor wobškodźi třěchi wjace hač 3 500 domskich a zniči 6 000 hektarow lěsa. Tysacy­ ludźi běchu dny dołho bjez mi­liny, bjez pitneje wody a žiwidłow.

ŽIWJENSKE LĚTA ludźi su tež w Čěskej nahladnje přibyli. Po wozjewjenju tamnišeho statistiskeho zarjada ČSÚ wučinja přerězna staroba muži tuchwilu 76,2 lěće a žonow 82,1 lěto. Porno lětu 2000 docpěwaja mužojo wo štyri lěta wyšu starobu, žony wo tři lěta a wosom měsacow. W kraju wobsteja při tym wulke rozdźěle nastupajo žiwjenski čas. Muscy woby­dlerjo Prahi dočakaja so w přerězku 78 lět a na Vysočinje 77 lět žiwjenja, w Ústískim wobwodźe pak jeničce 74 lět. Pola žonow dožiwjeja tohorunja Pražanki najwyšu přerěznu starobu, mjenujcy 82,7 lět před žonami južneje Morawy z 82,6 a wobydlerkami Vysočiny z 82,4 lět. Žónski splah je tež w Ústískim regionje najšpatnišo na tym – tam je žonam „jeničce“ 79,5 lět přebytka na swěće popřatych. W Karlovarskim wobwodźe su žony přerěznje 80,7 lět žiwe, w Morawsko-šleskim pak 81,2 lěće. Po somoćanej rewoluciji 1989 je so přerězna žiwjenska staroba žonow kaž muži tež w Čěskej wobstajnje zwyšowała. Přinošowałoj stej k tomu mjez druhim bohatše zastaranje ze zeleninu a sadom kaž tež skutkowniše medicinske hladanje. Njedźiwajcy toho je staroba Čechow wo dwě lěće niša hač w přerězku Europskeje unije.