Z wudaća: pjatk, 15 junija 2018

Podhladny pakćik w bance

Wojerecy. Dokelž je wčera popołdnju njeznaty muž w bance na Wojerowskim Lipjecskim naměsće pakćik wotstajił a so zminył, zawołachu tam policiju. Na to su banku a susodne wobchody ewakuowali. Specialisća policije pakćik přepytowachu a zwěsćichu, zo jedna so wo atrapu bomby. Za mužom, kiž bě ju wotstajił, nětko pytaja.

Na wopyće pola šefredaktora Noweho Casnika Gregora Wieczoreka w Choćebuzu

Zběłym sportowym kolesom wón přismali. Na chribjeće ma swoju čornu tobołu. Gregor Wieczorek jědźe wot dźěła w redakciji delnjoserbskeho Noweho Casnika. Tydźenik wón wot lěta 2005 jako šefredaktor nawjeduje. Wot bydlenja do něhdźe tři kilometry zdaleneho domu nowiny Lausitzer Rundschau, hdźež je tež jeho redakcija zaměstnjena, kolesować jemu ćělnje a duchownje tyje. Rano do redakcije jěducy ma wón často nowe ideje, na dompuću je jemu jězba na kolesu kaž wočerstwjenje wot wšědneho jara wužadaceho dnja. „Mam tuchwilu stres dlěšeho personalneho wupada dla. Redakcija wšak ma jenož 2,5 redaktorskich městnow. To je za nas wšěch wulke wužadanje. Njepisamy sami jenož přinoški, dyrbimy zwjetša tež wšitke artikle, kotrež nam awtorojo sćelu, do delnjoserbšćiny přełožić“, wón powěda. Dźakowano wšědnemu kolesowanju je wón přeco zaso fit. Zawěsće spožča jemu tónle sport wonu nutřkownu radosć, žiwjenje wobhladować jako wšědne zbožo.

Myske k romanej Dietera Kalki „Sudička“

Serbscy rjekowje a ćim bóle serbske rjekowki su rědkosć w literaturje, w serbskej samej jich/je lědma nadeńdźemy. Tež w němskorěčnej beletristice su serbscy literarni rjekojo rědcy, po­dobnje kaž w serbskorěčnej.

„Bosćij Serbin“ Marje Kubašec w třoch zwjazkach powědany, abo Jurja Wjelowe powědančko „Pětr z Přišec“ – woboje ­wušłe w Ludowym nakładnistwje Domowina – stej serbskemu čitarjej staršeje ­generacije snadź hišće w pomjatku. Před sto lětami zemrěty Jurij Winger jako ­awtor „Hronow“ je lědma hišće znaty. Na čim to zaleži?

Dožiwjamy dźě w našim času runje wonu renesansu literatury wo srjedźowěku abo hišće staršich dobach. Tak su wjacezwjazkowe, na pjeć knihow roz­rostłe stawizny wokoło Freibergskeje ­baby z pjera Sabiny Ebert mjeztym tak mjenowane bestsellery.

Interview z tworjacym wuměłcom Kurtom Cobelu, rodźenym Choćebužanom

Hač do 14. apryla je w Choćebuzu rodźeny 82lětny Kurt Cobela w CLB Berlin, Aufbau Haus, pod titulom „Caprichos“ swoje wobrazy wustajał. Šćěpan Ričel je so z nim rozmołwjał.

Knježe Cobela, poprawom rěkaće oficialnje Schneider. Čehodla sće sej jako wuměłc mjeno Cobela wupytał?

K. Cobela: Je samo mi wěste hódančko, kak sym na te mjeno přišoł. W času, jako so swojeho powołanja jako fyzikar wzdach a so z molerstwom zaběrać počach, přesydlich so do Španiskeje. Došedši do Malagi mějach składnosć, so na wulkej wustajeńcy wobdźělić. Tuž wězo zwučne mjeno trjebach. Cobela je swójbne mjeno mojeje maćerje, a w tym dźělu swójby čujach so stajnje lubosćiwje a jara derje schowany. Swójba Schneider bě skerje małobyrgarska.

