Z wudaća: póndźela, 20 meje 2019

Bad Dürrenberg (dpa/SN). Po njezbožu busa z jednej mortwej a sydom ćežkozranjenymi je awtodróha A 9 wot dźensnišeho ranja zaso wužiwajomna. Rumowanske dźěła běchu po dwanaće hodźinach skónčene, zdźěli rěčnica policije. Přičina njezboža dotal hišće znata njeje. Při znjezboženju busa pola Bad Dürrenberga na krajnej mjezy mjez Sakskej a Saksko-Anhaltskej bě žona žiwjenje přisadźiła. W busu bě 75 ludźi. Mnozy z nich so lochko, někotři ćežko zranichu. Policija po prěnich přepytowanjach z toho wuchadźa, zo bě sej šofer za wodźidłom wu­snył. Bus bě wčera wječor na awtodróze mjez Lipskom a Halle znjezbožił a ćežko wobškodźeny na boku ležo wostał.

Washington (dpa/SN). W konflikće z Iranom je prezident USA Donald Trump Teheran z jasnymi słowami před eskalaciju warnował. „Hdyž chce Iran wojować, budźe to oficialnje jeho kónc. Njehrožće nihdy wjace zjednoćenym statam!“, pisa Trump w internetnej słužbje Twitter. Do toho bě so komander iranskich rewoluciskich gardow Hussein Salami bojownisce prezentował. Na jednym boku Iran žanu wójnu nochce, wysoki oficěr nowinarjam rjekny. Na tamnym boku so iranscy wojowarjo wojerskeho rozestajenja njeboja. Wojacy USA boja so smjerće, wón twjerdźeše. Tajkeho njepřećela móžeš „lochce přewinyć“. Połoženje w Persiskim zaliwje je wokomiknje chětro napjate. USA Iranej wumjetuja, zo terorizm w regionje podpěruje.

Wien (dpa/SN). W Awstriskej so zwada mjez konserwatiwnej ÖVP a prawicarskej FPÖ dale přiwótřa. W zwisku z aferu tajnje nahrawaneho wideja dla je zwjazkowy kancler Sebastian Kurz (ÖVP) za dźensa popołdnju nowinarsku konferencu připowědźił. Powšitkownje z toho wuchadźachu, zo Kurz nutřkowneho ministra Herberta Kickla (FPÖ) ze zastojnstwa pušći. Tak chcył dospołne wujasnjenje podawkow wokoło mjeztym wotstupjenjeho předsydy FPÖ a wicekanclera Heinza-Christiana Strachi zaručić. FPÖ bě hrozyła, zo w tym padźe wšitkich – swojich ministrow z knježerstwa zwoła.

Awstriska tči po wozjewjenju wideja we hłubokej politiskej krizy. Wicekanclera Strachu běchu w juliju 2017 na zetkanju z pozdatnej přiwuznej ruskeho oligarcha tajnje filmowali. Tam bě jej Strache lukratiwne zjawne nadawki přilubił, jeli wólbny bój FPÖ medialnje podpěruje. Za to móhła wona mjez druhim jednu z awstriskich nowin přewzać, zamołwitych žurnalistow wuměnić a rozprawnistwo na dobro FPÖ wusměrić.

Politiske strony maja naležnosće mjeńšin we wólbnym programje (1. dźěl)

Berlin (MkWj/SN). Nimale wšitke politiske strony w Němskej, kotrež nastupja njedźelu, 26. meje, k wólbam Europskeho parlamenta, maja naležnosće narodnych mjeńšin w swojim wólbnym programje a so k nim wuznawaja. To je wuslědk naprašowanja zwjazkowemu nutřkownemu ministerstwu přirjadowaneho mjeńšinoweho sekretariata w Berlinje, zastupowaceho zajimy štyrjoch awtochtonych mjeńšin w Němskej – Łužiskich Serbow, Danow w Južnym Schleswigu, Sintow a Romow kaž tež Frizow.

Mjeńšinowy sekretariat bě so strony woprašał, kak steja k narodnym mjeńšinam, k iniciatiwje Minority Safepack, ke kulturnej a rěčnej mnohotnosći w regionach Europy. A strony su sekretariatej wotpowědne wurězki swojich wólbnych pogramow posrědkowali.

CDU a CSU chcyłoj „na rěčne a kulturne prawa mjeńšin a ludowych skupin w Europje dźiwać a jich domiznu a sy­dlenske rumy škitać. Tohodla zasadźamy so tež za škit a mnohotnosć rěčow w Europje.“

Zo su medije wony skandalny widejo z awstriskim wicekanclerom Heinzom-Christianom Strachu runje nětko, něšto dnjow do wólbow Europskeho parlamenta wozjewili, mam za dobre. Wuprajenja Strachi na zetkanju z pozdatnej ruskej oligarchku­ njech su wšitkim – runje hišće w prawym wokomiku – jasne znamjo, zo so sprawna demokratija a prawicarski populizm njeznjesetej. Prawicarjo su zwólniwi zasady prawnostatnosće a swobodu medijow woprować, jeno zo móhli móc přewzać. Štóž tajkim mocam swój hłós da, dyrbjał wědźeć, zo sej z wohenjom hrajka. W Sakskej wolimy nazymu nowy krajny sejm. Prawicarskopopulistiska AfD so na to hotuje so z najsylnišej stronu stać, a wuhlady za to njejsu pječa ani tak špatne. Što by to za nas Serbow rěkało, nochcu sej ani wumolować. Potom widźimy, što su jich přilubjenja nastupajo spěchowanje mjeńšin hódne. Awstriska je za to najlěpši přikład. Marko Wjeńka

Rozmołwny rjad Sakske křesło Katolskeje akademije biskopstwa Drježdźany-Mišno bě z 9. zarjadowanjom minjeny pjatk z hosćom w Smochčanskim Domje biskopa Bena. Tema „Kak swobodnje rozprawjeja naše medije?“ pak njeje telko ludźi wabiła, tak zo wostachu mnohe městna njewobsadźene.