Sće so w Choćebuzu narodźił. Wěm, zo bě Waša mać wuznawaca Serbowka. Kak sće to jako dźěćo a młodostny dožiwił?

K. Cobela: W Choćebuzu sym hač do 1947 bydlił. Moja mać je delnjoserbsce rěčała. Poprawom njemějach to za něšto wosebiteho. Za mnje bě normalne, zo mać ze swojej maćerju druhu rěč rěčeše.

Hdźež so Sprjewica wot Sprjewje dźěli, pokazuje so Lichański hród we Wulko­dubrawskej gmejnje, dźakowano wobšěrnej a fachowej restawraciji minjenych dwaceći lět, zaso jako swojorazny pomnik architektury renesansy a baroka. Wo to postarali su so jeho wobsydnik, architekt Paul Wehrle-Nielsen, a dalši pomocnicy. Bywši knježi dom pak njesłuži jenož bydlenju, ale je zdobom zjawne kulturne srjedźišćo. Zhorjelske nakładnistwo Via regia wuda lětsa jara derje zestajanu a wuhotowanu němskorěčnu knižku „Hród Lichań“ z pjera domiznowědneju awtorow Jana Bergmanna-Ahlswedy a dr. Larsa-Arne Dannenberga. W njej podawataj derje spisane informatiwne stawizny wo 1394 prěni raz pisomnje naspomnjenej serbskej wjesce „Lycham“, kotraž rěka w našej maćeršćinje Lichań a kotruž mjenowachu hač do lěta 1911 němsce Leichnam. Po tym bu na Spreewiese přeměnjena.

Na wuznamneho serbskeho komponista Detlefa Kobjelu, kotryž je 18. meje w Budyšinje w starobje 74 lět zemrěł, spominaja wusko z nim zwjazani:

Žurnalist a publicist Alfons Wićaz: Zeznach Detlefa Kobjelu 1960 jako šuler Choćebuskeje SRWŠ. Přez hudźbu so spřećelichmoj. Běch solist šulskeho chóra. Po probach připosłuchach jemu rady při komponowanju. Jeho prěni spěw na tekst Kita Lorenca „Noc běšo śicha, miła“ mi hišće dźensa we hłowje klinči. Ze šulskim dwójnym kwartetom přebywachmoj w Słowakskej, hdźež wón swoju pozdźišu mandźelsku Mariju zezna. Detlefa zeznajomich z Hornjej Łužicu, hdźež je potom w SLA jako hudźbny dramaturg, šefdramaturg a intendant kaž tež komponist wuspěšnje skutkował. Wudźeržowachmoj stajnje wuski kontakt.

Basnik Benedikt Dyrlich: Z Detlefom Kobjelu běch wosudnje, wosebje pak tworićelsce zwjazany. W předsydstwje ZSW sym wot lěta 1995 do 2014 z nim, Ulrichom Pogodu, Lianu Bertók, Mětom Benadu, Alfonsom Wićazom a dalšimi entuziastami wuwił a sobu organizował njeličomne koncerty noweje serbskeje hudźby. Detlef bě naš hłowny a wurjadny dramaturg.

Prapremjera 6. sinfonije Hinca Roja w Budyšinje

Serbski ludowy ansambl je na swojim sinfoniskim koncerće 12. apryla w Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle cyłkownje štyri twórby předstajił. Zazběh tworješe prěnja sadźba Allegretto ze sławneho concerta grosso „Palladio“ waliziskeho komponista Karla Jenkinsa. Přečasto sej neobarokny kruch naposkać njemóžeš – wobsteji dźě nimale jeno z markantneho hłowneho motiwa. Ćim wažnišo tuž, zo interpreća – w tym padźe smyčkarjo ansambla – dynamiku połnje wučerpaja. Štož so jim pod nawodom Andreasa Pabsta cyle šlachćiło njeje. Zo pak to hudźbnicy kaž tež dirigent poprawom wuběrnje wobknježa, woni w běhu wječora hišće dopokazachu.