Smochćicy (SN/at). Zo přisydnje so Budyski měšćanosta dr. Robert Böhmer (njestronjan) k připowědźenymaj diskutantomaj na Sakske křesło, bě wot moderatora wuprošena reakcija na jeho witanske słowa. Měšćanosta Böhmer wucha- dźeše z toho, zo wostanje zwuraznjena kritika na adresu etablěrowanych medijow podobna. Tak je so temje, kaž sam rjekny, z pozicije „advocatusa diaboli“ zbližił. Rěčnik to, kiž wědomje městno přećiwneje strony zaběra, zo by přećiwne argumenty skónčnje wuwróćił. Tak mjenowaše „swobodne medije“ a „kwalitny nadawk“ w jednym zwisku, potwjerdźi pak, zo postajeja etablěrowane medije „dale lokalne medialne měnjenje“.

W Barće swjećachu wobydlerjo a hosćo kónc tydźenja stolětne wobstaće tamnišeho sporta. Nimo sportowych zarjadowanjow, kaž koparskich hrow a turněrow w blidotenisu a kehelowanju, běchu organizatorojo tež kulturne programy a zaběry za dźěći přihotowali. Dźěći Bartskeje Zakładneje šule předstajichu přihladowarjam wčera popołdnju do mejemjetanja bantowu reju, za čož­ běchu holcy serbsku narodnu drastu zhotowane. Foto: Jurij Helgest

Syły ludźi dožiwichu mejemjetanje minjeny pjatk na šulskim dworje Worklečanskeje šule „Michał Hórnik“. 119 dźěći chodźi tam do zakładneje, 182 holcow a hólcow do wyšeje šule.

Worklecy (aha/SN). Jich starši, dźědojo a wowki a mnozy dalši ludźo su přišli, wědźo, zo je mejemjetanje na šulskim dworje stajnje njezapomnite dožiwjenje. Je njezrozumliwe, zo chcychu někajcy worakawcy šulerjam wobstajne hajenje nałožka skazyć a běchu 15 metrow wysoku meju štyri dny po stajenju podrězali. Wěnc a wot šulerjow 9. lětnika nawita pletwa wostaštej na zbožo njewobškodźenej. Rozsud, ju dwaj dnjej pozdźišo z pomocu Bjeńšec twarskeje firmy – nětko wo tři metry krótšu – znowa stajić, nańdźe připóznaće. To hódnoćeštaj tež nawodaj zakładneje a wyšeje šule Sabina Hejdušcyna a Křesćan Korjeńk, kotrajž staj hosći witałoj.

Dźěwinjenjo změja wokoło gratownje bórze rjeńšu nawjes

Dźěwin (AK/SN). Gmejnje Dźěwin (Groß Düben) su próstwu za nowowuhotowanje nawsy zasadnje přizwolili, kaž wjesnjanosta Helmut Krautz (SPD) gmejnskim radźićelam na posedźenju zdźěli. „Zhorjelski krajnoradny zarjad je nam twarsku dowolnosć w jednorym postupowanju přizwolił“, Krautz rozłoži. „Zwjazany pak je z njej cyły rjad napołožkow.“ Mjez druhim dźe wo tepjenske časy w planowanej pjecy kaž tež wo wopłóčki.

Budyšin (SN/mwe). Tež w Budyšinje činja něštožkuli za to, zachować mnohostronskosć insektow. W zhromadnym dźěle z měšćanskim zarjadnistwom a tymi, kotřiž so w měsće wo zelene a kćějace płoniny staraja, je tudyša wobhospodarjenska towaršnosć BBB hižo kónc zašłeho lěta 18 ležownosćow we a dokoławokoło sprjewineho města wupytała, hodźacych so jako klasiske kwětkowe łuki, zdźěla měšćanski zarjad.

Na cyłkownje štyrjoch hektarach chcedźa kwětki a dalše rostliny tak plahować, zo so tam pčołki a dalše insekty zadomja. Za to su hižo mały katalog zestajeli, z kotrehož mjez druhim wučitamy, zo budu blisko Dr. Pětra Jordanoweje hasy ně­hdźe 7 300 kwadratnych metrow, na Otta Nagelowej (něhdyši dźěłowy zarjad) 2 100 kwadratnych metrow a njedaloko Rybarskeje něhdźe 600 kwadratnych metrow wulke kćějace płoniny. Hinak hač na mnohich ležownosćach, tež wjesnych, njebudu w Budyšinje žane trawusyčaki wužiwać, ale chcedźa trawu rosć dać. Tak móža so wobydlerjo a turisća nad kćějacymi kwětkami radować, z kotrychž symjo wupada.