Hišće ženje njeběchu Serbja indwiduelnje kaž kolektiwnje tak swobodni kaž dźensa. Po wšěm zdaću je pak swoboda za Serbow tola komplikowaniša a wjetše wužadanje hač njeswoboda. Ručež so ćišć zhubi, faluja wotewrjenosć, zmužitosć a wutrajnosć. Swoboda jenož njerěka, zo padnu murje, zo pominu so zakazy abo puta. Swoboda je, zo dyrbiš sam myslić a sam so starać. A wo to, wo čimž sy přeswědčeny, dyrbiš tež wojować. Přiwšěm pak dyrbiš swobodnje a wotewrjenje rěčeć směć. Kóždy ma swoje měnjenje, zajimy a swoju žiwjensku filozofiju. Hinaše měnjenje ­njepřińdźe wšak ze złósće, ale z indiwi­duelnych žiwjenskich nazhonjenjow a za­čućow. Tuž spyta kóždy swoje naležnosće na swoje wašnje rjadować a rozrisać. To je zasadnje okay tak!

Delnjoserbska biblioteka – wužiwana a trěbna

20. junija 1991 su w Choćebuskim Serbskim domje Delnjoserbsku biblioteku wotewrěli. Dźensa financujetej ju župa Delnja Łužica a Załožba za serbski lud. Za rozšěrjenje knižneho wobstatka je kóžde lěto 1 500 eurow k dispoziciji. Płaćenja bibliotekarki dla staja župa kóžde lěto próstwu załožbje. Hižo dźesać lět je ­Weronika Žurowa dobra duša biblioteki a „knježi“ nad 8 000 medijemi. „Wulki dźěl našich čitarjow su wučerki serbšćiny, hortnerki a pěstowarki, kotrež so wšědnje ze serbšćinu zaběraja, a jich muscy kolegojo. Dalši dźěl wužiwarjow našich poskitkow su ludźo, kotřiž na wjesnych chronikach dźěłaja. Tak pytaja w powójnskim Nowym Casniku za němskorěčnymi artiklemi wo jich wsach abo w Bramborskim Serbskim Casniku a Pratyjach za fotami a wobra­zami ze stareho časa. Lědma štó z nich móže serbsce ­čitać“, bibliotekarka powěda.

Pjatk 15. do 17.6.   8. mjezynarodny festiwal dudakow w Slepom

   Jěchanski a skakanski turněr w Jěžowje

   Wjesny rock w Němcach

   22. koparski turněr starych knjezow wo pokal Serbskeho Sokoła w Pančicach-Kukowje

  19:00 Rozmołwa z ministerskim prezidentom Michaelom Kretschmerom we Wojerowskej Łužiskej hali

  20:30 „Tam, hdźež měsačk swěći“– romantiski koncert z baletom SLA w Smochćicach

Sobotu 16. a 17.6.   Wjesny swjedźeń w Kinajchće składnostnje 450. wobstaća wsy

  10:00 Budyski wokrjesny wohnjowoborny dźeń a 130. jubilej Njeswačanskeje wohnjoweje wobory

  14:00 Serbski swjedźeń we wobłuku Choćebuskeho měšćan­skeho swjedźenja w Puškinowym parku

  17:00 Zjawne wodźenje po sociokulturnym centrumje Krabatowy kamjeń w Miłoćicach

  20:00 10lětne wobstaće „Radworskeje bary“ w Radworskim młodźinskim klubje

  20:30 „Tam, hdźež měsačk swěći“– romantiski koncert z baletom SLA w Smochćicach

Njedźelu 17.6.   Zahajenje Karla Mayjowych hrow na Biskopičanskim lěsnym jewišću (do 1. julija)

  10:00 Serbski ewangelski domizniski dźeń Wojerowskeho regiona w Blunju

  10:30 Klóšterski a swójbny swjedźeń Budyskeho wo­krje­sa w Pančicach-Kukowje